Ο Ερντογάν έχει ήδη ανακοινώσει ότι ο τουρκικός στρατός θα αποτελέσει μέρος της διεθνούς δύναμης που θα αναπτυχθεί στη Γάζα μετά την αποχώρηση των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας (IDF) και ότι η Τουρκία θα διαδραματίσει ρόλο στην ανοικοδόμηση της Λωρίδας.
του Δρ. Ρεμί Ντανιέλ
Δημοσιεύθηκε στις 10-12-2025 09:00ψψ
Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κρατά μια φωτογραφία ενώ απευθύνεται στην 80ή σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Τρίτη, 23 Σεπτεμβρίου 2025, στα κεντρικά του ΟΗΕ | Φωτογραφία: AP/Yuki Iwamura
Πολλοί ειδικοί προσπαθούν ήδη να αξιολογήσουν ποιοι είναι οι νικητές και οι χαμένοι από τη συμφωνία που υπογράφηκε την Πέμπτη στο Σαρμ ελ-Σέιχ. Για ορισμένους παράγοντες, είναι πολύ νωρίς για να καθοριστεί πώς θα τους επηρεάσει η νέα πραγματικότητα. Όμως για άλλους, η κατεύθυνση είναι ήδη σαφής. Στην περίπτωση της Τουρκίας, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία — είναι από τους μεγάλους νικητές της διαδικασίας λήξης του πολέμου στη Γάζα, και μαζί της, ο πρόεδρός της, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η εμπλοκή της Τουρκίας ήταν καθοριστική στις πρόσφατες προσπάθειες διαμόρφωσης μιας συμφωνίας βασισμένης στο εικοσαετές σχέδιο του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ. Η ταυτόχρονη κινητοποίηση της Τουρκίας και του Κατάρ, μια μεγάλη επιτυχία του Τραμπ, άσκησε άνευ προηγουμένου πίεση στη Χαμάς και δεν της άφησε άλλη επιλογή παρά να αποδεχθεί το πλαίσιο.
Ωστόσο, δεν πρέπει να υπάρχει καμία σύγχυση — η Τουρκία δεν ενήργησε από ενδιαφέρον για την τύχη των ομήρων. Στις επίσημες δηλώσεις από την Άγκυρα, οι κρατούμενοι της Χαμάς μόλις που αναφέρονταν, και ο Ερντογάν δεν άλλαξε τη θεμελιώδη του στάση απέναντι στη σύγκρουση. Ο Τούρκος πρόεδρος παρέμεινε ουσιαστικά υποστηρικτής της Χαμάς.
Η τουρκική βοήθεια στην προώθηση του σχεδίου Τραμπ δεν θα έρθει χωρίς αντάλλαγμα. Ο Ερντογάν έχει ήδη ανακοινώσει ότι ο τουρκικός στρατός θα αποτελέσει μέρος της διεθνούς δύναμης που θα αναπτυχθεί στη Γάζα μετά την αποχώρηση των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας και ότι η Τουρκία θα διαδραματίσει ρόλο στην ανοικοδόμηση της Λωρίδας. Έτσι, πέτυχε αυτό που επιθυμούσε από την αρχή του πολέμου – πάτημα και άμεση επιρροή στη Γάζα, μαζί με προοπτικές οικονομικού οφέλους.
Ο Ερντογάν επίσης αναμένει αποζημίωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για τον ρόλο του στην πειθώ της Χαμάς – υποστήριξη για τη θέση της Τουρκίας σχετικά με το μέλλον της Συρίας (και ειδικά στο Κουρδικό ζήτημα), την πώληση προηγμένων μαχητικών αεροσκαφών, και άλλα.
Είναι δύσκολο να μην εντυπωσιαστεί κανείς από τη δραματική αλλαγή που γνώρισε η Τουρκία στην περιφερειακή της θέση. Πριν από πέντε χρόνια, ως αποτέλεσμα μιας υπερβολικά επιθετικής εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν, ήταν εντελώς απομονωμένη. Οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου (συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ) οργανώθηκαν εναντίον της και ενίσχυσαν τη συνεργασία μεταξύ τους. Παράλληλα, οι μετριοπαθείς σουνιτικές χώρες ήρθαν πιο κοντά μεταξύ τους (και με το Ισραήλ) για να ανακόψουν την επιρροή των Αδελφών Μουσουλμάνων, που υποστηρίζονταν από την Άγκυρα. Ο τουρκικός στρατός ήταν βαλτωμένος στον συριακό βούρκο, χωρίς να επιτυγχάνει πολλά.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, ο Ερντογάν κατάλαβε ότι έπρεπε να αλλάξει προσέγγιση και ξεκίνησε πρωτοβουλίες «εξομάλυνσης» με μια σειρά περιφερειακών χωρών. Η πολύ προβεβλημένη επίσκεψη του Προέδρου Ισαάκ Χέρτσογκ στην Άγκυρα στις αρχές του 2022 ήταν μέρος αυτής της πορείας.
Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου ανακάτεψε την τράπουλα. Ο Ερντογάν προσπάθησε σχεδόν αμέσως να εκμεταλλευτεί το σοκ που συγκλόνισε την περιοχή προς όφελός του. Η Τουρκία διοχέτευσε τεράστιες ποσότητες ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και επιχείρησε να παρουσιαστεί ως η πιο αποφασισμένη χώρα απέναντι στο Ισραήλ, και έτσι να γίνει πρότυπο προς μίμηση. Όμως, για πολλούς μακρούς μήνες, η Άγκυρα έμεινε εκτός παιχνιδιού. Οι προσπάθειες μεσολάβησης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς έγιναν από άλλους, κυρίως την Αίγυπτο και το Κατάρ, και καμία χώρα δεν μιμήθηκε τη ριζοσπαστική συμπεριφορά της Τουρκίας.
Ύστερα, ξαφνικά, στα τέλη του 2024, τα άστρα άρχισαν να ευθυγραμμίζονται για τον Τούρκο πρόεδρο. Ήξερε να αναγνωρίσει το παράθυρο ευκαιρίας που άνοιξε μπροστά του και να το εκμεταλλευτεί πλήρως. Πρώτον, το καθεστώς του Μπασάρ Άσαντ έπεσε και αντικαταστάθηκε από μια κυβέρνηση φιλική προς την Άγκυρα, γεγονός που κανείς, ούτε στην ίδια την Άγκυρα, δεν είχε προβλέψει και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους βομβαρδισμούς του Ισραήλ.
Τον Ιούνιο του 2025, το Ιράν, ο αμφιθυμικός γείτονας που ανταγωνίζεται την Τουρκία για την περιφερειακή πρωτοκαθεδρία, αποδυναμώθηκε και ταπεινώθηκε από τους βομβαρδισμούς Ισραηλινών και Αμερικανών. Και τώρα, ο ίδιος ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, στενός φίλος του Ερντογάν, ενέταξε την Τουρκία στο μεγάλο του πολιτικό σχέδιο για τη Μέση Ανατολή την τελευταία στιγμή, καθιστώντας την απαραίτητη για την επίτευξη συμφωνίας και τοποθετώντας τον Ερντογάν ως παίκτη αδύνατον να αγνοηθεί. Τέλος, η αραβική και δυτική εμμονή με τα γεγονότα στη Γάζα επέτρεψε στην Τουρκία να κάνει τον κόσμο να ξεχάσει τις προβληματικές της ενέργειες και να βελτιώσει τη διεθνή της εικόνα. Και όλα αυτά συμβαίνουν ενώ η Τουρκία ενισχύεται και στη διεθνή σκηνή, ένας συνδυασμός που καθιστά τον Ερντογάν μεγάλο νικητή.
Από την οπτική του Ισραήλ, αυτή η ενίσχυση αποτελεί πρόκληση. Η τουρκική ισχύς αυξάνεται ενώ η Άγκυρα είναι πιο αντιαντιισραηλινή από ποτέ. Η Τουρκία, που έχει ξεκινήσει διαδικασία ταχείας εξοπλιστικής αναβάθμισης, θα βρίσκεται στη Γάζα, στη Συρία και σε άλλα περιφερειακά σημεία, και η ανταμοιβή που θα λάβει από τις Ηνωμένες Πολιτείες για τον ρόλο της στην πρόσφατη πολιτική πρωτοβουλία ενδέχεται να αλλάξει σημαντικά τις περιφερειακές ισορροπίες δυνάμεων.
Όμως, παρά τις πρόσφατες επιτυχίες του, ο Ερντογάν δεν είναι μάγος. Διαθέτει έναν σπάνιο συνδυασμό τύχης, οξυδερκών πολιτικών ενστίκτων και θαυμαστής ικανότητας να εξαντλεί κάθε ευκαιρία. Αλλά σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του έχει κάνει και λάθη, πληρώνοντας κατά καιρούς ακριβό τίμημα για αυτά.
Ένα σημαντικό μέρος της ικανότητας της Τουρκίας να διατηρεί την ισχύ της εξαρτάται από την ικανότητα του προέδρου της να αποφύγει περαιτέρω σφάλματα και να συγκρατηθεί από ενέργειες που μπορεί να αποξενώσουν τους γείτονές της, τόσο τους αραβικούς όσο και τους ελληνικούς, οι οποίοι επίσης εκφράζουν ανησυχία για το νέο καθεστώς της Άγκυρας. Όμως, η αυτοσυγκράτηση δεν υπήρξε ποτέ το δυνατό του σημείο.
Το Ισραήλ πρέπει να προετοιμαστεί για μια εποχή όπου η Τουρκία είναι πιο φιλόδοξη, πιο διεκδικητική, ισχυρότερη και πιο εχθρική. Όμως αυτή η διαμόρφωση μπορεί επίσης να ανοίξει ευκαιρίες σε βάθος χρόνου. Αν η ανησυχία προς την Άγκυρα ενταθεί στο Κάιρο, στο Ριάντ, στο Άμπου Ντάμπι ή στην Αθήνα, ενδέχεται να υπάρξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον εκεί για διάλογο με την Ιερουσαλήμ. Η πολιτική βούληση για ενίσχυση αυτών των διαύλων είναι ο καλύτερος τρόπος όχι μόνο για την αποκατάσταση της θέσης του Ισραήλ, αλλά και για την έξυπνη αντιμετώπιση της τουρκικής πρόκλησης.
