Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου* liberal.gr
Μετά την αποχώρηση του κ. Κοτζιά, ο οποίος αντιτίθετο σε οτιδήποτε θα εμπόδιζε θεσμικά τους πειραματισμούς του στην χάραξη της εξωτερικής πολιτικής και θα μετέφερε την ουσιαστική ευθύνη στον Πρωθυπουργό (που άλλωστε ο ίδιος την έχει τυπικά εκ του Συντάγματος) «άνοιξε ο δρόμος» για την συγκρότηση ΣΕΑ. Την 24 Απριλίου, «πασχαλιάτικα», αναρτήθηκε για δημόσια διαβούλευση το σχετικό Σχέδιο Νόμου, με τις πληροφορίες να λένε ότι οι βασικές διατάξεις είναι εμπνεύσεως του Διπλωματικού Συμβούλου του Πρωθυπουργού κ. Βαγγέλη Καλπαδάκη ο οποίος φέρεται να είναι και ο ουσιαστικός επικεφαλής του Ελληνικού ΥΠΕΞ καθόσον τίποτα δεν γίνεται χωρίς να το εγκρίνει ο ίδιος (επίσημη ιδιότητα… «Σύνδεσμος Μαξίμου με … ΥΠΕΞ»).
Προβληματισμοί-Αναγκαιότητα ΣΕΑ
Ο προβληματισμός όμως για την αποτελεσματική λειτουργία ενός συντονιστικού οργάνου θεσμικής διασύνδεσης του Πρωθυπουργού, των Υπουργείων και των υπηρεσιακών οντοτήτων που έχουν την ευθύνη της Εξωτερικής Πολιτικής, της Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας, και οπωσδήποτε της Διαχείρισης Κρίσεων είναι παλαιός. Ιδιαίτερα μετά τα όσα τραγελαφικά συνέβησαν πριν και κατά την κρίση των Ιμίων. Φθάσαμε όμως στο σημείο κάποιοι αφελώς να θεωρούν καθ’ υπερβολή το ΣΕΑ… πανάκεια για όλες τις αδυναμίες και αγκυλώσεις της Κυβερνητικής πολιτικής στα προαναφερθέντα πεδία.
Όμως η απουσία ΣΕΑ μας οδήγησε στις δυσάρεστες καταστάσεις της κρίσης των Ιμίων», αλλά και άλλων ήσσονος σπουδαιότητας και κλίμακας κρίσεις μέχρι σήμερα, όπως η αναβάθμιση της τουρκικής επιθετικότητας, η σύλληψη των δύο Στρατιωτικών, η Συμφωνία των Πρεσπών…. ή το γεγονός ότι Πρωθυπουργός και Υπουργοί ουδόλως ακολούθησαν τις διαδικασίες που προβλέπονται από το θεσμικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων και λειτουργίας του έστω «λειψού» ΚΥΣΕΑ; Δυστυχώς στην «χώρα του περίπου», ο πολίτης ακούει για το ΚΥΣΕΑ μόνο όταν αυτό κάνει κρίσεις για Αρχηγούς και όταν «εγκρίνει» κάποιο εξοπλιστικό πρόγραμμα. Έχει ποτέ ζητηθεί από το ΚΥΣΕΑ να καθορίσει τους τρόπους αναπτύξεως και χρησιμοποιήσεως της διπλωματικής, οικονομικής, πληροφοριακής, κοινωνικής και στρατιωτικής ισχύος κατά τη διάρκεια ειρήνης, κρίσεως και πολέμου; Και αν όχι γιατί; Το ότι δεν υπάρχει Εθνική Στρατηγική η οποία θέτει Εθνικούς Αντικειμενικούς Σκοπούς για υποστήριξη των λεγομένων Εθνικών Συμφερόντων οφείλεται στο γεγονός ότι στην Ελληνική Κυβερνητική μηχανή δεν διαθέτει ΣΕΑ;
Τα ερωτήματα τα οποία τέθηκαν δεν αποσκοπούν να αμφισβητήσουν την δεδομένη αναγκαιότητα συγκρότησης και λειτουργίας ενός οργάνου σαν το ΣΕΑ. Τέθηκαν για να επισημανθεί ότι ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών μας είτε όταν βρίσκονται στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση δεν αντιμετωπίζει με την δέουσα σοβαρότητα τα θέματα Άμυνας και Ασφάλειας, πέρα από την αντικειμενική δυσχέρεια τους στο να αντιληφθούν τις προκλήσεις του διεθνούς περιβάλλοντος.
Μπορεί η Κυβέρνηση να προσπαθεί να μας πείσει ότι «ξεχειλίζουμε» από γεωπολιτική αναβάθμιση αλλά στην πραγματικότητα η χώρα είναι αποδυναμωμένη σε όλα τα επίπεδα (πολιτικό, οικονομικό, διπλωματικό, στρατιωτικό) και φορτωμένη με στρεβλώσεις για να χειριστεί θέματα που αφορούν στην ασφάλεια της μετά την 4ετή διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και τώρα ΣΥΡΙΖΑ και «πολιτικών υπολειμμάτων». Πως αντιμετωπίζουμε την μακροχρόνια παρατεταμένη αντιπαράθεση με την Τουρκία που παράγει διαρκώς ζητήματα Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας ιδιαίτερα μετά τον σημαντικά αναβαθμισμένο Τουρκικό Αναθεωρητισμό; Είμαστε ικανοί να αποφασίζουμε ταχύτατα τις προκλήσεις σε περιφερειακό επίπεδο που απορρέουν από την γεωπολιτική ρευστότητα και την πολυπλοκότητα του διεθνούς ανταγωνιστικού περιβάλλοντος;
Η Κυβερνητική πρόταση. Πολύ θόρυβος για το τίποτα!
Μέχρι σήμερα είχαμε ως συλλογικό κυβερνητικό όργανο το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας (ΚΥΣΕΑ) το οποίο τόσο λόγω «ευνουχισμού» του, όσο και λόγω της διαχρονικής απαξίωσης του δεν ήταν επαρκές για να ανταποκριθεί σε όλα αυτά που τέθηκαν στην προηγούμενη παράγραφο. Η όλη δημόσια συζήτηση περί ΣΕΑ ήταν προς την σωστή κατεύθυνση και ακούστηκαν και πολλές χρήσιμες προτάσεις για επεξεργασία όπως όμως και εντελώς ανεδαφικές, όπως το να συμμετέχουν και…. πολιτικοί αρχηγοί! Από την μελέτη όμως του Νομοσχεδίου φαίνεται ότι πρόκειται για μία «ταμπέλα» με ασαφές περιεχόμενο. Άκρως ενδιαφέρουσες είναι οι απόψεις και τα σχόλια του Επιτίμου ΑΓΕΣ Στρατηγού Κωνσταντίνου Γκίνη που κατατέθηκαν στην διαβούλευση, τα οποία με βρίσκουν σύμφωνο σε μεγάλο βαθμό και κρίνω σκόπιμο κάποια να τα παραθέσω συνοπτικά.
Ενώ το Νομοσχέδιο υποτίθεται ότι αποσκοπεί στο να αντιμετωπίσει τις διαπιστωμένες αδυναμίες του ΚΥΣΕΑ με τη δημιουργία ενός συμβουλευτικού οργάνου, υπό τον Πρωθυπουργό δηλαδή του ΣΕΑ, διατηρεί το ΚΥΣΕΑ ως όργανο λήψεως αποφάσεων χωρίς απολύτως καμία βελτίωση! Δηλαδή το ΣΕΑ προστίθεται ως παράλληλη συμβουλευτική δομή του οποίου οι εισηγήσεις κατευθύνονται προς λήψη αποφάσεως σε ένα αποδεδειγμένα αναποτελεσματικό όργανο, το …ΚΥΣΕΑ. Αντί του Ισραηλινού σχήματος λειτουργίας του ΣΕΑ ή ακόμα και του Βρετανικού, ως μοντέλου που κατάλληλα προσαρμοσμένο εκτιμώ ότι θα «κούμπωνε» καλύτερα στην Ελλάδα, οι συντάκτες φαίνεται ότι χρησιμοποιούν ως βάση αυτό των ΗΠΑ αγνοώντας τόσο το σύστημα διακυβερνήσεως (Πρόεδρος, Γερουσία, Βουλή, Υπουργεία, Υπηρεσίες Πληροφοριών κτλ) όσο και τις στρατηγικές συνθήκες και επιδιώξεις που απέχουν τεράστια αυτές της Ελλάδος.
Μπερδεμένα είναι και τα ζητήματα που έχουν σχέση με την εκπόνηση της «Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας». Δημιουργείται μία αέναος και όχι ξεκάθαρη διαδικασία για τις επιμέρους στρατηγικές για την υποστήριξη της και στη συνέχεια προγράμματα και σχέδια για την εφαρμογή τους. Ας αντιληφθούν στο Μαξίμου ότι το ΣΕΑ πρέπει να είναι όργανο ενασκήσεως υψηλής στρατηγικής και όχι επιχειρησιακό που φυσικά δεν εκπονεί Σχέδια. Τα Σχέδια είναι αρμοδιότητα των κατωτέρων οργάνων του Συστήματος Εθνικής Ασφαλείας. Όποιος ασχολήθηκε με την Οργάνωση μάλλον το έκανε στο πόδι! Αυτή που περιγράφεται είναι εντελώς ανεπαρκής για την εκπλήρωση του έργου και της αποστολής του.
Γενικές Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Είναι οπωσδήποτε λανθασμένη επιλογή η συγκρότηση ΣΕΑ ως συμβουλευτικού οργάνου και η ταυτόχρονη διατήρηση του ΚΥΣΕΑ χωρίς ουδεμία βελτίωση. Αυτό το δίδυμο μοντέλο οδηγεί σε μια γραφειοκρατική, χρονοβόρα, δύσκαμπτη και δυσλειτουργική, διαδικασία λήψεως αποφάσεως, με υψηλό βαθμό κίνδυνου αποτυχίας. Προκαλεί σύγχυση το γεγονός ότι αν και το ΣΕΑ χαρακτηρίζεται ως συμβουλευτικό όργανο, περιλαμβάνει και εκτελεστικές εξουσίες, δημιουργώντας επικάλυψη με το ΚΥΣΕΑ, αλλά και λοιπά όργανα του Κράτους.
Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα επιτευχθεί τελικά με αυτόν τον «περίεργο» Νόμο, η διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης συνεκτικής, αποτελεσματικής, εξωστρεφούς και αποδοτικής αρχιτεκτονικής Εθνικής Ασφαλείας. Η διαδικασία λήψεως αποφάσεως στο ΣΕΑ είναι συγκεχυμένη και δείχνει την άγνοια του συντάκτη όπως επίσης η οργάνωση του είναι ανεπαρκής και ανελαστική, για την εκπλήρωση του έργου και της αποστολής του.
Προτάσεις
Συγκρότηση Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας με ταυτόχρονη κατάργηση του ΚΥΣΕΑ, ως του μοναδικού οργάνου υπό τον Πρωθυπουργό ως Αρχηγού της Εκτελεστικής Εξουσίας, σε πολιτικό-στρατηγικό επίπεδο μαζί με μία συνεκτική και λειτουργική αρχιτεκτονική Εθνικής Ασφαλείας που να περιγράφεται με σαφήνεια και χωρίς παρερμηνείες σε ένα νέο Νομοσχέδιο. Πρώτα απ’ όλα όμως εκπόνηση Εθνικής Στρατηγικής με προσδιορισμένα τα Εθνικά Συμφέροντα και τους Αντικειμενικούς Σκοπούς για την υποστήριξη τους πάνω στο οποίο θα οικοδομηθεί η προαναφερθείσα αρχιτεκτονική Εθνικής Ασφάλειας.
Επανακαθορισμός των καθηκόντων του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας (με αντιστοιχία στον βαθμό του Γενικού Γραμματέα) με παράλληλη συγκρότηση Επιτελείου ΣΕΑ με ανάλογες Διευθύνσεις και Γραμματεία Υποστήριξης. Αυτό μπορεί να στελεχώνεται από καταξιωμένους επαγγελματίες με σχετική εμπειρία (Αξιωματικοί ε.α., Διπλωμάτες ε.τ., Ακαδημαϊκοί, Στελέχη της Αγοράς με εμπειρία στην ανάλυση ρίσκου και την επιχειρησιακή έρευνα κλπ ) ενώ σκόπιμη είναι και η τοποθέτηση μικρού αριθμού εν ενεργεία μελών των Ενόπλων Δυνάμεων και της Διπλωματικής Υπηρεσίας, καθώς και των Σωμάτων Ασφαλείας ως μόνιμοι σύνδεσμοι με τα αντίστοιχα Υπουργεία σε υπηρεσιακό επίπεδο. Ο επικεφαλής του Επιτελείου ΣΕΑ μπορεί να είναι και Αναπληρωτής Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας.
Αντί επιλόγου
Ήλθε η ώρα για την συγκρότηση ενός ουσιαστικού και όχι …προσχηματικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας για την αντιμετώπιση όλων των προκλήσεων ασφαλείας που απαιτούν βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό. Ένα ΣΕΑ με δυνατότητες που θα εξασφαλίζει την ικανότητα ταχείας και ποιοτικής λήψεως αποφάσεως για την αντιμετώπιση των καταστάσεων εντάσεως και κρίσεως, οι οποίες είναι δυνατόν να ανακύψουν εντελώς αιφνιδιαστικά και να κλιμακωθούν με υψηλή ένταση και να οδηγήσουν ακόμη και στη σύγκρουση.
Ας ξεκινήσουμε όμως από την θεραπεία όλων των παθογενειών που προαναφέρθηκαν και ας δοθεί η δέουσα σοβαρότητα στα θέματα αυτά χωρίς Κοτζιάδες και Καμμένους και οπωσδήποτε με ανάπτυξη στρατηγικής κουλτούρας αλλιώς το ΣΕΑ μάλλον θα αποτελέσει άλλο ένα μηχανισμό αμφίβολης σκοπιμότητας στον τεράστιο και αναποτελεσματικό κρατικό ιστό που αντί να καλύψει θεσμικά και λοιπά κενά, μπορεί να εξελιχθεί (στα καθ’ ημάς) χώρος αποκατάστασης «ημετέρων» με ολίγους… «Καρανίκες»!
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal»
liberal.gr
