του Ίαν Μπρέμερ
Η ζωή σε προλαβαίνει γρήγορα. Μόλις πέντε εβδομάδες αφότου υποσχέθηκε να αποσυρθεί από την πολιτική και έναν μήνα αφότου κατηγόρησε τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ ότι είναι παιδόφιλος, ο Έλον Μασκ δήλωσε την πρόθεσή του να ιδρύσει ένα νέο πολιτικό κόμμα που θα προσφέρει στους Αμερικανούς μια εναλλακτική λύση απέναντι στους Ρεπουμπλικάνους και τους Δημοκρατικούς. Το ογδόντα τοις εκατό των περισσότερων από 5,5 εκατομμύρια συμμετεχόντων στη δημοσκόπηση που έκανε στην πλατφόρμα Χ δήλωσαν ότι το επιθυμούν, οπότε – φυσικά – ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο όφειλε να δώσει στον λαό αυτό που ήθελε. (Ασχέτως του γεγονότος ότι δεν υπάρχει τρόπος να διαπιστωθεί πόσοι από τους συμμετέχοντες στη δημοσκόπηση είναι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι, Αμερικανοί πολίτες ή καν πραγματικοί άνθρωποι και όχι bots.) Vox populi, vox Dei.
«Σήμερα, το Κόμμα της Αμερικής ιδρύεται για να σας επιστρέψει την ελευθερία σας», ανακοίνωσε μία ημέρα αφότου ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε τον νόμο One Big Beautiful Bill Act (OBBBA), το πακέτο φορολογικών περικοπών και δαπανών που εκτοξεύει το έλλειμμα και το οποίο ο Μασκ είχε χαρακτηρίσει «αηδιαστικό έκτρωμα». Το υπερνομοσχέδιο που διέλυσε το «bromance» θα προσθέσει εκτιμώμενα 3-4 τρισεκατομμύρια δολάρια στο έλλειμμα την επόμενη δεκαετία λόγω των μεγάλων φορολογικών περικοπών για τους πλουσίους και τις επιχειρήσεις, της αυξημένης δαπάνης (ιδίως για την άμυνα και την εσωτερική ασφάλεια), και των υψηλότερων πληρωμών τόκων για το χρέος, επιδεινώνοντας περαιτέρω μια ήδη μη βιώσιμη δημοσιονομική κατάσταση. Αν ορισμένες από τις προς το παρόν προσωρινές διατάξεις του νόμου καταστούν τελικά μόνιμες, όπως συνέβη με τις «προσωρινές» φορολογικές περικοπές του 2017, το συνολικό κόστος μπορεί να φτάσει τα 6 τρισεκατομμύρια δολάρια. «Όταν πρόκειται για τη χρεοκοπία της χώρας μας με σπατάλες και ρουσφέτια, ζούμε σε μονοκομματικό σύστημα, όχι σε δημοκρατία», έγραψε ο Έλον στο Χ.
Τι ακριβώς πρεσβεύει το Κόμμα της Αμερικής; Οι λεπτομέρειες είναι λιγοστές, αλλά ο Μασκ λέει ότι στόχος του είναι να διαταράξει τον έλεγχο του μονοκομματισμού στην αμερικανική πολιτική και να μειώσει τα ομοσπονδιακά ελλείμματα (και, παρεμπιπτόντως, να αποκαλύψει την πραγματική ιστορία του Τζέφρι Έπσταϊν) – αυτή τη φορά στα αλήθεια. Ο Έλον τάχθηκε πλήρως υπέρ του Τραμπ το 2024, ο οποίος, ως ανταπόδοση, τον διόρισε επικεφαλής των προσπαθειών του Υπουργείου Κυβερνητικής Αποδοτικότητας για τη μείωση των κρατικών δαπανών. Ο ίδιος ο Τραμπ, ανατροπέας του μονοκομματισμού, έχει απομακρυνθεί από τη διακομματική συναίνεση σε θέματα μετανάστευσης και εξωτερικής πολιτικής, ενισχύοντας τον έλεγχο των συνόρων και προσπαθώντας – αν και όχι ιδιαίτερα αποτελεσματικά – να τερματίσει τους ξένους πολέμους. Όμως στον τρόπο διακυβέρνησής του, έχει λειτουργήσει σαν μέλος του μονοκομματισμού όσον αφορά τη διεύρυνση του μεγέθους και του κόστους του κράτους.
Αυτό το παράπονο είναι ο βασικός κινητήριος μοχλός πίσω από τη δημιουργία του Κόμματος της Αμερικής από τον Μασκ. Είχε δίκιο να αναρωτηθεί «ποιο στο καλό ήταν το νόημα του DOGE» όταν η δημοσιονομική έκρηξη του OBBBA επικυρώθηκε – αν και προς τιμήν του Τραμπ, το DOGE παρείχε λιγότερα από 175 δισεκατομμύρια δολάρια σε «εξοικονομήσεις», ποσό αμελητέο στο συνολικό ομοσπονδιακό προϋπολογισμό και πολύ μακριά από τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια σε «σπατάλη, απάτη και κατάχρηση» που είχε αρχικά υποσχεθεί να περικόψει ο Μασκ. Πριν καν στεγνώσει το μελάνι, το νομοσχέδιο κατέγραφε αρνητικά ποσοστά αποδοχής στην κοινή γνώμη. Όμως οι περισσότεροι ψηφοφόροι δεν μισούν τον OBBBA επειδή αυξάνει το έλλειμμα και το χρέος, αλλά παρ’ όλα αυτά. Σύμφωνα με τις αποκαλυπτόμενες προτιμήσεις, οι ψηφοφόροι υποστηρίζουν πολιτικούς που ξοδεύουν γι’ αυτούς και τιμωρούν εκείνους που απειλούν τα επιδόματά τους ή αυξάνουν τους φόρους τους. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που η μεγαλύτερη μεταφορά πλούτου από την εργατική τάξη στο κορυφαίο 1% στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ – που εκδιώκει πάνω από 10 εκατομμύρια Αμερικανούς από το Medicaid για να πλουτίσουν οι πλούσιοι – είναι τόσο βαθιά αντιδημοφιλής. Αλλά η δημοσιονομική πειθαρχία; Αυτή δεν είχε ποτέ πραγματικό ακροατήριο στο σπάταλο έθνος μας – και, αναλόγως, δεν έχει θέση σε κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα – εδώ και πολύ καιρό.
Το Κόμμα της Αμερικής αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα προσαρμογής προϊόντος στην αγορά που όλοι φαίνεται να αναγνωρίζουν – εκτός από τον Έλον. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι δηλώνουν θεωρητικά ότι είναι υπέρ της μείωσης του ελλείμματος – ακούγεται τόσο σοβαρό και υπεύθυνο! – αλλά ελάχιστοι υποστηρίζουν τις ευρείας κλίμακας αυξήσεις φόρων και τις περικοπές δαπανών σε τομείς όπως τα κοινωνικά επιδόματα, η υγειονομική περίθαλψη, η άμυνα, η παιδεία και η ασφάλεια των συνόρων, που συνεπάγεται στην πράξη η εξισορρόπηση του προϋπολογισμού.
Αν ο Έλον ήθελε να δημιουργήσει ένα κόμμα που να εκπροσωπεί τα συμφέροντα του «80%» των Αμερικανών «του κέντρου» και όχι μόνο μιας περιθωριακής ομάδας υπερδραστήριων στο διαδίκτυο φιλελεύθερων, το πρόγραμμά του θα έπρεπε να περιλαμβάνει υψηλότερους φόρους για τους πλούσιους και τις επιχειρήσεις, φθηνότερη υγειονομική περίθαλψη, παιδική φροντίδα, ενέργεια και στέγαση, χρονικά όρια στη θητεία των μελών του Κογκρέσου και μεταρρυθμίσεις στη λομπίστικη δραστηριότητα, λογικούς κανονισμούς για τα όπλα, συνολική μεταρρύθμιση της μεταναστευτικής πολιτικής και άλλες πολιτικές που υποστηρίζονται από διακομματικές πλειοψηφίες. Ορισμένες θέσεις ίσως βρουν στέγη σε ένα από τα δύο μεγάλα κόμματα, είτε τώρα είτε στο μέλλον. Είναι ακόμη πιθανό να υπάρχει πλειοψηφία υπέρ ενός τρίτου κόμματος με οικονομικά λαϊκιστικό και κοινωνικά μετριοπαθές προφίλ σήμερα. Όμως σίγουρα δεν υπάρχει λαϊκή επιθυμία για το είδος του Κόμματος της Αμερικής που έχει κατά νου ο Έλον.
Λοιπόν, σημαίνει αυτό ότι ο Έλον πρόκειται να αποτύχει; Όχι απαραίτητα… αλλά μάλλον ναι.
Από τη μία, απεριόριστα κεφάλαια συνδυασμένα με ισχνές πλειοψηφίες στο Κογκρέσο ισούνται με πιθανότητα πολιτικής αναταραχής. Μιλάμε για τον πλουσιότερο τύπο στον κόσμο που ενδέχεται να είναι διατεθειμένος να ρίξει λευκές επιταγές στο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ που λειτουργεί με κέρματα. Ο Μασκ έριξε σχεδόν 300 εκατομμύρια δολάρια σε εκστρατείες των Ρεπουμπλικάνων το 2024 και ευχαρίστως ξόδεψε πάνω από 20 εκατομμύρια σε μία μόνο αναμέτρηση για το Ανώτατο Δικαστήριο του Ουισκόνσιν νωρίτερα φέτος. Και παρότι είναι εξαιρετικά απίθανο να καταφέρει να εκλέξει υποψηφίους του Κόμματος της Αμερικής στο Κογκρέσο, μπορεί να μη χρειαστεί καν. Ο Μασκ θα μπορούσε εύλογα να επηρεάσει τις προκριματικές, να χαλάσει αμφίρροπες αναμετρήσεις και να πιέσει τους Ρεπουμπλικάνους να κινηθούν (ελαφρώς) προς τη δημοσιονομική πειθαρχία. Ο δηλωμένος στόχος του να ελέγχει «2 ή 3 έδρες στη Γερουσία και 8-10 περιφέρειες στη Βουλή» έως το 2026 ακούγεται μετριοπαθής – μέχρι να θυμηθεί κανείς ότι τέσσερις αναμετρήσεις για τη Γερουσία και έντεκα για τη Βουλή κρίθηκαν με διαφορά κάτω του 2% το 2024. Σε μια χώρα διχασμένη 50-50, τόσο οριακές διαφορές μετατρέπουν ακόμη και ένα 2% «spoiler vote» σε πραγματική επιρροή. Και αν είναι διατεθειμένος να κάψει, ας πούμε, 250 εκατομμύρια δολάρια για να πείσει δέκα Ρεπουμπλικάνους βουλευτές με ασφαλείς έδρες να αλλάξουν κομματική φανέλα, θα μπορούσε να συγκροτήσει μια μικρή μπλοκαριστική συμμαχία στη Βουλή με δικαίωμα βέτο σε βασική νομοθεσία πριν καν το Κόμμα της Αμερικής εμφανιστεί σε ψηφοδέλτιο.
Από την άλλη, ούτε η αστρονομική περιουσία του Μασκ είναι πιθανό να μπορέσει να υπερκεράσει τους πολιτικούς νόμους της βαρύτητας που έχουν ταπεινώσει κάθε προηγούμενη σταυροφορία τρίτου κόμματος. Το βαθιά ριζωμένο προεδρικό δικομματικό σύστημα της Αμερικής είναι σχεδιασμένο για να στραγγαλίζει τα τρίτα κόμματα στην κούνια τους: το πλειοψηφικό σύστημα πρώτου τερματισμού και οι εκλογές του «ο νικητής τα παίρνει όλα» στρέφουν τους ψηφοφόρους σε δύο μεγάλες σκηνές, ενώ οι κρατικοί κανονισμοί πρόσβασης στα ψηφοδέλτια και οι ομοσπονδιακοί νόμοι για τη χρηματοδότηση εκστρατειών συνιστούν σοβαρά εμπόδια εισόδου ακόμα και για κάποιον με τους πόρους του Μασκ. Ακόμα χειρότερα, υπάρχουν λιγότεροι πραγματικά ανεξάρτητοι ψηφοφόροι απ’ ό,τι υποδηλώνουν οι δημοσκοπήσεις: οι περισσότεροι Αμερικανοί που απεχθάνονται και τα δύο μεγάλα κόμματα (και είμαστε πολλοί) συνήθως κλείνουν τη μύτη και ψηφίζουν ένα από τα δύο, φοβούμενοι ότι θα «σπαταλήσουν» την ψήφο τους. Οι λίγοι ψηφοφόροι που δεν ανήκουν σε κανένα κόμμα και είναι ανοιχτοί στο να ψηφίσουν τρίτο κόμμα δεν συμφωνούν σε πολλά μεταξύ τους – σίγουρα όχι σε μια αδιαπραγμάτευτη προσήλωση στη λιτότητα. Ο Μασκ ίσως σύντομα ανακαλύψει ότι το να οικοδομήσει κανείς μια επιτυχημένη προσπάθεια τρίτου κόμματος στην Αμερική, ιδίως μία που επικεντρώνεται στο Να Κάνουμε Ξανά Υπέροχη τη Δημοσιονομική Υπευθυνότητα, δεν είναι επιστήμη πυραύλων… είναι πιο δύσκολο.
Και μετά είναι ο ίδιος ο Έλον – μια ανεξάντλητη πηγή μειονεκτημάτων που μόνο το βάθος της τσέπης του μπορεί να συναγωνιστεί. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για έναν επιχειρηματία γενιάς με εξαιρετικό ταλέντο και απίστευτη εργατικότητα, αλλά η δημοτικότητα του απρόβλεπτου δισεκατομμυριούχου υστερεί ακόμη και σε σχέση με του Τραμπ, η συγκέντρωση της προσοχής του είναι θρυλικά σύντομη για εγχειρήματα που δεν σχετίζονται άμεσα με την κερδοφορία του, και έχει ιστορικό αθέτησης των πιο υπερβολικών και υπερόπτων υποσχέσεών του. Η ηγεσία ενός πολιτικού κόμματος θα του κοστίσει μια περιουσία, θα τον αποσπάσει από τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες και την αποστολή «σωτηρίας της ανθρωπότητας», θα καταλήξει σε αποτυχία και απογοήτευση και, γενικά, θα κάνει τη ζωή του πιο δύσκολη απ’ όσο χρειάζεται.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα εάν ο Πρόεδρος Τραμπ αντιδράσει τόσο άγρια στην προδοσία του Μασκ όσο αναμένω. Αν αποφασίσει ότι το Κόμμα της Αμερικής του Μασκ απειλεί όχι μόνο την πολιτική ατζέντα του MAGA αλλά και τη δική του προβολή, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πόσο μακριά θα είναι διατεθειμένος να φτάσει για να τον τιμωρήσει – ούτε σε ποιον βαθμό θα περιοριστεί από το κράτος δικαίου. Βάσει μόνο όσων έχει καταφέρει να κάνει σε άλλους ανθρώπους που τον έβλαψαν πολύ λιγότερο, οι ομοσπονδιακές συμβάσεις του Μασκ, οι φορολογικές του επιδοτήσεις, ακόμη και το πιστοποιητικό ασφαλείας του ή η αμερικανική του υπηκοότητα, θα μπορούσαν να τεθούν σε κίνδυνο. Αυτός και μόνο ο κίνδυνος μπορεί να αποτρέψει τον Έλον από το να επιμείνει πολύ σ’ αυτή την προσπάθεια, και τους υποψήφιους υποστηρικτές του (πολλοί εκ των οποίων είναι ήδη σκεπτικοί σχετικά με τη μακροπρόθεσμη δέσμευση του Έλον στο εγχείρημα) από το να προσχωρήσουν.
Ο Μασκ ίσως καταφέρει να τρομάξει κάποιους ευάλωτους εν ενεργεία βουλευτές ή να προσελκύσει τη μικρή ομάδα αρχών φιλελευθέρων, όπως ο βουλευτής Τόμας Μάσι (Ρ-Κεντάκι), αλλά η δομική λογική της αμερικανικής πολιτικής εξακολουθεί να δείχνει προς μια δυαδική επιλογή το 2026 και το 2028. Αν η ιστορία των τρίτων κομμάτων στις ΗΠΑ αποτελεί ένδειξη, το τελευταίο του εγχείρημα θα καταρρεύσει ταχύτερα κι από μπαταρία Tesla. Ακόμη και στο καλύτερο δυνατό σενάριο, το Κόμμα της Αμερικής πιθανότατα θα καταλήξει να μοιάζει περισσότερο με μια επιτυχημένη ομάδα πίεσης – κάτι σαν το Tea Party, το Club for Growth ή το Sierra Club – παρά με ένα εκλέξιμο τρίτο κόμμα.
Βέβαια, ο άνθρωπος που φτιάχνει επαναχρησιμοποιούμενους πυραύλους και τους προσγειώνει σε πλατφόρμες στη μέση του ωκεανού ευδοκιμεί σε στοιχήματα χαμηλής πιθανότητας. Οπότε κρατήστε τα μάτια σας στην εξέδρα εκτόξευσης και απολαύστε το θέαμα. Εξάλλου, ακόμη κι αν το κόμμα αποτύχει, ο Μασκ είναι σίγουρο ότι θα προσφέρει αυτό που οι Αμερικανοί ανταμείβουν σταθερά: αξία θεάματος.
