Η Δύση έχει αντιδράσει με αδιαφορία σε δεκαετίες εθνοκάθαρσης, αναγκαστικού εκτοπισμού και άλλης καταπίεσης των Κούρδων
14 Αυγούστου 2025 – Λόκμαν Ράντπεϊ
Το κέντρο του Ερμπίλ, μιας κυρίως κουρδικής πόλης που θεωρείται η πρωτεύουσα της Περιφέρειας του Κουρδιστάν στο Ιράκ.
Ο Καναδάς και η Γαλλία δηλώνουν ότι σκοπεύουν να αναγνωρίσουν την Παλαιστίνη ως πλήρως κυρίαρχο κράτος τον Σεπτέμβριο του 2025. Η βρετανική κυβέρνηση θα πράξει το ίδιο, εκτός εάν το Ισραήλ λάβει «ουσιαστικά μέτρα» για τον τερματισμό της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα, συμφωνώντας σε κατάπαυση του πυρός και δεσμευόμενο για βιώσιμη ειρήνη. Η πολιτική είναι περίπλοκη. Αλλά αυτό που προκαλεί αγανάκτηση είναι το πώς οι ίδιες χώρες αγνοούν τους Κούρδους και τον αγώνα τους άνω των εκατό ετών για αυτοδιάθεση.
Σε αντίθεση με τους Παλαιστινίους, οι Κούρδοι — διαμοιρασμένοι ανάμεσα σε Ιράν, Ιράκ, Συρία, Τουρκία και την πρώην Σοβιετική Ένωση — δεν απολαμβάνουν ούτε καν διπλωματικά προσχήματα. Η διεθνής κοινότητα δεν υποστηρίζει, πόσω μάλλον συζητά ή αναγνωρίζει, την υπόθεσή τους. Η Βρετανία και η Γαλλία — που είχαν ρόλο στον διαμελισμό του Κουρδιστάν — αγνοούν το δικαίωμα των Κούρδων σε κυρίαρχο κράτος.
Η Παλαιστίνη αντιμετωπίζεται ως εξαίρεση. Γιατί; Όπως είχε πει η εκλιπούσα καθηγήτρια διεθνούς δικαίου Κάρεν Κνοπ, «είναι απόρροια του γεγονότος ότι πρόκειται για υπόθεση της Μέσης Ανατολής». Και όμως, το Κουρδιστάν βρίσκεται στην ίδια Μέση Ανατολή. Γιατί, λοιπόν, η σιωπή;
Τα δυτικά κράτη δεν έχουν προτείνει ποτέ — ούτε καν σε υποεπιτροπή — σχέδιο απόφασης υπέρ της κουρδικής αυτοδιάθεσης.
Από την ίδρυση του ΟΗΕ, μόνο μία απόφαση έχει αναφέρει τους Κούρδους: η Απόφαση 688 του ΣΑΗΕ, που υιοθετήθηκε το 1991. Αναφερόταν σε «περιοχές κατοικούμενες από Κούρδους» και καταδίκαζε την καταστολή από το Ιράκ. Δεν ακολούθησε καμία ώθηση για κουρδική κυριαρχία. Τα ίδια δυτικά κράτη δεν έχουν ποτέ προτείνει — ούτε καν σε υποεπιτροπή — σχέδιο απόφασης υπέρ της κουρδικής αυτοδιάθεσης, πόσω μάλλον να εγείρουν το ζήτημα ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης ή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ούτε ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης ή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Η διεθνής κοινότητα αντιμετώπισε τις δεκαετίες άρνησης, εθνοκάθαρσης, χημικών επιθέσεων, αναγκαστικών εκτοπισμών, καταστολής της γλώσσας και αναγκαστικής αφομοίωσης από Ιράν, Ιράκ, Συρία και Τουρκία με αδιαφορία.
Εν τω μεταξύ, το αίτημα των Κούρδων για κρατική υπόσταση του Κουρδιστάν βασίζεται στις ηθικές και νομικές αρχές που η Δύση ισχυρίζεται ότι υπερασπίζεται. Το Άρθρο 1 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα του 1966 ορίζει ότι το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση ανήκει σε «όλους τους λαούς».
Αυτή η υποκρισία είναι καταστροφική.
Η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν διοικεί τις κουρδικές περιοχές στο Ιράκ ως αυτόνομη οντότητα από το 1992. Μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν το 2003, αναδείχθηκε ως ημι-κρατική οντότητα — πληρώντας όλα τα βασικά κριτήρια κυριαρχίας. Με πάνω από 40 διπλωματικές αποστολές και εκπροσωπήσεις στην πρωτεύουσά της, και επίσημες πολιτικές και εμπορικές συμφωνίες με ξένες κυβερνήσεις, η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν είναι de facto κράτος σε όλα εκτός από την επίσημη διεθνή αναγνώριση. Το 2017 διεξήγαγε δημοψήφισμα ανεξαρτησίας, στο οποίο πάνω από το 92% των συμμετεχόντων ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας. Ως απάντηση, η Βαγδάτη αντέδρασε με αντίποινα. Η Τουρκία, το Ιράν και η Συρία επέβαλαν τιμωρητικά οικονομικά και πολιτικά μέτρα. Και οι δυτικές δημοκρατίες παρέμειναν σιωπηλές, αν όχι εχθρικές.
Κατόπιν υπάρχει η Ροζάβα, η κουρδικής ηγεσίας κυβέρνηση στη Συρία. Από το 2012, οι Κούρδοι εκεί έχουν οικοδομήσει μία από τις πιο προοδευτικές, πολυεθνοτικές και ισότιμες ως προς τα φύλα κυβερνητικές δομές στη Μέση Ανατολή — ενώ ταυτόχρονα πολεμούσαν και νίκησαν το Ισλαμικό Κράτος. Η ανταμοιβή τους παρά την αποτελεσματική αυτοδιοίκηση και τη συγκροτημένη στρατιωτική δύναμη, τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις; Η Τουρκική εισβολή, κατοχή και στη συνέχεια τουρκοποίηση από το 2018, απομόνωση και σιωπή από κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, ο Καναδάς, η Ισπανία και η Ιρλανδία. Ακόμη και το βασικό τους δικαίωμα στην εσωτερική αυτονομία — ομοσπονδιοποίηση ή συνομοσπονδιοποίηση εντός της Συρίας — απορρίπτεται ως «απαράδεκτο».
Γιατί η κρατική υπόσταση της Παλαιστίνης αποτελεί ζήτημα διεθνούς δικαιοσύνης, ενώ η κρατική υπόσταση του Κουρδιστάν θεωρείται πολιτική ενόχληση;
Και οι δύο κουρδικές κυβερνήσεις είναι μέλη του διεθνούς συνασπισμού κατά του Ισλαμικού Κράτους. Η Δύση δοξάζει τους Κούρδους μαχητές όταν πεθαίνουν πολεμώντας τρομοκράτες και τζιχαντιστές, αλλά όταν οι Κούρδοι απαιτούν το δικαίωμα να ζουν ειρηνικά στο δικό τους κυρίαρχο κράτος, οι ίδιες κυβερνήσεις στρέφουν αλλού το βλέμμα. Δυτικοί βουλευτές, γερουσιαστές και πολιτικοί αναλυτές πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτό τα διπλά μέτρα και σταθμά: Γιατί οι διεθνείς νομικοί κανόνες εφαρμόζονται επιλεκτικά;
Γιατί η κρατική υπόσταση της Παλαιστίνης είναι ζήτημα διεθνούς δικαιοσύνης, ενώ του Κουρδιστάν είναι πολιτική ενόχληση; Γιατί οι Κούρδοι παραμένουν χωρίς κράτος παρά το ότι πληρούν τα ίδια κριτήρια που εφαρμόζονται σε άλλα έθνη;
Ίσως τα 45 εκατομμύρια Κούρδοι — πιθανώς ακόμη περισσότεροι, αφού ποτέ δεν επιτράπηκε εθνοτική απογραφή — να πρέπει να σταματήσουν να παίζουν με βάση τους κανόνες.
Αφού θυσίασαν πάνω από 25.000 ζωές πολεμώντας την τρομοκρατία και τον εξτρεμισμό, αφού επί δεκαετίες αγνοήθηκαν, παραμερίστηκαν και αρνήθηκαν, ίσως πρέπει να ακολουθήσουν το σενάριο που φαίνεται να λειτουργεί: να στραφούν στον ισλαμισμό, να απειλήσουν δυτικές πόλεις, να καίνε σημαίες, να οπλοποιήσουν την οργή και την ιδεολογία. Ίσως τότε ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία δώσουν σημασία. Οι Κούρδοι είναι ειρηνικοί και απορρίπτουν την τρομοκρατία. Ακόμα και στην Τουρκία, η κουρδική στρατιωτική εκστρατεία ήταν περισσότερο εξέγερση παρά τρομοκρατία, όπως έχουν αναγνωρίσει και ευρωπαϊκά δικαστήρια. Η Δύση πρέπει να επιβραβεύσει την ειρήνη, την προοδευτικότητα και την οικοδόμηση κρατικής ικανότητας.
