26 Σεπτεμβρίου 2025 | The Jerusalem Strategic Tribune
Αχμάντ Σαράουι | Ερευνητής Αναλυτής
Σινάν Τζιντί | Ανώτερος Συνεργάτης
Η τουρκική πλευρά των συνόρων Τουρκίας–Συρίας στις 10 Οκτωβρίου 2019. (BULENT KILIC/AFP μέσω Getty Images)
Το 2015 σηματοδότησε μια αλλαγή στην πολιτική της Συρίας του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Άρχισε να απομακρύνεται από τον αρχικό του στόχο να ανατρέψει το καθεστώς Άσαντ και στράφηκε προς τις ανερχόμενες κουρδικές δυνάμεις στη Συρία. Συγκεκριμένα, ήθελε να αποτρέψει την εμφάνιση ενός κουρδικού θύλακα υπό έλεγχο στα σύνορα Τουρκίας–Συρίας, που θα μπορούσε να επηρεάσει τον κουρδικό πληθυσμό της ίδιας της Τουρκίας.
Μια αναδρομή εξηγεί αυτή τη μετατόπιση. Τον Σεπτέμβριο του 2014, το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) πολιορκούσε την Κομπάνι, μια πόλη με κουρδική πλειοψηφία στη συριακή πλευρά των συνόρων. Ξέσπασαν ταραχές σε κουρδικές κοινότητες εντός Τουρκίας, καθώς η κυβέρνηση φαινόταν απρόθυμη να βοηθήσει τους κατοίκους της Κομπάνι. Η αρχική θέση του Ερντογάν ήταν σαφής: η Άγκυρα δεν θα υποστήριζε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία εναντίον του ISIS που δεν συνδέονταν με την τουρκική στήριξη στις αντικαθεστωτικές δυνάμεις κατά του Άσαντ.
Η Κομπάνι σηματοδότησε την αρχή μιας αλλαγής στην τουρκική πολιτική. Παρατηρώντας ότι η Δύση, και ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, υποστήριζαν τις κουρδικές δυνάμεις, ο Ερντογάν διέκρινε μια εγχώρια απειλή. Το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) είναι ορισμένο ως τρομοκρατική οργάνωση στην Τουρκία (και στις ΗΠΑ). Όμως η κύρια κουρδική δύναμη που πολεμούσε το ISIS στη Συρία, οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), μοιράζονται την ιδεολογία του PKK και επηρεάζονται έντονα από τον ιδρυτή του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν.
Ο Ερντογάν προέτρεψε τις ΗΠΑ να μην επέμβουν υπέρ των Κούρδων της Συρίας, λέγοντας: «Είπα στον κ. Ομπάμα, “Μην ρίξετε αυτές τις βόμβες. Θα κάνετε λάθος.”» Ο Ερντογάν αντιτάχθηκε επίσης σε οποιαδήποτε ρύθμιση στη Συρία που να μοιάζει με την αυτόνομη περιοχή του ιρακινού Κουρδιστάν. Στις 26 Ιανουαρίου 2015, επανέλαβε σε δημοσιογράφους: «Τι είναι αυτό; Το Βόρειο Ιράκ; Τώρα θέλουν να γεννηθεί μια Βόρεια Συρία. Δεν μπορούμε να το αποδεχθούμε. Τέτοιες οντότητες θα δημιουργήσουν μεγάλα προβλήματα στο μέλλον.»
Η κουρδική επιτυχία στην Κομπάνι ενθάρρυνε το YPG να προελάσει σε άλλες περιοχές που κατείχε το ISIS. Τον Μάιο του 2015, η ομάδα ξεκίνησε επίθεση για την κατάληψη του Ταλ Αμπιάντ, που βρίσκεται ανάμεσα στον θύλακα του YPG στην Κομπάνι και τα υπόλοιπα εδάφη του YPG στην επαρχία αλ-Χασάκα. Ο στόχος ήταν η δημιουργία ενός συνεχόμενου εδάφους κατά μήκος των συνόρων Τουρκίας–Συρίας, ως μέρος της Ροζάβα, του κουρδικού όρου για τη βόρεια Συρία. Το Ταλ Αμπιάντ ήταν αρχικά μια μικτή πόλη με αραβικές, τουρκμενικές και κουρδικές κοινότητες. Μετά την κατάληψή της από το ISIS το 2013, το Ισλαμικό Κράτος ανάγκασε την κουρδική κοινότητα να εγκαταλείψει την περιοχή.
Κατά την επίθεση στο Ταλ Αμπιάντ, ο Ερντογάν επανέλαβε ότι η κατάληψη της περιοχής από τους Κούρδους συνιστούσε άμεση απειλή για την Τουρκία, εκφράζοντας ανησυχία για τον εκτοπισμό Τουρκμένων και Αράβων. Ωστόσο, κατά διαστήματα έστελνε και σήματα συνεργασίας με το YPG, επιτρέποντας ακόμη και στον Σαλίχ Μουσλίμ, ηγέτη του πολιτικού φορέα του YPG, του Κόμματος Δημοκρατικής Ένωσης, να πραγματοποιεί ανεπίσημες συναντήσεις στην Άγκυρα με αξιωματούχους του υπουργείου Εξωτερικών.
Ένα παράδειγμα συντονισμού YPG–Τουρκίας καταγράφηκε τον Φεβρουάριο του 2015, όταν Τούρκοι στρατιώτες εισήλθαν στη βόρεια Συρία μέσω του περάσματος της Κομπάνι, συνοδευόμενοι από κουρδική πολιτοφυλακή του YPG. Οι Τούρκοι πήγαν για να μεταφέρουν τον ιστορικό τάφο του Σουλεϊμάν Σαχ, παππού του ιδρυτή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σε ασφαλές σημείο στην Τουρκία, μακριά από τον συνεχιζόμενο συριακό εμφύλιο. Ο τάφος, ένας μικρός τουρκικός θύλακας στη Συρία βάσει της Συνθήκης της Άγκυρας του 1921, τότε περιβαλλόταν από μαχητές του ISIS.
Όμως, η τουρκική εσωτερική πολιτική παρενέβη. Τον Ιούνιο του 2015, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν έχασε έδρες στις βουλευτικές εκλογές. Τις εβδομάδες που ακολούθησαν, ένα κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων προκάλεσε μια μαζική καταστολή κατά του PKK, το οποίο με τη σειρά του ανακοίνωσε την επανέναρξη των εχθροπραξιών με την Τουρκία. Ο Ερντογάν δήλωσε ότι ήταν «αδύνατο να συνεχιστεί μια ειρηνευτική διαδικασία με Κούρδους αντάρτες». Στη συνέχεια κάλεσε σε πρόωρες εκλογές και, τον Νοέμβριο του 2015, ανέκτησε τις κοινοβουλευτικές έδρες που είχαν χαθεί λίγους μήνες νωρίτερα.
Τον Οκτώβριο του 2015, αρκετές κουρδικές παρατάξεις ανακοίνωσαν τη δημιουργία των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), μιας συμμαχίας της οποίας ο πυρήνας ήταν το YPG (και το βοηθητικό του, το YPJ ή «γυναικείες μονάδες προστασίας»). Η Τουρκία την κατήγγειλε ως τρομοκρατικό κίνημα, λόγω των δεσμών με το PKK. Η Άγκυρα επέκρινε επίσης τις Ηνωμένες Πολιτείες, σχολιάζοντας: «Ο αγώνας κατά της τρομοκρατικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος δεν πρέπει να διεξάγεται με μια άλλη τρομοκρατική οργάνωση».
Η νέα πολιτική του Ερντογάν για τη Συρία είχε τις ρίζες της στην εσωτερική πολιτική. Μεταξύ 2013 και 2015, η στάση του απέναντι στο PKK ήταν συμφιλιωτική, συμπίπτοντας με την πολιτική του για αλλαγή καθεστώτος στη Δαμασκό. Ωστόσο, η μετατόπιση της κοινής γνώμης που έγινε εμφανής στις εκλογές του Ιουνίου, καθώς και οι φόβοι για μια διευρυμένη Ροζάβα στα σύνορά του, ανάγκασαν σε αλλαγή. Ο Ερντογάν αναπροσανατόλισε την κυβέρνησή του προς την καταπολέμηση των Κούρδων της Συρίας.
Επίσης, τον Νοέμβριο του 2015, ο τουρκικός στρατός κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό Su-24 στον εναέριο χώρο του. Αυτό συνέβαλε περαιτέρω στην ανακατεύθυνση της συριακής πολιτικής της Άγκυρας μακριά από την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ. Στο πλαίσιο της διαδικασίας συμφιλίωσης για την υπέρβαση της κρίσης με τη Ρωσία, ο Ερντογάν αποφάσισε να συνεργαστεί πιο στενά με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Τελικά, ο Ερντογάν δεν πέτυχε να αποδυναμώσει τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις με ηγεσία τους Κούρδους. Και η τελική πτώση του καθεστώτος Άσαντ δεν προέκυψε ως αποτέλεσμα της τουρκικής πολιτικής.
Ο Αχμάντ Σαράουι είναι ερευνητής αναλυτής στο Foundation for the Defense of Democracies, με ειδίκευση στη Λεβαντίνη.
Ο Σινάν Τζιντί είναι μη μόνιμος ανώτερος συνεργάτης στο ίδιο ίδρυμα, όπου συμβάλλει στο Τουρκικό Πρόγραμμα και στο Κέντρο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Ισχύος. Μπορείτε να ακολουθήσετε τον Σινάν στο X, @sinanciddi.
