Ξακουστό σε όλο τον κόσμο το κάστρο της Αργύρως με το όνομα Καλιάς. Το γιγάντιο, μολυβόχρωμο φρούριο, ντυμένο από κισσό, αντιστέκεται στη φθορά του χρόνου και προβάλλει επιβλητικά πάνω από την αρχαία πόλη του Αργυροκάστρου. Λέγεται ότι την πόλη έχτισε η βασίλισσα Αργυρώ, από το όνομα της οποίας ονομάστηκε Αργυρόκαστρο.
Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι ονομάστηκε έτσι γιατί είναι χτισμένη “γύρω από το κάστρο“. Ο Αλή Πασάς ανακαίνισε το φρούριο αυτό και το μεταχειρίστηκε για δικούς του σκοπούς. Αργότερα ο βασιλιάς Ζώγκου το μεταχειρίστηκε σαν φυλακή, μέσο ταπείνωσης των αδίσταχτων εχθρών του και ιδιαιτέρως των Γκρέκηδων της Αλβανίας. Το ίδιο έπραξε και ο Ιταλός κατακτητής.
Στα χρόνια του τύραννου Χότζα, έγινε σύμβολο καταδίκης και κόλασης, έγινε σκιάχτρο και φοβέρα. Ζήσαμε με αυτόν τον εφιάλτη μισόν αιώνα συνέχεια. Τον γιγάντιο αυτόν Καλιά μπορούμε κάλλιστα να τον μετονομάσουμε “νεκροταφείο” ζωντανών ανθρώπων στο καθεστώς των κομμουνιστών από το 1945- 1950 και αργότερα.
Μέσα σε αυτό έζησαν τις τελευταίες ημέρες της ζωής τους πολλοί εθνομάρτυρές μας, ελληνόψυχοι, μορφωμένοι, που τόλμησαν να αγωνιστούν για την απολύτρωση του τόπου τους. Προδομένοι από τους εντός και εκτός Γούσηδες, αρπάχτηκαν τότε, το 1945-46. Αφού υπέστησαν τα πιο απάνθρωπα βασανιστήρια στα 70 κελιά του Καλιά, οι περισσότεροι σκεπάστηκαν στα χαλίκια του Γκρεχότι σε ομαδικούς τάφους. Άγνωστοι ακόμα σήμερα οι τάφοι τους. Και πολλοί αντικομμουνιστές Αλβανοί μαρτύρησαν και εξοντώθηκαν εκείνη την περίοδο.
Σύμβολο μαρτυρίου ενός λαού
Όσοι περάσαμε ένα μέρος από τα νιάτα μας στις σκληρές φυλακές και στα εξοντωτικά στρατόπεδα του τυραννικού καθεστώτος, ο νους μας ξαναγυρίζει πολλές φορές την ημέρα στα παλικάρια που είχαν την κακή τύχη να “φιλοξενηθούν” και να μαρτυρήσουν στα σκοτεινά κελιά του. Θα προσπαθήσω να μεταφέρω με την αφήγησή μου εικόνες που ομολογούν την τραγωδία του σκλαβωμένου Ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου.
Μπουρέλι και Καλιάς Αργυροκάστρου, οι πιο απαίσιες φυλακές της Αλβανίας με σκοτεινά κελιά και με πολλές κρυψώνες, που ούτε ο ήλιος δεν είχε το δικαίωμα να μπει μέσα, αξιοποιήθηκαν για τον σωφρονισμό των “εχθρών” του λαού. Έτσι χτίστηκε και δημαγωγικά “λαμποκοπούσε” το τυραννικό καθεστώς των κομμουνιστών. Πραγματικά ένα καθεστώς εγκληματικό, ιδίως για τον Ελληνισμό. Γιατί αυτό που έγινε τότε εναντίον του Ελληνισμού μπορούμε ανεπιφύλακτα να το ονομάσουμε γενοκτονία.
1945 – 1946
Ο Καλιάς γέμισε από αλυσοδεμένους Βορειοηπειρώτες Έλληνες. Οι λίγοι εκ των επιζώντων αφηγούνται:
Ο 23χρονος τότε Θ.Τ. μας αποκαλύπτει “Μ’ έφεραν δεμένο από το κρατητήριο της ασφάλειας του Δελβίνου. Ανηφόρισε το αυτοκίνητο προς τον Καλιά. Μέσα στο σκοτάδι της νύχτας, πέρασα κλωθογυρίζοντας τα αμέτρητα σκαλοπάτια που έμοιαζαν με λαβύρινθο. […] Αποκαλούσαμε ευτυχισμένους αυτούς που ξεψυχούσαν και με μια βρόμικη κουβέρτα τους μετέφεραν εκτός Καλιά, για θάψιμο.”
Παράλληλα όμως με όλα αυτά κορυφωνόταν το μίσος για το νεοσύστατο καθεστώς των κομμουνιστών, που είχε το θράσος να αυτοαποκαλείται “λαϊκό”.
Η ανθρώπινη περιέργεια μ’ έσπρωχνε να γνωρίσω όλο το εσωτερικό του σκοτεινού λαβύρινθου . […] Σαράντα εκατοστά χώρο ο καθένας.
Τα πόδια του ενός πάνω στην κοιλιά του άλλου. Πάνω από τα κεφάλια τους, περνούσαν συνέχεια στρατιωτικές περίπολοι με βαριές καρφιτσωμένες αρβύλες, που το περπάτημά τους σε χτυπούσε στο κούτελο σαν σφαίρα. Αυτό γινόταν για ψυχολογική πίεση.
Οι πανούργοι εφευρέτες της ֞επιστήμης των βασανιστηρίων֦ τα είχαν σκαρφιστεί όλα μέχρι τη λεπτομέρεια για τους αντίπαλους του Ενβέρ. […] έως την επομένη του ερχομού τους».
Οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι έπρεπε με κάθε τρόπο να λυγίσουν τους κρατούμενους μέσω των βασανιστηρίων να υπογράψουν την ενοχή τους. Ένας εξ αυτών ομολογεί:
«Όταν με μετέθεσαν στην αίθουσα με τα 7 παράθυρα αντάμωσα με πολλούς γνωστούς μου, όπως με τους […] Βασίλη Χρήστο, Νικόλα Σταμούλη, Χαράλαμπο Λέζο, Φώτο Λέζο, Νάσιο Λέζο κ.ά.”.
Ο πολιτικός κρατούμενος Β.Γ., που και αυτός βγήκε ζωντανός από τον Καλιά, μας αναφέρει ονόματα, που μαζί δικάστηκαν. Όσοι γλίτωσαν τη σφαίρα μαρτύρησαν επί πολλά χρόνια στα εξοντωτικά στρατόπεδα.
“Έζησα με τον Χαράλαμπον Παππά, τον Αριστοτέλη Χαρμπάτση, […] τον ιατρό Γρηγόριον Λαμποβίτη, κ.ά.”.
Ο δάσκαλος Σ.Κ. μνημονεύει τους Χιμαραίους: ο παπα-Χρήστος Τζαβέλας, […] ο Θανάσης Τρίχας κ. ά.
Οι νεαροί Κ.Π. και Φ.Π., 12 και 14 χρόνων τότε, […] Βασίλη Παππά κ.α.
Έζησα λέει ο Σ.Κ. και με Αλβανούς αντικομμουνιστές, μορφωμένους όπως: με τον Zenel Shehu και Surja Bashari Bej, […] για την οποία δεν είχαν κανένα ντοκουμέντο.
Το κελί αριθ. 51, κοντά στην είσοδο, “υποδέχτηκε” αλυσοδεμένους χειροπόδαρα […] ένα μέρος της ζωής τους εκεί.
Ένα από τα πιο ασυνήθιστα βασανιστήρια, […] αυτό μέχρι το 1948.
Οι οικογένειες των κρατουμένων
Μανάδες, αδελφές, γυναίκες και ανήλικα παιδιά […] χτυπιούνταν με ρόπαλα.
«Πρέπει να ξέρετε ότι οι εχθροί άνθρωποί σας […] να τους ανταμώσετε!!»
Έπειτα από επιμονή των επισκεπτών, […] και ο άνθρωπος σκουπίδι.
Αυτά τα τρομακτικά περιστατικά είχαν ταπεινώσει και φοβίσει τον καθένα, για να προληφθεί και η παραμικρή ανταρσία κατά του καθεστώτος των κομμουνιστών.
Οι οδηγίες από το κέντρο ήταν υποχρεωτικές για όλους: Χιτλερικές και σταλινικές μέθοδοι που μελετούνταν από τους αιμοβόρους πράκτορες της Sigurimi και μεταδίδονταν μέχρι τη βάση.
Κομμουνισμός και Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός
Για τους Βορειοηπειρώτες Έλληνες έρχονταν ιδιαίτερες παραγγελίες […] την εξαφάνιση και αλβανοποίηση των ενοχλητικών Γκρέκηδων του νότου.
Κώτσηδες και Τζιάδες, Πάνηδες, Κλίμηδες κ.ά. […] πολύ αργά.
Μαυροφορέθηκαν εκατοντάδες οικογένειες, […] μόνον το 1990.
Ο ταξικός πόλεμος στεκόταν από πάνω τους σαν δαμόκλειος σπάθη επί πενήντα χρόνια. Για ανθρώπινα δικαιώματα ούτε λόγος στην Αλβανία.
Έτσι ο Καλιάς Αργυροκάστρου θα μείνει κακόφημο σύμβολο κακουργημάτων και το φοβερότερο σκιάχτρο στην ιστορία της κομμουνιστικής διακυβέρνησης της Αλβανίας.
