Το Νόμπελ Φυσικής στους… εξωπλανήτες.

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Το φετινό Νόμπελ Φυσικής απονεμήθηκε κατά 50% στους Μαγιόρ και Κελό, οι οποίοι το 1995 ανακάλυψαν έναν εξωπλανήτη που βρισκόταν σε τροχιά γύρω από ένα ηλιακού τύπου άστρο. Η ανακάλυψή τους άνοιξε το δρόμο για την ανακάλυψη μέχρι σήμερα περισσότερων από 4000 εξωπλανητών και άλλαξε την κατανόησή μας για για τη διαστημική μας γειτονιά. Στο βιβλίο “5 δισεκατομμύρια χρόνια μοναξιάς” ο Lee Billings περιγράφει τα βήματα που προηγήθηκαν της ανακάλυψης καθώς και τον ανταγωνισμό μεταξύ δύο ομάδων στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

“Για περισσότερο από μία δεκαετία αφότου οι αστρονόμοι άρχισαν να εντοπίζουν τακτικά εξωπλανήτες στα μισά της δεκαετίας του 1990, το «παιχνίδι» της φασματοσκοπίας είχε εξελιχθεί σε έναν ανταγωνισμό ανάμεσα σε δύο ομάδες κυνηγών πλανητών: η μία αμερικανική, η άλλη ευρωπαϊκή. Η πρώτη ξεκίνησε στην Πασαντίνα της Καλιφόρνιας το 1983 από τους Geoff Marcy και Paul Butler και η δεύτερη στo παρατηρητήριο της Γενεύης στην Ελβετία από τους Michel Mayor και Didier Queloz.

Το φθινόπωρο του 1995, η υπομονή των Marcy και Butler κόντευε να εξαντληθεί, όταν δύο αστρονόμοι του Πανεπιστημίου της Γενεύης, ο Michel Mayor και ο Didier Queloz, ανακοίνωσαν την ανακάλυψη του 51 Pegasi b, βασισμένοι σε δεδομένα από το Παρατηρητήριο της Οτ-Προβάνς (Haute-Provence Observatory) στη Νότια Γαλλία και με τη χρήση ενός νέου φασματόμετρου. [..] Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις ομάδες και η εκρηκτική εξάπλωση της εξωπλανητολογίας σήμαιναν απλώς όλο και μεγαλύτερους μπελάδες, ήταν συμπτώματα ενός τομέα που πάλευε με την επερχόμενη ωριμότητά του […]

«Η πραγματική ιστορία», μου δήλωσε κάποτε ο Marcy, «δεν είναι η εγκυρότητα ή ο χρόνος της ανακάλυψης ενός πλανήτη με τη μάζα ή το μέγεθος της Γης. Το να ανακαλύψεις κάτι τέτοιο δεν ανατρέπει την αστροφυσική ή την πλανητική επιστήμη. Η πραγματική ιστορία εδώ είναι η εκπληκτική αληθοφάνεια του ίδιου του γεγονότος της ανακάλυψης, το γεγονός ότι, από τη γωνίτσα μας σε αυτόν τον κόκκο σκόνης, φτάσαμε στο σημείο να είμαστε στο κατώφλι τέτοιων ανακαλύψεων. Είναι τόσο εκπληκτικό όσο θα ήταν ένα μυρμήγκι, ζώντας ανάμεσα στα άλλα σε μία μυρμηγκοφωλιά, να μπορέσει να υπολογίσει τις διαστάσεις του ηλιακού συστήματος. Το μόνο που κάνουμε είναι να συλλέγουμε φωτόνια από τα αστέρια και να συνάγουμε από αυτά την ύπαρξη πλανητών και την κλίμακα, τη δομή και το πλαίσιο — την όλη φάση. Είναι τρελό».

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πέντε δισεκατομμύρια χρόνια μοναξιά» του Lee Billings (μτφ. Έφη Καλλιφατίδη).

Φωτογραφία: Οι Ελβετοί αστρονόμοι Didier Queloz και Michel Mayor μπροστά στο 3.6-μέτρων παρατηρητήριο της ESO στο La Silla Observatory στη Χιλή. Credit: L. Weinstein/Ciel et Espace Photos

Για τη σημασία του #ΝόμπελΦυσικής που απονεμήθηκε κατά το ήμισυ στους Ελβετούς Μισέλ Μαγιόρ και Ντιντιέ Κελόζ «για την ανακάλυψη ενός εξωπλανήτη σε τροχιά γύρω από ένα άστρο ηλιακού τύπου» γράφει ο Caleb Scharf στο βιβλίο του “Η Κληρονομιά του Κοπέρνικου” που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΡΟΠΗ:

“Η πρώτη μας παρατήρηση νέων πλανητικών σωμάτων αποκάλυψε ένα σύστημα που έμοιαζε να έχει αναδυθεί από τον αστροφυσικό υπόκοσμο. Κι όμως, ήταν εκεί, απόδειξη του ότι αντικείμενα όπως οι πλανήτες υπήρχαν πέρα από τα όρια του ηλιακού μας συστήματος. Και το μέρος αυτό μας προετοίμαζε απλά για την έκπληξη που θα ακολουθούσε.

Τρία χρόνια αργότερα, το 1995, οι αστρονόμοι Μ. Μέιορ, Ν. Ουελόζ (M. Mayor, D. Queloz) ανακοίνωσαν την ανακάλυψη του πρώτου πλανήτη σε τροχιά γύρω από ένα φυσιολογικό, όμοιο με τον Ήλιο, άστρο (σ.σ με την ονομασία Pegasi 51b), σε ένα σύστημα μόλις 50 έτη φωτός μακριά μας. Αυτή ήταν ακόμα μια μνημειώδης στιγμή για την επιστήμη: επιτέλους, είχαμε την επιβεβαίωση πως άλλα άστρα σαν το δικό μας μπορούν να φιλοξενήσουν πλανήτες – κάτι για το οποίο μπορεί μεν να μην είχαμε αμφιβολία πριν, αλλά ούτε και απτή απόδειξη.

Όπως οι κόσμοι του πάλσαρ, έτσι και αυτός ο νέος πλανήτης εντοπίστηκε από τη βαρυτική του επιρροή στο γονικό του άστρο, αναγκάζοντας τον ήλιο αυτόν να μετακινείται σε μια μικρή δική του τροχιά, γύρω από το σημείο ισορροπίας ανάμεσα σε αυτά τα σώματα. Ήταν η ίδια συμπεριφορά των άστρων και των πλανητών την οποία είχε περιγράψει ο Ισαάκ Νεύτων σχεδόν τετρακόσια χρόνια πριν, μια άμεση συνέπεια της θεωρίας του για την βαρύτητα. Αυτή η αστρική ταλάντωση μπορούσε να εντοπιστεί στην μεταβαλλόμενη συχνότητα του φωτός που προερχόταν από το σύστημα. Εδώ όμως υπήρχε μια αρκετά σημαντική υποσημείωση.

Ο νέος αυτός πλανήτης ολοκλήρωνε μια τροχιά ενός έτους, μια πλήρη περιστροφή, σε κάτι παραπάνω από τέσσερις γήινες μέρες. Για την ακρίβεια, ήταν σε απόσταση μόνο 5 εκατομμυρίων μιλίων από το γονικό του άστρο, πολύ πιο κοντά κι απ’ ότι πλησιάζει ο Ερμής στον Ήλιο στο εγγύτερο σε αυτόν σημείο της εκκεντρικής του τροχιάς, μια ασφαλής απόσταση 28 εκατομμυρίων μιλίων. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά αντί να πρόκειται για κάποιο μικρό σύμπλεγμα από καυτή πέτρα, ο πλανήτης αυτός ήταν ένας γίγαντας με μάζα μεγαλύτερη κατά εκατόν πενήντα φορές από αυτή της Γης.

Το άστρο ονομάζεται «51 Πηγάσου» και οι δύο βασικές
δημοσιεύσεις είναι:

1) Μ. Μέιορ, Ν. Ουελόζ (M. Mayor, D. Queloz), «A Jupiter-Mass Companion to a Solar-Type Star»), Nature 378 (1995): 355– 59,

2) Μ. Μέιορ, Ν. Ουελόζ, Τ. Μάρσι (G. Marcy), Π. Μπάτλερ (P. Butler) κ.α. «51 Pegasi», International Astronomical Union Circular 6251 (1995): 1.”

– Απόσπασμα από το βιβλίο του Caleb Scharf (Διευθυντής Κέντρου Αστροβιολογίας, Πανεπιστήμιο Columbia).

Mετάφραση-Επιμέλεια: Γρηγόρης Πανουτσόπουλος, Θεμιστοκλής Χαλικιάς

https://www.ropipublications.com/klironomia-kopernikou/

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα