ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΜΑΣ ΠΟΛΗΣ

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ

Πως μια πόλη με την ιστορία της Θεσσαλονίκης βυθίζεται στην παρακμή.

Τα τελευταία χρόνια, καθώς είδα τα πράγματα με μια αποστασιοποιημένη από την καθημερινότητα ματιά, υποστηρίζω επίμονα πως το σύνολο του πολιτικής, οικονομικής, και κοινωνικής ηγέτιδας τάξης της χώρας έχει κάνει μια επιλογή: Οτιδήποτε συμβεί στη χώρα θα έχει ως κέντρο του το λεκανοπέδιο. Η όποια ανάπτυξη συμβεί στη χώρα θα συμβεί σ αυτό και αν κάτι διαχυθεί στην υπόλοιπη χώρα, καλώς.

Είναι μια επαρχιακή νοοτροπία διότι η ισχυρή ομάδα που το αναπαράγει, τα θέλει όλα δικά της και στα πόδια της.

Ακόμη και όταν, κάτω από την πίεση τρομερά δύσκολων περιστάσεων, η ηγετική ομάδα της χώρας, που είναι διακομματική, αναγκάστηκε να καθιερώσει κάποια προνόμια για να γίνουν κάποιες επενδύσεις στη Θράκη να βρει απασχόληση ο κόσμος και να μην εγκαταλείψει τις εστίες του, δόθηκαν παραπλήσια προνόμια στη Βοιωτία, ώστε τα αγαπημένα παιδιά του συστήματος, να βρουν καταφύγιο στην αθηναϊκή υπερορία του γειτονικού νομού. Το πρόβλημα της Θράκης είναι δευτερεύον.

Αυτό ήταν το βασικό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας, αυτό παραμένει μέχρι και σήμερα που ο κόσμος αλλάζει αλλά στην Ελλάδα δεν γίνεται αντιληπτή καμιά αλλαγή. Όλα, πάλι, θα περιστραφούν γύρω από τις ίδιες αντιλήψεις.

Αυτό το μοντέλο επιχείρησε να το αμφισβητήσει, μετά την κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων, μια ομάδα επιχειρηματιών της Θεσσαλονίκης αλλά απέτυχε. Το αθηναϊκό κατεστημένο αποδείχθηκε ισχυρό και με τα Μέσα Ενημέρωσης που διέθετε  τους διέβαλε ακόμη και ως αποσχιστές. Ότι, δηλαδή, ήθελαν να αναπτύξουν την πόλη τους για να την αποσχίσουν από την Ελλάδα. Αν είναι δυνατόν!

Και σήμερα, αυτή είναι η κατάληξη κάθε σοβαρής προσπάθειας αμφισβήτησης αυτού του μοντέλου, αν αποτύχουν οι άλλες μέθοδοι φρονηματισμού. Ειδικά για τους επιχειρηματίες δεν είναι δύσκολο να εγκληθούν στην τάξη. Φθάνει να στείλεις την εφορία στην επιχείρησή τους, έτσι, για έναν δειγματοληπτικό, ξαφνικό έλεγχο.

Το μοντέλο αυτό ήταν κυρίαρχο από δημιουργίας ελληνικού κράτους αφού προκρίθηκε από τους Βαυαρούς αλλά δεν θα πάω τόσο μακριά.

Η ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΝΑΣΑ

Το ταρακούνησε λίγο τη δεκαετία του ’60 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όταν έγιναν και οι τελευταίες μεγάλες επενδύσεις στη Θεσσαλονίκη με την Esso Pappas, την ΕΘΥΛ κλπ. Η πόλη έχει να δει σοβαρή επένδυση από τότε.

Βεβαίως, εκείνα τα χρόνια υπήρχαν και πολιτικές και άλλες προσωπικότητες με επιρροή, όπως επι παραδείγματι ο Νίκος Μάρτης ή ο Γιάννης Βελλίδης που αγαπούσαν τον τόπο τους και φρόντιζαν γι αυτόν. Είχαν κάτι από την αύρα της αστικής τάξης που εξέλιπε στην Ελλάδα αλλά ανθεί στις ευρωπαϊκές χώρες.

Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης σημαίνει ένα άκρως συγκεντρωτικό εθνικό κράτος του οποίου η πρωτεύουσα λειτουργεί ως η μητρόπολη μιας αποικίας. Ό,τι συμβαίνει στη χώρα, πρέπει να εξυπηρετεί  την πρωτεύουσα. Και από αυτήν τη λογική και κίνηση θα αναπτύσσεται, όσο αναπτύσσεται, και η λοιπή χώρα. Για παράδειγμα δημιουργούμε μια βιομηχανία κατασκευής αυτοκινήτων στην Αθήνα και κάποια από τα εξαρτήματα που θα χρειαστούν θα υπάρξουν μικρομεσαίες βιομηχανίες ή βιοτεχνίες που θα δημιουργηθούν και σε άλλες πόλεις για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της κεντρικής βιομηχανίας.

Στο εύλογο ερώτημα αν το μοντέλο αυτό πέτυχε η απάντηση είναι, όχι.

Η μισή χώρα συγκεντρώθηκε στο λεκανοπέδιο δημιουργώντας δραματικές συνθήκες διαβίωσης. Για να βελτιωθούν οι συνθήκες αυτές σπαταλήθηκε μεγάλο μέρος κεφαλαίου χωρίς σοβαρά αποτελέσματα ούτε στη διαβίωση των κατοίκων της πρωτεύουσας, ούτε στην παραγωγή, ούτε στην παραγωγικότητα.

Συσσωρεύθηκε γύρω από το κέντρο της πρωτεύουσας ό,τι πιο αντιπαραγωγικό και παρασιτικό υπήρχε στη χώρα που προσπαθούσε να κερδίσει κομμάτι της πίτας ομνύοντας κομματικούς όρκους, διατεθειμένο να μπει σε μια λογική απόλυτης διαφθοράς.

Η φράση του Μποδοσάκη «με το γκοβέρνο» τα λέει όλα. Ποιος; Ο Μποδοσάκης. Ένας από τους πιο ικανούς και μεγαλύτερους επιχειρηματίες της χώρας. Φαντάζεστε τι γίνεται με τους άλλους.

Αυτός ο τρόπος λειτουργίας ήταν αδύνατον να δώσει οικονομική δυναμική στη χώρα. Ήταν θνησιγενής. Και, όμως, παρά το γεγονός ότι φαινόταν το αδιέξοδό του, η ιθύνουσα τάξη επέμενε σ αυτόν. Και συνεχίζει να επιμένει.

Επέμενε, ακόμη και όταν η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων των Βαλκανίων ευνοούσε την ανάπτυξη ενός άλλου κέντρου, πέραν του λεκανοπεδίου. Ενώ ήταν μαθηματικώς επιβεβαιωμένο ότι η χώρα θα ευνοείτο αν αναπτυσσόταν ένας ακόμη πόλος στο βορρά, προτιμήθηκε από την ιθύνουσα τάξη να χαθεί η ευκαιρία παρά να γίνει οποιαδήποτε αποκέντρωση πολιτικής ή οικονομικής ισχύος.

«ΑΠΟΣΧΙΣΤΕΣ»

Ήταν η κρίσιμη στιγμή που με τη βοήθεια και των Αμερικανών κάτι πήγε να γίνει αλλά οι πρωταγωνιστές συκοφαντήθηκαν ως αποσχιστές. Δηλαδή ότι ήθελαν να παραδώσουν την Ελλάδα στους Σλάβους ή γελοιοποιήθηκαν με φληναφήματα περί λίγκας του βορρά και τα συναφή. Ό,τι δηλαδή, θα συμβεί και τώρα, αν το πείραμα επαναληφθεί με αξιώσεις. Αλλά επειδή δεν υπάρχουν οι αξιώσεις, μάλλον δεν θα έχουμε επανάληψη των ίδιων φαινομένων. Μια υποτυπώδη αστική τάξη έχει η πόλη αλλά είναι διαιρεμένη και μικρών δυνατοτήτων πολιτικού επηρεασμού. Με μηδενική, σχεδόν, κοινωνική αναφορά. Η πολιτική  αιχμή της, τουλάχιστον μιας πλευράς, ήταν ο Γιάννης Μπουτάρης του οποίου το πείραμα απέδωσε ελάχιστα. Μακάρι να πετύχαινε.

Και ενώ, λοιπόν, αυτά συνέβαιναν τη δεκαετία του ’90, νάσου και η Ευρωπαϊκή Ένωση που επέβαλε καταμερισμό εργασίας μεταξύ των κρατών μελών της με την Ελλάδα να στερείται του δικαιώματος σοβαρής εκβιομηχάνισης. Ήταν στραβό το κλίμα, το έφαγε και ο γάϊδαρος. Για την ελληνική περιφέρεια δεν αναλογούσε τίποτε όταν δεν υπήρχαν περιορισμοί από την Ένωση. Με τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν, η πίτα μίκρυνε και δεν αρκούσε ούτε για το κέντρο. Τι να περίσσευε και για την αποικία;

Η κεντρομόλα δύναμη αυξήθηκε και το σύνολο, σχεδόν, των παραγωγικών δυνάμεων συγκεντρώθηκε στο λεκανοπέδιο.

ΟΙ 40 ΠΟΛΕΙΣ

Η επόμενη φάση, μέρος της οποίας διανύουμε και σήμερα, έχει να κάνει με την παγκοσμιοποίηση μέρος Α!. Διότι, τώρα έχουμε εισέλθει στο δεύτερο μέρος της παγκοσμιοποίησης το περιεχόμενο της οποίας αναζητούν στις αναπτυγμένες χώρες αλλά φοβάμαι όχι στην Ελλάδα.

Στην πρώτη, πειραματική φάση της παγκοσμιοποίησης, στην Ελλάδα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα μεγάλο διεθνές αεροδρόμιο και επελέγη η Αθήνα. Ένα μεγάλο λιμάνι και επελέγη ο Πειραιάς. Εν πάση περιπτώσει, ό,τι υπαγορευόταν από διεθνή κέντρα ότι έπρεπε να δημιουργηθεί εδημιουργείτο στην Αθήνα. ‘Ηρθαν και οι Ολυμπιακοί και η απόσταση κέντρου και περιφέρειας έγινε ένα τεράστιο χάσμα.

Δεν θα θέσω το ερώτημα γιατί; Θα μοιάζει σαν ηθικολογία. Αλλά όταν υπάρχει τέτοια διαφορά είναι ευνόητο πως ο ισχυρός πόλος θα προσελκύσει και τον υπόλοιπο κόσμο που έμεινε στην ελληνική περιφέρεια.

Η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης έθεσε και άλλα ερωτήματα, όπως οι διεθνείς πόλεις στις οποίες θα έχει τη βάση της μια υπερεθνική ελίτ η οποία κινείται διαρκώς αλλά έχει τις πόλεις αυτές ως σημείο αναφοράς.

Οι κοινωνικές κατηγορίες που θα καταφέρουν να εγκατασταθούν στις παρυφές των πόλεων αυτών, αλλά εκτός των τειχών, θα είναι οι ευνοημένες νέες μικρομεσαίες και εργατικές τάξεις. Οι υπόλοιποι, που θα ζουν μακριά από τα κέντρα αυτά θα είναι οι νέοι απόκληροι.

Όταν διάβασα ένα σχετικό βιβλίο της Σάσσια Σάσκιν θυμάμαι έψαξα το θέμα και είχα διαπιστώσει πως τότε, οι πόλεις αυτές ήταν 40. Δεν περιλαμβανόταν, όπως ήταν φυσικό, καμιά ελληνική. Αντιθέτως, περιλαμβανόταν η Κωνσταντινούπολη.

Μετά τον κορονοϊό δεν είναι γνωστό πια μορφή θα δοθεί στη νέα παγκοσμιοποίηση, δεδομένου ότι η παλιά απέτυχε. Διεύρυνε τρομερά τις κοινωνικές ανισότητες και στην πρώτη σοβαρή παγκόσμια κρίση (κορονοϊός) δεν είχε απαντήσεις.

Αλλά αν συνεχιστεί η επιλογή των παγκόσμιων πόλεων, η αθηναϊκή ιθύνουσα τάξη θα επιδιώξει, και είναι λογικό, να καταστήσει την ελληνική πρωτεύουσα μία από αυτές. Το αν πετύχει ή όχι δεν το ξέρουμε. Αλλά η προσπάθεια σημαίνει ότι κάθε ικμάδα που απέμεινε στην ελληνική κοινωνία πρέπει να μετακομίσει στο λεκανοπέδιο. Που σημαίνει πως πάση θυσία, ό,τι γίνεται στην Ελλάδα πρέπει να συμβαίνει στην Αθήνα.

Έτσι, αρχίζει η αποδόμηση περιφερειακών θεσμών κάθε είδους που όταν αφέθηκαν να αναπτυχθούν, αναπτύχθηκαν με ιδιαίτερο δυναμισμό.

Η απαξίωση που βλέπουμε στην ελληνική περιφέρεια έχει ως βασική σκέψη και αυτήν τη λογική.

Αθήνα πόλις- κράτος με ενδοχώρα όλη την Ελλάδα. Με λίγα λόγια από το τραπέζι των συνδαιτημόνων της Αθήνας αν περισσέψει κάτι θα μοιραστεί σε όλη την επικράτεια- αποικία.

Θα αναφέρω, τώρα, μερικές περιπτώσεις  που θυμάμαι διαχρονικά και επιβεβαιώνουν τα παραπάνω.

Ο ΑΝΔΡΕΑΣ

Η πρώτη έχει να κάνει με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Κάθε φορά που ο Ανδρέας ερχόταν στη Θεσσαλονίκη για τα εγκαίνια της ΔΕΘ, επαναλάμβανε τα περί αναβάθμισης του υπουργείου Βορείου Ελλάδος ή, αργότερα, Μακεδονίας- Θράκης.

Κάποια φορά τον στρίμωξαν οι δημοσιογράφοι στη «Ρέμβη». Και απάντησε. Μόλις πάω στην Αθήνα το πρώτο που θα  φροντίσω θα είναι αυτό.

Ο καιρός πέρασε, ήρθε ο Σεπτέμβριος και στα εγκαίνια οι δημοσιογράφοι ξαναρώτησαν τον Ανδρέα γιατί δεν τήρησε την υπόσχεσή του. Η απάντησή του: δεν μπορείτε να φανταστείτε τι περίπλοκο είναι αυτό το αθηναϊκό κράτος. Δεν τον πίστεψα. Αν ήθελε ο Ανδρέας θα μπορούσε να υλοποιήσει την υπόσχεσή του.

Η ΕΡΤ3

Θέλησε, όμως, λόγω ανάγκης (είχαν αρχίσει να λειτουργούν δημοτικά ραδιόφωνα σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη) να αναβαθμίσει την ΕΡΤ3 η οποία μέχρι τότε ήταν ένα γραφείο.

Η αναβάθμιση δεν έγινε τυχαία. Υπήρξε πίεση οικονομικών και πολιτικών παραγόντων της πόλης μέχρι που ο Ανδρέας είπε ναι. Η δημιουργία της, πολιτικά, πιστώνεται στον Ευάγγελο Βενιζέλο. Πράγματι, προσπάθησε και επειδή ήταν, τότε, κοντά στον Ανδρέα, οι παρεμβάσεις του είχαν αποτέλεσμα.

Υπουργός Βορείου Ελλάδος ήταν ο Στέλιος Παπαθεμελής ο οποίος μου διηγείται τη συνέχεια. «Με το που λέει ναι ο Ανδρέας σπεύδω και το ανακοινώνω», λέει  ο Παπαθεμελής, «γιατί φοβόμουν μην υπαναχωρήσουν». «Πράγματι», συνεχίζει, «σε λίγο μου τηλεφωνεί ο Κακλαμάνης (τότε πρόεδρος της Βουλής) και μου λέει: γιατί το ανακοίνωσες, θα το μαζεύαμε».

Η ΕΡΤ3 δημιουργήθηκε ως κανάλι  όχι, βεβαίως, επειδή πρόλαβε να το ανακοινώσει ο Παπαθεμελής αλλά επειδή η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έκρινε πως θα βοηθούσε στην αντιμετώπιση της επέλασης της Νέας Δημοκρατίας.

Επειδή συμμετείχα στη δημιουργία της ΕΡΤ3 από την αρχή που ήταν αξιοπρεπές κανάλι μέχρι που μετατράπηκε σε τηλεοπτικό όργανο του Συριζα,  μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως υπήρχε, μονίμως, μια πίεση για την αφαίρεση όσων αρμοδιοτήτων  της δόθηκαν. Στην αρχή η πίεση εκδηλώθηκε με τον περιορισμό του προϋπολογισμού και στη συνέχεια με ό,τι άλλο  μπορούσαν. Μέχρι που η γενιά που τη δημιούργησε έφυγε, το κανάλι πέρασε σε χέρια αναρχοαυτόνομων και συριζαίων και εκεί που είχε ως μόνη δύναμη την υποστήριξη της κοινωνίας, με τον εκφυλισμό της έμεινε μετέωρη.

Επι Συριζα η ΕΡΤ3 έγινε κάτι σαν η φωνή των καταληψιών, των αναρχικών και μέσο ανάδειξης βουλευτών αγαπητών παιδιών του Τσίπρα. Το τι γλύψιμο έπεφτε δεν λέγεται. Πρόκειται για τα ίδια παιδιά που είχαν την τέχνη να είναι αγαπητά και στο ΠΑΣΟΚ και στη Νέα Δημοκρατία και σε όποιον άλλο ερχόταν στην εξουσία. Όχι με την υπερκομματική τους στάση, όπως θα έπρεπε για δημοσιογράφους, αλλά με την κομματική τους ταύτιση με κάθε μορφή εξουσίας.

Αυτά τα πρόσωπα ανέδειξε ο λαός της Θεσσαλονίκης και των περιχώρων στη βουλή.

Με την ΕΡΤ3, λοιπόν, η Αθήνα επι Συριζα καθάρισε. Όλες οι αρμοδιότητες ανήκουν στην κεντρική διοίκησή της.

Ένα κανάλι που άφησε εποχή αναζητά σήμερα ταυτότητα.

Αλλά υπάρχει και μια άλλη διάσταση. Όταν ανέλαβε η κυβέρνηση Συριζα, η ΕΡΤ και γενικά ο τηλεοπτικός χώρος ,ανήκε στην αρμοδιότητα του Νίκου Παππά. Μεταξύ των αλλαγών που επέφερε στον σχετικό νόμο ήταν και ένα άρθρο που έλεγε πως οποιοδήποτε τηλεοπτικό μέσο πανελλαδικής εμβέλειας πρέπει να έχει έδρα την Αθήνα. Με ποιά λογική;

Το αθηναϊκό κατεστημένο δεν επιθυμεί να ακούγεται κεντρικά ο λόγος της περιφέρειας. Δεν επιθυμεί, για παράδειγμα, τη δημιουργία ενός πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοπτικού καναλιού με έδρα τη Θεσσαλονίκη ή την Καβάλα, ή την Αλεξανδρούπολη. Θέλει να βρίσκεται η έδρα τους, συνεπώς, και η διοίκησή τους στην Αθήνα για να υπάρχει η όσμωση με την κεντρική εξουσία. Δηλαδή, μέσω εκβιασμών, ο έλεγχός τους. Και ο πρώτος έλεγχος είναι η αναπαραγωγή του μοντέλου ανάπτυξης.

Για την ιστορία, στο πρώτο νομοσχέδιο που κατατέθηκε για την ΕΡΤ απο την κυβέρνηση Συριζα, δεν υπήρχε πουθενά αναφορά στην ΕΡΤ3. Προστέθηκε αναφορά στη συνέχεια μετά, προφανώς, από κάποιες υποδείξεις.

Ο ΣΗΜΙΤΗΣ

Από το Σημίτη δεν θα περίμενε κανείς πολλά για την περιφέρεια. Αυτός και η ομάδα του ήσαν χαρακτηριστικές περιπτώσεις που έβλεπαν την ανάπτυξη με τον τρόπο που περιγράψαμε. Κέντρο γύρω απο το οποίο θα περιστρέφονται όλα.

Λόγω των βαλκανικών εξελίξεων επι Σημίτη τέθηκε το θέμα ενίσχυσης της Θεσσαλονίκης με διεθνείς θεσμούς και διαμόρφωσης δομών ακόμη και οικονομικού χαρακτήρα. Σε κάποια εγκαίνια της ΔΕΘ πήρα μερικές συνεντεύξεις από υπουργούς που έταζαν λαγούς με πετραχήλια. Φυσικά, τίποτε δεν έγινε.

Όπως θυμάμαι, επίσης, τον Πέτρο Κωστόπουλο, σύμβουλο του Λαλιώτη, να κομπορρημονεί ότι «εμείς σας δώσαμε την πολιτιστική πρωτεύουσα».

Με τους σεισμούς, εκτός από το σεισμολογικό κέντρο, είχε δημιουργηθεί στη Θεσσαλονίκη το Ινστιτούτο Αντισεισμικής Προστασίας και Κατασκευών. Λειτουργούσε καλά. Με την οικονομική κρίση με πληροφόρησαν πως ήθελαν να το πάρουν στην Αθήνα επικαλούμενοι την κρίση λόγω της οποίας δεν μπορεί να είναι διεσπαρμένες οι υπηρεσίες. Σταμάτησα να το παρακολουθώ και δεν γνωρίζω που βρίσκεται σήμερα.

Θα μπορούσα να γράφω συνέχεια αλλά κάπου πρέπει να σταματήσω. Θα αναφέρω ως τελευταίο παράδειγμα το μετρό. Πρόκειται για 9 χιλιόμετρα διαδρομής η ολοκλήρωση των οποίων εκκρεμεί εδώ και 20 χρόνια. Εννέα χιλιόμετρα στην Αθήνα κατασκευάζονται σε 1 χρόνο. Κάτι σάπιο υπάρχει στο Βασίλειο της Δανιμαρκίας.

Στην Συμβουλευτική Επιστημονική Επιτροπή για τον κορονοϊό παρόλο που είναι πολυπληθής, δεν περιλαμβάνεται κανείς από τη Θεσσαλονίκη και τη Βόρειο Ελλάδα.

Και σήμερα διαβάσαμε πως νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης στα οποία, ουσιαστικά, άρχισαν οι εγχειρήσεις καρδιάς στην Ελλάδα, δεν θα μπορούν να κάνουν ορισμένου είδους επεμβάσεις. Θα μας πουν, ίσως, πως δεν πληρούν τις προϋποθέσεις. Που τις πληρούν, απο ό,τι μου λένε. Αλλά ποιός φταίει αν τα τρία μεγάλα και σημαντικά για το διαχρονικό ρόλο τους νοσοκομεία (ΑΧΕΠΑ, Παπανικολάου και Παπαγεωργίου) δεν πληρούν στοιχειώδεις προϋποθέσεις; Ποιός, αν όχι το κράτος, που τα εγκατέλειψε; Και γιατί;

Η πόλη στερείται ηγεσίας που απαιτούν οι καιροί, στερείται ισχυρής αστικής τάξης, στερείται ισχυρών Μέσων Ενημέρωσης. Η ιστορική «Μακεδονία» προσπαθεί να επιβιώσει αλλά οι καιροί είναι δύσκολοι. Η εμβέλεια της TV-100 είναι γεωγραφικά περιορισμένη. Ο Μπουτάρης δεν πλήρωνε ούτε καν τη συνδρομή για να υπάρχει το κανάλι στο μπουκέτο της cosmote, όταν άλλα, μικρότερα κανάλια με πολύ περιορισμένους πόρους έχουν τη θέση τους σ αυτό. Για την ΕΡΤ3 δεν θέλω να γράψω τίποτε άλλο. Με πονάει.

Όλα παραδόθηκαν στην Αθήνα. Από εκεί ελέγχονται.

Όπως εξελίσσεται σήμερα, η Θεσσαλονίκη, θα αποβάλει τα δυναμικά χαρακτηριστικά της. Αν δεν γίνουν επενδύσεις ο πληθυσμός της θα μειωθεί. Τα αστικά κέντρα προσήλκυσαν κόσμο επειδή παρείχαν ευκαιρίες απασχόλησης. Δεν θα υπάρξει, μόνο, πληθυσμιακή συρρίκνωση αλλά τα πιο δυναμικά στοιχεία του πληθυσμού θα αναζητήσουν αλλού ευκαιρίες απασχόλησης. Ποιος και γιατί να μείνει στη Θεσσαλονίκη;   Είναι αυτή η τύχη που αξίζει στην πόλη; Και ποιος έχει την ευθύνη γι αυτήν την απαξίωση;

Ο μόνος παράγων που απέμεινε και δίνει ζωή στη Θεσσαλονίκη είναι οι φοιτητές της. Αν και αυτοί περιοριστούν με το νέο μοντέλο εκπαίδευσης (τηλεκπαίδευση), θα μιλάμε για μια απέραντη ερημιά. Πόλη που δεν παράγει πλούτο υφίσταται πολλαπλές συνέπειες. Είναι ευνόητο πως θα αρχίσει και η συρρίκνωση της τεράστιας επέκτασής της στην εστίαση. Και πάει λέγοντας.

Θα ήθελα να κάνω και ορισμένες διευκρινήσεις: η πρώτη είναι το παράξενο φαινόμενο να αντιδρούν αντανακλαστικά στα παραπάνω, όχι αυτοί που έχουν δημιουργήσει και συντηρούν αυτό το συγκεντρωτικό- αποικιοκρατικό κράτος αλλά απλοί πολίτες που η μοίρα τους ανάγκασε να ζουν στην Αθήνα. Εννοείται πως η ιστορία δεν αναφέρεται σ αυτούς. Εκτός και αν οι ίδιοι αισθάνονται μέρος αυτού του καταπιεστικού κράτους. Μπορεί οι βασικοί πρωταγωνιστές του να υπήρξαν κατά καιρούς Θεσσαλονικείς.

Η δεύτερη. Αν και δεν έχει τη δυνατότητα ένα σχόλιό μου να ανησυχήσει αυτό το συμπαγές μόρφωμα που περιέγραψα, μπορεί να θελήσουν να με χαρακτηρίσουν αποσχιστή για να σταματήσουν τς αντιδράσεις. Δεν με ανησυχεί καθόλου. Ας το κάνουν και με την άδεια μου. Μαθηματικά σκεπτόμενος, αν λάβουμε υπόψη τις κατηγορίες περί εθνικιστή απο τη μια και περί αποσχιστή απο την άλλη, ο μέσος όρος είναι καλός. Οδεύουμε σωστά για τη διαμόρφωση μιας νέας, σύγχρονης, δημοκρατικής, πρωτοπόρας ελληνικής πολιτείας.

Η τρίτη είναι πως ορισμένοι νότιοι συμπολίτες, με υψηλές θέσεις, μάλιστα, αισθάνονται πως αφού ο νότος έκανε την Επανάσταση του 1821 και απελευθέρωσε το βορρά δικαιούται της παραπάνω συμπεριφοράς. Κρίνετε εσείς τη θέση τους.

Αν δεν ξυπνήσουν οι Θεσσαλονικείς αλλά και οι κάτοικοι της ελληνικής περιφέρειας το παιχνίδι θα έχει τελειώσει.

Ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης αποκεντρωτικού χαρακτήρα είναι αναγκαίο.

Επι 30 χρόνια δεν χρειάζεται να γίνει τίποτε στο λεκανοπέδιο. Κυρίως για να ανασάνει η πρωτεύουσα και οι κάτοικοί της.

Αλλά και για να καλυφθεί το χάσμα με την περιφέρεια.

Ο συγκεντρωτισμός τελείωσε.

Κάτι νέο γεννιέται.

Δεν είμαι καθόλου σίγουρος πως θα το αναζητήσουν, είτε στην Αθήνα είτε στη περιφέρεια.

Καληνύχτα σας.

 

 

 

 

 

spot_img

11 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Χειμαρρώδης με λεπτομερή περιγραφή προσώπων και γεγονότων, αγαπητέ μας κύριε Σαββίδη -μερικά πρόσωπα και πράγματα παραλείψατε (παρεμπιπτόντως αναφέρατε τους αείμνηστους Καραμανλή ,Μάρτη και Βελλίδη) ,αλλά όχι τους ”θεσσαλονικάρχες” κ.κ. Τσοχατζόπουλο ,Βενιζέλο και Καστανίδη και τους τρεις καλούς και φλογερούς δημάρχους-ονόματα δεν λέμε- εκτός του φιλοσκοπιανού κ.Μπουτάρη ,(που μας εξασφάλισε τις γνωστές παρελάσεις των απανταχού έμφυλων και διέμφυλων) ,καθώς και τον πρώην πρωθυπουργό Θεσσαλονικιό κ. Κώστα Καραμανλή ,που με μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη μας ”ξεθαψε” τον Μ.Αλέξανδρό μας.
    Σίγουρα στενοχωρήσατε πολύ-πολύ τους Συριζαίους ,με τον ”κήλερ”( κατά Μπουτάρη) Αρχηγό του κ.Τσίπρα.
    Μας απαγοήτευσατε με την εναργή περιγραφή της καταστάσεως της ΕΡΤ3 ,η οποία ωστόσο ”καμωνόταν” επί Σύριζα ως κανάλι της Περιφέρειας ,ενώ τώρα τουλάχιστον ”εκπέμπει” σοβαρότητα στην ειδησογραφία της τουλάχιστον.
    Επειδή ”κάθε αρνί από το ποδάρι του κρέμεται ” και επειδή η Θεσσαλονίκη ”εγκαταλείφθηκε” από τους ποαναφερθέντες ικανούς ”Θεσααλονικάρχες” του ΠΑΣΟΚ,οι δε δήμαρχοι της μετά το 2010 ήταν μειοψηφικοί και ”φιλΑθηναίοι”,τα πράγματα θα χειροτερεύουν μέχρι να εκλέξουν ξανά οι Θεσααλονικείς ένα δήμαρχο με πλειοψηφία άνω του 50% ,για να μπορεί να ταρακουνήσει το μπετόν του περιφήμου ”Αθηναικού κράτους ,που με την Αττικοβοιωτία εκλέγει μετά το 1910 κυβερνήσεις ,εκτός από τις δύο 8ετίες του Καραμανλή από την Πρώτη και την μια 4ετία του ανεψιού του.
    Όσο για τις 40 πόλεις της Ευρώπης ,κυκλοφορεί ευρύτατα η κατάργηση των κρατών-μελών της Ευρωπαικής Ενώσεως και η δημιουργία όχι 40 πόλεων ,αλλά ξεχωριστών Περιφερειών (ας πούμε Μακεδονίας και Θράκης ,που θα περιλαμβάνει ότι αυτοπροσδιορίζεται ως Μακεδονία και Θράκη ,οπότε φθάνουμε και στις παρυφές της Σερβίας ,της Βουλγαρίας και της Κων/πόλης μας.
    Για ερευνήστε το θέμα περισσότερο .
    Καληνύχτα σας και να είστε καλά.

  2. Αυτά που λες Παντελή, δεν ειναι η πρωτη φορα, τα λένε πολύ λίγοι (φαντάζομα) διότι μονο εσένα γνωρίζω απο τους πανελλαδικους δημοσιογραφους. Όποιος δε, πάει να πει κάτι παρόμοιο θα χαρακτηρισθεί, αυτονομιστης (όπως εγώ όταν μιλάω στο ίδιο με σέ ύφος για τα Επτάνησα) και κουτοπόνηρος. Κάποιος εδώ είχε γράψει ένα άρθρο με το τίτλο ¨Ευτυχώς η Ελλάδα παθαίνει” ή κάπως έτσι. Ελεγε οτι έτσι θα αναγκαστούμε να αναζητήσουμε άλλη μορφή επιβίωσης μια που ο Τιτανικός πάει στο μπάτο. Ηθελα να σχολιάσω το άρθρο αλλά δεν μπορώ να το βρω. Θα έλεγα όμως ότι μια και όντως ο Τιτανικός βουλιάζει ο καπετάνιος του (το δουκάτο των Αθηνών) έχει φροντίσει να καταστρέψει όλες τις βάρκες για ώρα ανάγκης. Οπου λεμβος και Επτανησα, Κυπρος, Μικρα Ασια, Θρακη, Μακεδονια τώρα, και νασου και η Κρήτη. Η γνώμη μου για τί θα’κανα εαν είχα μαγικες δυνάμεις (δικτατορικές σαν του Καποδίστρια) θα αυτονομοποιούσα τη περιφερεια. Οι Περιφέρειες δεν θα είναι του αποικιακού τύπου Δυτικη Ελλάδα, Ανω Βόλτα, Κεντρικη Αφρικανικη Δημοκρατία, Ανατολικη Στερεα αλλά με βαση το πολιτισμο. Δηλαδη, Επτάνησα (ολα) Μωριάς, Ρουμελη, Κυκλαδες κτλ. Με παρλιαμεντο οπως στη Σικελία ή οπως στη Γερμανική ομοσπονδία. Καθε χωριο έιναι ενας πολιτισμος ολοκληρος, το μονο που εχουμε μαθει ειναι για την Ακροπολη, των Αθηνών. Τοπική σημαια και νομοι. Δεν θα μπορει το κρατος των Αθηνων να κανονισει τιποτα για τη Μακεδονια εαν το κοινοβουλιο της Μακεδονιας δεν δωσει συναινέση. Σημερα τα μονα μερη που ειναι σωστα και σουλουπωμενα ειναι το Αγιο Ορος που ειναι Αυτονομο και η Κυπρος που ειναι Ανεξαρτητη. Η όχι; Αυτά και άλλα θα εκανα εάν ημουνα μαγος και πριν με καθαρίσει το κρατος των Αθηνων με τις ευλογιες της παναχραντου πρεσβείας, διοτι Παντελή τα ξένα συμφεροντα μια χαρα βολεύονται με το παρον συστημα, δεν θα μεινουν ουδετεροι σε αλλάγες αφυπνισης του επαρχιωτη. (για μενα επαρχιωτισμος και τοπικισμος έχουν θετικο προσημο εν αντιθεσει με το πρωτευουσιάνο). Εν αρχη ην ο Τόπος, χωρις τοπο να σταθει ουτε ο θεος ουτε ο ανθρωπος μπορει να προοδευσει.
    Ειπες Παντελη οτι κατι πηγε να καμει ο Μπουταρης. Η αισθηση μου είναι οτι ο Μπουταρης ητανε ενας πολυπολιτισμιτης και εαν εκανε τη Θεσσαλονικη κεντρο δεν θα ητανε ελληνικο κεντρο. Πάντα ελεγα οτι εαν αυτον θελουν εκει αυτον να εχουν για αρχοντα αλλα εξήγησέ μου σε παρακαλώ, εαν μπορεις, τι εννοούσες γιατι μετά ειπες οτι με την ετ3 δεν εκαμε σωστα.

    Ευχαριστώ πολύ.
    Ενας 7νήσιος αυτονομιστής

  3. Περνᾶμε σέ ἄλλη ἐποχή κ. Σαββίδη. Μέ νέα ψηφιακά μέσα καί νέες τεχνολογὶες, πού ἄν χρησιμοποιηθοῦν σωστά, δηλαδή μέ γνώμονα τόν ἄνθρωπο, θά βοηθήσουν τόν πολιτισμό σέ κάθε γωνιά τῆς γῆς. Μέχρι τώρα οἱ μεγαλουπόλεις συγκέντρωσαν τίς κυριότερες δράσεις σέ πολιτικοοικονομικοκοινωνικό πεδίο. Ὅμως ἡ γιγάντωσή τους προκαλεῖ καί τήν μεγαλύτερη μόλυνση στόν πλανήτη. Ἦταν ἀπόκοσμη τίς μέρες τῆς καραντίνας ἡ εἰκόνα στήν Ἀθήνα ἐνδεικτικά, τόσα κτίρια, δρόμοι, μετρό, θέατρα χωρίς τήν παρουσία ἀνθρώπων. Ἦταν θλιβερό τό θέαμα στήν Ἀκρόπολη χωρίς τό καθημερινό θέαμα τῶν ἐπισκεπτῶν στό ζωντανό αὐτό μνημεῖο πολιτισμοῦ. Οἱ ξένοι, ἴσως περισσότερο κι ἀπό μᾶς, σηματοδότησαν τό ἄνοιγμα τοῦ ἱεροῦ βράχου.

    https://www.in.gr/2020/05/18/culture/enthousiasmos-gia-anoigma-tis-akropolis-egine-thema-sta-diethni-mme/

    Τά νέα μέσα εἶναι ἱκανά νά βοηθήσουν στήν ἀποκέντρωση. Ἀλλαγές σέ συνήθειες, νοοτροπίες, τρόπους καί τόπους ἐργασίας θά χρειαστεῖ νά γίνουν καί θά χρειαστεῖ ἐπαγρύπνηση ὥστε νά μποροῦν νά ἔχουν ὅλοι τά πρός τό ζεῖν.
    Ἡ ἀπάντηση βέβαια στό κάθε ἐρώτημα παραμένει ὁ ἄνθρωπος καί σέ αὐτό ὁδηγός μέγας παραμένει ὁ δικός μας πολιτισμός καί αὐτό “τὸ κάλλος τὸ ἀμίμητον ἀττικωτάτης γλώσσης”. Ὁ μύθος ὁ δικός μας παραμένει ζωντανός γιατί ἔχει σκοπό καί ἀφετηρία τόν ἄνθρωπο.
    Ἡ ἀποδόμηση καί ἀπαξίωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τοῦ Χριστιανισμοῦ στή χώρα μας μερικές δεκαετίες τώρα, συμβαίνει λόγω τοῦ κακῶς ἐννοούμενου ἐκσυγχρονισμοῦ, μιᾶς ΄προόδου ΄ χωρίς ρίζες καί ἀρχές, πού δέν ὁδηγεῖ πουθενά. Ἡ Ἑλλάδα ὅμως εἶναι σπαρμένη ἀπό μνημεῖα αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπινου πολιτισμοῦ. Πόλεις, ναοί, σχολές, θέατρα, χῶροι ἄθλησης. Ἡ Θεσσαλονίκη ὡς πόλη διατηρεῖ τίς ρίζες μιᾶς περιόδου τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀλλά κι αὐτή τήν ἴδια τήν ὕπαρξη τοῦ ἀδελφοῦ της τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ὁ ὁποῖος, γνωρίζοντας ποιός εἶναι, μέ τήν Ἰλιάδα στό προσκεφάλι του, διέδωσε αὐτόν τόν πολιτισμό στούς βαρβάρους τῆς Ἀνατολῆς. Πολιτισμός πού εἶχε νά δώσει, τά ἴχνη του ὑπάρχουν ἀκόμα σέ ἐκεῖνες τίς περιοχές, περιοχές στίς ὁποῖες μιλοῦσαν τήν ἑλληνική γλώσσα καί διαδόθηκε ὁ Χριστιανισμός. Ἡ Κωνσταντινούπολη κτίσθηκε μετά, ὁριοθετώντας καί ξεχωρίζοντας στό ἀνατολικό τμῆμα, τόν Ἑλληνικό πολιτισμό, τήν Ὀρθοδοξία, τόν Ἔρωτα.

    Ε’
            Τα θεμέλιά μου στα βουνά
και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους
            και πάνω τους η μνήμη καίει
άκαυτη βάτος.
            Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω.
Ταράζεται ο καιρός
            κι απ’ τα πόδια τις μέρες κρεμάζει
αδειάζοντας με πάταγο τα οστά των ταπεινωμένων.
            Ποιοι, πώς, πότε ανέβηκαν την άβυσσο;
Ποιες, ποιών, πόσων οι στρατιές;
            Τ’ ουρανού το πρόσωπο γυρίζει κι οι εχθροί μου έφυγαν μακριά.
Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω.
            Εσύ μόνη απ’ τη φτέρνα τον άντρα γνωρίζεις
Εσύ μόνη απ’ την κόψη της πέτρας μιλάς
            Εσύ την όψη των αγίων οξύνεις
κι εσύ στου νερού των αιώνων την άκρη σύρεις
            πασχαλιάν αναστάσιμη!
Αγγίζεις το νου μου και πονεί το βρέφος της Άνοιξης!
            Τιμωρείς το χέρι μου και στα σκότη…

    • Αγγίζεις το νου μου και πονεί το βρέφος της Άνοιξης!
              Τιμωρείς το χέρι μου και στα σκότη λευκαίνεται!
Πάντα πάντα περνάς τη φωτιά για να φτάσεις τη λάμψη.
              Πάντα πάντα τη λάμψη περνάς
για να φτάσεις ψηλά τα βουνά τα χιονόδοξα. 
        Όμως τι τα βουνά; Ποιος και τι στα βουνά;
Τα θεμέλιά μου στα βουνά
              και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους
και πάνω τους η μνήμη καίει
              άκαυτη βάτος!

  4. Αγαπητέ Παντελή, δεν θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα η βαθμιαία απαξίωση της χώρας μας λόγω του αθηναϊκού συγκεντρωτισμού. Ουσιαστική και η παρατήρηση της παραγωγικής απαξίωσης της χώρας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 για τους λόγους που ανέφερες. Θα πρόσθετα ενδεικτικά και κάποια παραδείγματα προς επίρρωση του κειμένου. Όταν ήλθα στην Αλεξ/πολη το 1979 η επιβατική σιδηροδρομική σύνδεση Αλεξ/πολης – Θεσ/νίκης εξυπηρετείτο από δέκα δρομολόγια. Μάλιστα αρχικά το δρομολόγιο του Intercity ήταν 4.30 ώρες. Σήμερα, μετά την “εξυγίανση” του ΟΣΕ υπάρχει ένα μόνο δρομολόγιο διάρκειας 8.30 ωρών. Ανακαινίστηκε μέχρι το 2011 ο σιδηροδρομικός άξονας Αλεξ/πολης – Ελληνοβουλγαρικών συνόρων μήκους 180 km λόγω του λιμένος, ο οποίος εντάχθηκε στον διευρωπαϊκό άξονα ΙΧ, για να απ ενταχθεί κατόπιν λόγω της πλήρους αδράνειάς του. Ούτε ένας τόνος φορτίο μεταφέρθηκε έκτοτε προς τη Βουλγαρία και εκείθεν στην Ευρώπη. Αντίθετα οι Τούρκοι λόγω έργων στο δικό τους σιδηροδρομικό δίκτυο αξιοποίησαν τον άξονα αυτό το 2011. Μέσα σε 40 μέρες 201 εμπορικές αμαξοστοιχίες απέστειλαν προς την Ευρώπη μέσω του τμήματος Πυθίου – Ορμενίου – Ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Αν δει κανείς τον χάρτη της ευρύτερης περιοχής θα αντιληφθεί
    τη γεωπολιτική αξία του μετά τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Επί 30 χρόνια παραμένει αναξιοποίητος και αντί να αξιοποιηθεί ως κύρια οδός του διαμετακομιστικού εμπορίου προς την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη και προς τη Μαύρη Θάλασσα θα μετατραπεί σε στρατιωτική βάση με μερική μόνον εμπορική αξιοποίηση του υπο την εποπτεία και την κυριαρχία των ΗΠΑ. Λειτουργούσαν στη Θράκη τρεις βιομηχανικές ζώνες, μια σε κάθε νομό της , σήμερα υπάρχουν μόνο τα ερείπια τους. . Όλα όσα αναφέρθηκαν δεν εμφορούνται από τοπικιστική διάθεση ούτε αποτελούν συγκυριακές επισημάνσεις. Αποτελεί ιστορική διαπίστωση η απομόνωση της κεντρικής και νότιας Ελλάδας, που ως «Κατωτικά» μέρη σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, βρίσκονταν κατά την Αρβελέρ πάντα εκτός της σφαίρας των δραστηριοτήτων στη ρωμαϊκή, στην βυζαντινή και στην οθωμανική αυτοκρατορία. Την ίδια διαπίστωση, για τους ίδιους λόγους, έκανε και η Μόλι Γκρην, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πρίνστον, η οποία σε συνέντευξή της στην «Καθημερινή» εκτίμησε ότι «αυτό το κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησος, ήταν από τα πιο καθυστερημένα σε ολόκληρη την Αυτοκρατορία». Στην βόρεια Ελλάδα ανήκε πάντα το προνόμιο της οικονομικής επικοινωνίας με την ευρωπαϊκή ενδοχώρα. Η σύγχρονη Ε΄λλάδα τα αναποδογύρισε όλα.
    Όμως ένα στοιχείο που συνεχώς παραλείπεται και υποτιμάται είναι το γεγονός ότι η Θεσ/νίκη χάνοντας την πολυπολιτισμικότητά της έχασε την ακτινοβολία της. Δεν πρόκειται για συγκυριακό γεγονός. Η εξολόθρευση των Εβραίων με πολλούς τρόπους της αφαίρεσε ένα σημαντικότατο παράγοντα ανάπτυξης. Όπως η Σμύρνη χάνοντας τους Έλληνες το 1922 έχασε την ακτινοβολία της το ίδιο συνέβη και με τη Θεσ/νίκη. Έχασε η Θεσνίκη την κινητήρια δύναμή της. Και πολιτισμικά και οικονομικά και πολιτικά.

  5. Πως να προβληματιστείς για το άμεσο μέλλον της Θεσσαλονίκης και της Βορείου Ελλάδα ,-αγαπητέ κ.Σαββίδη και λοιποί συνανιχνευτές-, όταν μερικοί φίλοι μιμούνται τους Αβδηρίτες και ”βυζαντινολογούν” και άλλοι επιθυμούν την Οθωμανική πολυπολιτισμική Θεσ/νίκη των αρχών του 20ου αιώνος.
    Διαφωνούμε και θα διαφωνούμε ,γιατί εκκινούμε από άλλη αφετηρία ,όπως οι δύο απέναντι βλέπουν τον ίδιο αριθμό ως 6 ,ή ,9 .
    Καιρός σαυτήυν την Βαβέλ να αναζητήσουμε το συντομώτερο δυνατόν πρωτοπόρους πατριώτες ηγέτες(όπως η Φιλική Εταιρεία) ,για να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα ,αλλοιώς ”θα πάμε αδιάβαστοι”.

  6. Αγαπητέ ΣΑΝ, αναφέρθηκα μόνον στους Εβραίους. Κατά γενική ομολογία 9 στους 10 μεγάλους πνευματικούς του 19ου αιώνα μέχρι και τον Β’ ΠΠ ήσαν Εβραίοι. Κατα γενική ομολογία επίσης αυτή η μεταφορά πνεύματος από την Ευρώπη στις ΗΠΑ, μέσω της φυγής των Εβραίων προ τα εκεί, τις έδωσε την επιστημονική και φιλοσοφική υπεροπλία. Λέγοντας αυτά ΣΑΝ είναι σαν να λές οτι καλώς οι Τούρκοι έδιωξαν τους ομοεθνείς μας από τη Σμύρνη

    • Και τι μας ενδιαφέρει εμάς πόσοι επιστήμονες-ερευνητές (και ο Μαρξ )ήσαν Εβραίοι ,-που τους στερήθηκε η Ευρώπη και στην Αμερική κατασκεύασαν την ατομική βόμβα-.
      Προσωπικώς δεν θέλω να ξαναγίνει η Αγιοτόκος Θεσσαλονίκη μας με τα αγάλματα του Μ.Αλέξανδρο, του Καραμανλή ,του Ανδρόνικου ,τον Άγιο Δημήτριο και την Αγία Σοφία, πολυεθνική των αρχών του περασμένου αιώνος.
      Τους Εβραίους δεν τους διώξαμε εμείς.
      Το συμπέρασμα σας για την Σμύρνη μας με προσβάλει.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
30,500ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα