Δρ. Ιωάννης Παρίσης
Οι Ένοπλες Δυνάμεις υπηρετούν την υπόθεση της ειρήνης, εξασφαλίζοντας την ασφάλεια του εθνικού χώρου και την ελευθερία των πολιτών. Επισημαίνω εδώ το εσχατολογικό στοιχείο που διακρίνει την αποστολή τους: τίποτε δεν μπορεί να λειτουργήσει στο Κράτος και στην Κοινωνία αν δεν υπάρχει ασφάλεια και ειρήνη, η οποία βεβαίως δεν εξασφαλίζεται με δηλώσεις και συνθήματα, αλλά με επιτυχημένη στρατηγική αποτροπής, την οποία μπορούν να εγγυηθούν αποτελεσματικές ένοπλες δυνάμεις. Με τον τρόπο αυτό οι ΕΔ διασφαλίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία της δημοκρατίας, απαραίτητες προϋποθέσεις της οποίας είναι φυσικά η ειρήνη και η ελευθερία.
Σε όλες τις ιστορικές περιόδους η ανάγκη των κρατών να διασφαλίσουν την άμυνά τους και να αυτοπροστατευθούν οδήγησε στσυγκρότηση ισχυρών ενόπλων δυνάμεων. Έτσι στην διαδρομή της Ιστορίας η στρατιωτική οργάνωση και προπαρασκευή απετέλεσε κύρια επιδίωξη του κράτους, το οποίο ως οργάνωση εξουσίας έχει ως πρωταρχικό σκοπό την εξασφάλιση της αυτοσυντήρησής του και της διατηρήσεως της ασφάλειάς του. Κατά συνέπεια, ο κύριος σκοπός των ενόπλων δυνάμεων είναι και αυτός που υπαγορεύει την αναγκαιότητά τους. Ο χαρακτήρας τους προσδίδει στην εσωτερική τους διάρθρωση μια λειτουργική ιδιαιτερότητα. Αυτή συνίσταται κυρίως στην έντονη παρουσία του δικαιώματος του κράτους ως οργανωμένης εξουσίας να επιβάλει περιορισμούς των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμτου προσωπικού του και να αξιώνει την απόλυτη συμμόρφωσή του, εντός του πλαισίου αυτού, του ιεραρχικά διαρθρωμένου τμήματος της κρατικής μηχανής.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις σε όλο τον κόσμο είχαν και έχουν ως κύριο μέλημα και αποστολή την ασφάλεια και την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της πατρίδας και την εξασφάλιση της ελευθερίας και της ειρήνης, προϋποθέσεις απαραίτητες για την ενίσχυση της δημοκρατίας, καθώς Ελευθερία, Ειρήνη και Δημοκρατία είναι τρία αγαθά πείαδιαχώριστα και απαραίτητα για την ζωή και αξιοπρέπεια του ανθρώπου, καθώς αναπτύσσουν την ηθική διάσταση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ποια είναι η έννοια της ειρήνης; Είναι απλώς το αντίθετο του πολέμου; Και πώς ορίζεται ο πόλεμος; Πρόκειται αποκλειστικά για την ένοπλη σύγκρουση αντιπάλων κρατών; Και τι συμβαίνει με τον οικονομικό πόλεμο, και πώς χαρακτηρίζεται ο κυβερνοπόλεμος ή ο βιολογικός πόλεμος που μπορεί να διεξάγονται σε περιόδους που κατά τα άλλα χαρακτηρίζονται ως «ειρηνικές»;
Το δεύτερο: Ποια ειρήνη; Διότι και εκείνοι που τελούν υπό κάποιον επικυρίαρχο, οι υπόδουλοι δηλαδή, μπορεί να απολαμβάνουν την ειρήνη, αλλά δεν είναι ελεύθεροι, άρα στερούνται τη δημοκρατία και την ελεύθερη δράση.
Μια απάντηση μας δίνει πάλι ο Θουκυδίδης:
«Όσοι έχουν την ιδέα της ελευθερίας στην ψυχή τους, όταν αυτή κινδυνεύει από την επιβουλή του εχθρού, αναλαμβάνουν τους κινδύνους που συνεπάγεται η υπεράσπισή της. Τούτο είναι γνώρισμα των ελεύθερων και εκδηλώνεται όταν τίθεται από την ιστορική ανάγκη σε κίνδυνο η ελευθερία του ατόμου και του συνόλου. Αυτό αποτελεί τη βάση των επικών πράξεων των λαών, που πιστεύουν στην ελευθερία ως ύψιστη ανάγκη του ατόμου και χρέος ιερό προς την πατρίδα.»
Οι ένοπλες δυνάμεις είναι ένα πλήθος ατόμων που όμως έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Αυτά εντοπίζονται κατ’ αρχήν στον σταθερό χαρακτήρα και την ομοιογένεια που παρουσιάζουν και έτσι μορφοποιούν ένα ιδιότυπο κοινωνικό σώμα. Επιπλέον, συνιστούν μια δέσμη ψυχικών επαφών. Μέσα σ’ αυτό το σώμα περιέχεται μια δυναμική ενέργεια η οποία μπορεί να το ωθήσει σε εκδηλώσεις ομαδικής δραστηριότητας, ξεχωριστής μορφής. Σ’ αυτό συμβάλλουν ο ενθουσιασμός που προέρχεται από τον πατριωτισμό και η επιθυμία Αλλά και η ώθηση της ορμής για την εκτέλεση της αποστολής.
Όλα αυτά που αποτελούν τα χαρακτηριστικά της ενόπλου δυνάμεως διαφέρουν από τις άλλες βασικές ψυχοκοινωνικές οντότητες. Οι ένοπλες δυνάμεις αποτελούν μια ιδιότυπη κοινωνική ομάδα που διέπεται από νόμους και κανονισμούς, κατ’ αρχήν αυστηρότερους από εκείνους που ισχύουν για τα λοιπά οργανωμένα τμήματα της πολιτείας.
Όταν κάποιος ενατατάσσεται στις Ένοπλες Δυνάμεις εισέρχεται στστν τάξη των εκλεκτών. Ενώ σύντομα αλλάζει όχι μόνο την ενδυμασία του αλλά επίσης και τη συμπεριφορά του και τις συνήθειές του, ίσως ακόμα και τον τρόπο ομιλίας του, ενώ παράλληλα αποβάλλει οποιαδήποτε συμπεριφορά ανήκει στους πολίτες διότι είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατό να φέρει πολιτική ενδυμασία, κάποιος που θέλει να είναι γρήγορος και έτοιμος για οποιαδήποτε δράση, ούτε μπορεί να συμπεριφέρεται κατά τρόπο αντίθετο προς την αποστολή του. Κάποια από τα στοιχεία αυτά συναντώνται και στη πολιτική γραφειοκρατία, όχι όμως στην ίδια ένταση και αυστηρότητα.
Καθένας που εισέρχεται στο οικοδόμημα των ενόπλων δυνάμεων ξεκινά μια νέα ζωή, καθώς γίνεται μέλος ενός διαφορετικού θεσμού. Ενός θεσμού που έρχεται από πολύ πίσω στην ιστορία με τους δικούς του κανόνες, νόμους και συμπεριφορές.
Οι στρατιωτικοί διαφέρουν από τους άλλους ανθρώπους, διότι η αποστολή τους είναι να διεξαγάγουν πόλεμο εφόσον απαιτηθεί.
Κατά τον Πλάτωνα, είναι οι «Φύλακες» της πόλης. Η αποστολή τους δε σημαίνει ταύτιση προς την ιδέα του πολέμου, αλλά αντιθέτως αποτελούν τους υποστηρικτές της ειρήνης. Η αποστολή τους διαφέρει από εκείνη των πολιτικών και τω διπλωματών και άλλες δραστηριότητες, καθώς αυτή είναι ανάγκη να επιτελεστεί) των οποίων οι αξίες και οι ικανότητες διαφέρουν από εκείνες που πρέπει να έχει ένας πολιτικός ή ένας διπλωμάτης. Είναι οι αξίες και οι ικανότητες ενός παλιού κόσμου, ενός κόσμου διαφορετικού που έρχεται από πολύ παλιά και υπάρχει παράλληλα προς τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά δεν ανήκει σ αυτόν (John Keagan, 1993).
Αυτό το ψυχολογικό πλήθος που φέρει σε πέρας την αποστολή του θα πρέπει να διαπνέεται από ιδιαίτερες ηθικές δυνάμεις. Αυτό βεβαίως αποτελεί κύριο καθήκον και υποχρέωση των ηγετών που πρέπει να εμπνέουν και να καθοδηγούν.
Ποιο είναι το κίνητρο που επιβάλει την πειθαρχεία στον στον πολέμο
Ο Γάλλος στρατηγός Ντε Μπαράκ, στο βιβλίο του Προφυλακές Ελαφρού Ιππικού δίδει την απάντηση: η τιμή. Η τιμή αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό του στρατιωτικού πνεύματος και του πνεύματος μονάδος, τα οποία βεβαίως εξαρτώνται από την ισχύ των παραδόσεων και εμπνέονται από το αίσθημα της τιμής. Η τιμή έχει σημασία μόνο όταν παραμένει ως ένας κανόνας αλληλεγγύης στο εσωτερικό μιας κοινωνικής ομάδας. Η αξία της εμφανίζεται σε συνάρτηση με τη δραστηριότητα μιας κοινωνικής ομάδος. Δεν πρόκειται απλά για θέμα ηθικής τάξεως της ομάδος της οποίας τα μέλη αντιδρούν από κοινού για την επιτυχία των στόχων. Ότι θίγεται η τιμή. Μέσα σε ένα κόσμο όπου η τιμή στερείται κανονικού ερείσματος, η αξία της δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα απλής συναισθήσεως συνειδήσεων. Αυτό απαιτεί ένα σύστημα συλλογικών ευθυνών που αφορούν σε εκείνους που παραβαίνουν τις επιταγές της τιμής. Για να υπάρχει αποτελεσματικό και υγιές στρατιωτικό πνεύμα, είναι ανάγκη να καθορίζεται ένας σεβαστός από όλους κανόνας, ο οποίος έχει δύο όψεις. Είναι ευνόητο ότι κάθε σώμα του οποίου κύριο στοιχείο συνοχής και κύριο κίνητρο είναι η τιμή, οφείλει, προκειμένου να την διατηρεί άθικτη, να αποβάλει από τις τάξεις του οιοδήποτε από τα μέλη του την παραβαίνουν.
Διάφορες κατηγορίες εργαζομένων, θέλουν να ποστηρίξουν ότι ασκούν λειτούργηγμα.Τι είναι το επάγγελμα του στρατιωτικού; Αντιπαρερχόμενος τις σχετικές κοινοτυπίες θα το χαρακτηρίσω ως ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Ο στρατιωτικός εκτελεί αποστολή. Όλες τις ημέρες του έτους, νύχτα-μέρα. Αποστολή σημαίνει αφοσίωση και συχνά θυσία.
Με την πάροδο του χρόνου η πολεμική τέχνη έλαβε τη μορφή επαγγέλματος το οποίο εμπεριέχει την εμπειρία που αποκτήθηκε και τη σχετική ικανότητα. Το επάγγελμα αυτό αποβλέπει στον προσδιορισμό των μεθόδων εκτιμήσεως και της ηγεσίας με βάση τη λογική και την ψυχολογία ώστε να περιορίζονται οι τυχόν πλάνες της θεωρίας και να επιτυγχάνεται ο αντικειμενικός σκοπός.
Το στρατιωτικό επάγγελμα υπόκειται σε κάποιους περιορισμούς διότι αν η άσκηση άλλων βιοποριστικών επαγγελμάτων συνίσταται σε αριθμητικούς υπολογισμούς και χρησιμοποίηση άψυχων μηχανών και οργάνων, το στρατιωτικό επάγγελμα συνίσταται σε διανοητικούς συλλογισμούς με βάση την κρίση και χρησιμοποίηση ανθρώπων που κατευθύνονται από το λογικό, και όχι κίνηση μηχανών. Το επάγγελμα αυτό που ασκεί ο αξιωματικός συνιστά μια διαρκή προσφυγή στη σκέψη. Προς τούτο απαιτείται βαθιά και εξειδικευμένη γνώση του επαγγέλματος, δηλαδή των ιδεών που διέπουν τις μεθόδους με τις οποίες αυτές εφαρμόζονται. Εάν ο αξιωματικός παραγνωρίσει αυτή την αντίληψη θα περιέλθει σε αδιέξοδο.
Ο Μόλτκε είχε διατυπώσει την άποψη: « είναι πρόδηλο ότι οι θεωρητικές γνώσεις δεν αρκούν. Απαιτείται επιπλέον η ελεύθερη πρακτική, τεχνική και επιστημονική συμμετοχή των ιδιοτήτων του πνεύματος και του χαρακτήρος, που βασίζεται φυσικά στην αποκτηθείσα στρατιωτική παιδεία που καθοδηγείται από την πείρα.
Ομοίως ο στρατάρχης Φος είχε πει: «η πραγματικότητα του πεδίου της μάχης είναι ότι εκεί αυτός που μετέχει δεν σπουδάζει, αλλά απλά πράττει ό,τι μπορεί να εφαρμόσει και ό,τι γνωρίζει. Μπορούμε λοιπόν να πούμε συμπερασματικά ότι είναι απαραίτητο ο αξιωματικός να εμπλουτίζει τις γνώσεις του με πνευματικά εφόδια και κατάλληλες ιδέες ώστε αυτά να αποτελέσουν επαγγελματική πείρα. .
Μέσα σε ένα κόσμο όπου η τιμή στερείται κανονικού ερείσματος, η αξία της δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα απλής συναισθήσεως συνειδήσεων. Αυτό απαιτεί ένα σύστημα συλλογικών ευθυνών που αφορούν σε εκείνους που παραβαίνουν τις επιταγές της τιμής. Για να υπάρχει αποτελεσματικό και υγιές στρατιωτικό πνεύμα, είναι ανάγκη να καθορίζεται ένας σεβαστός από όλους κανόνας, ο οποίος έχει δύο όψεις. Είναι ευνόητο ότι κάθε σώμα του οποίου κύριο στοιχείο συνοχής και κύριο κίνητρο είναι η τιμή, οφείλει, προκειμένου να την διατηρεί άθικτη, να αποβάλει από τις τάξεις του οιοδήποτε από τα μέλη του την παραβαίνει.
Ο στρατηγός Ντε Γκολ στο βιβλίο του Η κόψη του ξίφους παραλληλίζει τις σταθερές αντιθέσεις μεταξύ του στρατιωτικού πνεύματος και του πολιτικού, θεωρώντας ότι το πρώτο διαμορφώνεται από απόλυτες και άκαμπτες επιταγές, ενώ το δεύτερο διακρίνεται από ελαστικές αντισταθμίσεις αντιθέτων επιδιώξεων. Ο στρατιώτης γράφει προορίζεται να χρησιμοποιήσει τα όπλα, των οποίων η ισχύς πρέπει να οργανωθεί λεπτομερώς. Από τη στιγμή που κάποιος επιλέξει την στρατιωτική σταδιοδρομία υπόκειται σε κανόνες οι οποίοι δεν τον εγκαταλείπουν ποτέ, αλλά τον καθοδηγούν υποστηρίζοντας τις αδυναμίες του και πολλαπλασιάζοντας τις ικανότητές του.
Κάθε τι που προέρχεται από την πολιτική και τα κόμματα, τα πάθη τις παρεμβάσεις και τις δοξασίες ή την επιλογή και αποκλεισμό ανθρώπων εξαιτίας της γνώμης τους προκαλεί εντός μικρού χρονικού διαστήματος, διαφθορά του στρατιωτικού σώματος του οποίου η δύναμη εξαρτάται από την αρετή.
Εδώ έχει σημασία να επισημανθεί η θέση του στρατιωτικού η οποία του επιβάλλει ηθικές υποχρεώσεις των αξιωματικών επιβάλει απόψεις και αντιλήψεις, ειδικότερα ηθικές υποχρεώσεις οι οποίες απευθύνονται προς όλους. Επιπλέον επαγγελματικές υποχρεώσεις που συνδέονται με τον ηθικό κανόνα της τιμής, ο οποίος εμπεριέχει την πεποίθηση ότι ο στρατιωτικός είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος επ’ ωφελεία του γενικού συμφέροντος.
Ο Τζων Κίeagαν στο βιβλίο του Η Ιστορία του Πολέμου γράφει: «Οι στρατιώτες δεν είναι σαν τους άλλους ανθρώπους, αυτό είναι το μάθημα που πήρα απ’ τη ζωή μου ανάμεσα σε στρατιώτες. Αυτό με έκανε να βλέπω με μεγάλη δυσπιστία όλες τις θεωρίες και τις διηγήσεις που εξισώνουν τον πόλεμο με άλλες δραστηριότητες του ανθρώπου. Χωρίς αμφιβολία, όπως υποστηρίζουν οι θεωρητικοί ο πόλεμος συνδέεται με την οικονομία, τη διπλωματία και την πολιτική. Η σύνδεση αυτή δεν σημαίνει ταύτιση ή έστω ομοιότητα.
Ο πόλεμος διαφέρει τελείως από τη διπλωματία η την πολιτική , γιατί πρέπει να διεξαχθεί από άντρες που οι αξίες τους και οι ικανότητες τους δεν είναι αυτές που πρέπει να έχει ο πολιτικός ή ο διπλωμάτης. Είναι ικανότητες ενός διαφορετικού κόσμου, ενός πολύ παλιού. Και οι δύο κόσμοι με τον καιρό αλλάζουν, και ο κόσμος των πολεμιστών προσαρμόζει το βηματισμό του σ’ αυτόν του πολιτικού κόσμου, πάντως τον παρακολουθεί από απόσταση. Η απόσταση αυτή ποτέ δεν μπορεί να μηδενιστεί, γιατί ο πολιτισμός του πολεμιστή δε μπορεί να ταυτιστεί με τον πολιτισμό των άλλων.
Όλοι οι πολιτισμοί οφείλουν την απαρχή τους στους πολεμιστές, που τους υπερασπίζονται, και οι διαφορές στην πολιτιστική διαπαιδαγώγηση των πολεμιστών αυτών, αντανακλώνται στα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους»
Η θέση του αξιωματικού επιβάλλει ηθικές υποχρεώσεις», επιπλέον των επαγγελματικών.
Ο ρόλο του σώματος των αξιωματικών είναι η διατήρηση ενός στρατιωτικού ιδανικού, κατ’ αρχήν εθνικού, για την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της πατρίδος και της ασφάλειας και ευημερίας του λαού. Εδώ συναντούμε το ιδανικό της ανδρείας το οποίο συνιστά για τον στρατιωτικό τον ηθικό κανόνα της τιμής, που εμπεριέχει την πεποίθηση ότι είναι πλασμένος, όχι για μια απλή ζωή, αλλά επ’ ωφελεία του γενικού συμφέροντος. Το γεγονός αυτό έχει τα πλεονεκτήματα του, αλλά και τους «κινδύνους» του, επειδή δίνει τη «δυνατότητα» να ζητούνται πολλά από εκείνους που ζουν με την πεποίθηση αυτή, δηλαδή τους στρατιωτικούς. Όλα αυτά τους καθιστούν «δύσκολους», αφού μαθαίνουν να σκέπτονται «διαφορετικά», και ικανούς να φθάνουν στα «άκρα», κάθε φορά που θεωρούν ότι θίγεται η Τιμή.
Οι ένοπλες δυνάμεις σχηματίζουν την διοικητική σπονδυλική στήλη των συγχρόνων κρατών, ως οργανισμού που ασκεί κυριαρχία, συνιστώντας παράγοντα του διεθνούς συστήματος. Τα σύγχρονα κράτη επωφελούμενα της τεχνολογικής προόδου και των δημοκρατικών επαναστάσεων που προϋπήρξαν κυρίως στη Δυτική Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική, έχουν πλέον την δυνατότητα να διαθέτουν επαρκώς οργανωμένες και εξοπλισμένες ένοπλες δυνάμεις. Υφίσταται στα κράτη αυτά, μία στενή σχέση των ενόπλων δυνάμεων με το πολιτικό σύστημα, δηλαδή μεταξύ των πολιτικών και στρατιωτικών ελίτ. Έτσι το στρατιωτικό επάγγελμα, σχηματίζει μία ενσωματωμένη ομάδα επιρροής, χωρίς να εμπλέκεται στην πολιτική δραστηριότητα, αλλά συνεισφέρει με τη σημαντικότητα της στρατιωτικής ισχύος, στη σταθερότητα και ασφάλεια του κράτους. Στα ζητήματα αυτά, έχουμε αναφερθεί παλαιότερα με πολύ ενδιαφέρον. Από πολλούς εκφράζεται η γνώμη ότι από τις πλέον ασυμβίβαστες μεταξύ τους καταστάσεις, είναι η πολιτική και η στρατιωτική ζωή, αλλά και αντίληψη των πραγμάτων.
Στην περίπτωση όμως της ασκήσεως της Εθνικής Στρατηγικής, επιβάλλεται η απόλυτη συναντίληψη και συνταύτιση των προσπαθειών.
Προκύπτει βεβαίως το ερώτημα με ποιες γνώσεις και εμπειρίες οι πολιτικές ηγεσίες θα κατευθύνουν την υψηλή στρατηγική δηλαδή την εθνική στρατηγική κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουν συνεχή επικοινωνία με την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων. Διότι είναι πρόδηλο ότι απαιτείται θεωρητική κατάρτιση και συγκρότηση επί των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας για την κατανόησή τους, την ανάλυση και τη λήψη αποφάσεων. Συμβαίνει μάλλον οι χειριζόμενοι τα ζητήματα αυτά σε κυβερνητικό επίπεδο να μην κατέχουν επαρκώς τις σχετικές έννοιες, τις μεταξύ τους διακρίσεις και τα χαρακτηριστικά τους. Εθισμένοι στις λειτουργικές αγκυλώσεις ενός υδροκέφαλου κράτους. με πολλαπλές δομικές και οργανωτικές στρεβλώσεις δεν μπορούν να προσαρμοστούν στο πλαίσιο της λειτουργικής ανωτερότητας των Ενόπλων Δυνάμεων Το γεγονός αυτό μπορεί να δημιουργεί εννοιολογική σύγχυση σε ότι αφορά τις έννοιες της στρατηγικής, της τακτικής, του δόγματος κ.τ.λ., που μπορεί να καθιστά δυσχερή τη διάκριση μεταξύ πολιτικών στόχων και στρατηγικών σχεδιασμών
Μπορούμε λοιπόν να πούμε συμπερασματικά ότι είναι απαραίτητο ο αξιωματικός να εμπλουτίζει τις γνώσεις του με πνευματικά εφόδια και κατάλληλες ιδέες ώστε αυτά να αποτελέσουν επαγγελματική πείρα.
Ο Λεονίντ Τρότσκυ, Υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Λένιν είχε πει: «Στα κοινοβουλευτικά καθεστώτα, οι υπουργοί στρατιωτικών είναι συνήθως δικηγόροι ή δημοσιογράφοι, οι οποίοι το μόνο που γνωρίζουν από στρατό είναι ό,τι μπορούν να δουν από το παράθυρο του γραφείου τους»
Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας
Μια λύση στο ανωτέρω πρόβλημα είναι η συγκρότηση ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ). Η ίδρυση ενός θεσμικού οργάνου, με αποστολή την παρακολούθηση, τον σχεδιασμό και συντονισμό των θεμάτων εθνικής ασφαλείας και γενικότερα της υψηλής στρατηγικής της χώρας, απασχολεί εδώ και πολλά χρόνια τη δημόσια συζήτηση. Έχει τεθεί από διάφορες κατευθύνσεις (ειδικούς επιστήμονες στρατιωτικούς, πολιτικούς, ινστιτούτα μελέτης και ανάλυσης κ.ά.).
Τίθενται, ωστόσο, κάποια ερωτήματα, όπως: Ποια θα είναι η υπαγωγή και η έκταση των αρμοδιοτήτων του ΣΕΑ; Ποια θα είναι η σχέση του με το ΚΥΣΕΑ, τον Πρωθυπουργό και τα καθ’ ύλην αρμόδια υπουργεία, καταρχήν εκείνα των Εξωτερικών και της Άμυνας; Ποια θα είναι η νομική υπόσταση και η συγκρότησή του και ποια τα κριτήρια επιλογής εκείνων που θα το στελεχώσουν; Ανάλογης υφής και προβληματικής ζητήματα θα πρέπει να καθορισθούν με μεγάλη προσοχή και επιμέλεια, ώστε το ΣΕΑ να είναι βιώσιμο, λειτουργικό και κυρίως να παράγει ουσιαστικό έργο. Φυσικά, αν στελεχωθεί με άτομα προερχόμενα από κομματικό σωλήνα καλύτεςα να μην ιυπάρχει.
Με τον όρο «Ηθική Στρατηγική» αναφερόμαστε σε έναν τομέα της στρατηγικής που έχει ως βασικό στόχο την εξύψωση του εθνικού φρονήματος και την τόνωση του πατριωτισμού.
Οι ΕΔ έχουν ανάγκη μεγαλύτερων δαπανών για το προσωπικό. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι πρόκειται για τις δαπάνες που κυρίως συνδέονται με το θέμα του ηθικού και του φρονήματος, το οποίο δεν αποτιμάται σε ευρώ. Βιβλία, μελέτες και άρθρα έχουν εξηγηθεί οι λόγοι που επιβάλλουν την ύπαρξη ενός τέτοιου μηχανισμού, με τη σύσταση ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν και προτάσεις για την οργάνωση και τον τρόπο λειτουργίας του (ΣΕΑ). To Κατά την προπαρασκευή του πολέμου και σε κάθε περίπτωση από του καιρού της ειρήνης επιβάλλεται η λεπτομερής και ορθολογική μελέτη των δυνατοτήτων του εχθρού και των ημετέρων, ώστε να διαπιστώνονται οι αναλογίες (σχετική μαχητική ισχύς). Μια τέτοια προσέγγιση των ζητημάτων τις εθνικής στρατηγικής και άμυνας ίσως θα οδηγούσε σε επαναπροσδιορισμό των στόχων και των αποφάσεων για πολεμική εμπλοκή ή τροποποίηση των μεθόδων και των στρατηγικών σε κάθε τομέα. Μετά τον Β’ ΠΠ έχει διαπιστωθεί ότι συχνά μετά τις αρχικές συγκρούσεις γινόντουσαν γνωστά πολύ περισσότερα πράγματα σχετικά με την ισχύ του αντιπάλου και των δυνατοτήτων του.
Εξετάζοντας τον σχεδιασμό της εθνικής στρατηγικής είναι σκόπιμο να δούμε τη σχέση των ενόπλων δυνάμεων με το Κράτος. Ομοίως με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά των επαγγελματιών στρατιωτικών και των στρατολογημένων οπλιτών. Εδώ μπορούμε να αναφέρουμε ως παράδειγμα το ναζιστικό καθεστώς, το οποίο δεν είχε την υποστήριξη του σώματος των αξιωματικών, κυρίως της ανωτάτης ηγεσίας με συνέπεια να απαιτηθεί η συγκρότηση από τον Χίτλερ ενός ειδικού σώματος, τα Ες Ες, πιστών στο καθεστώς οι οποίοι φρόντιζαν για την ασφάλεια του καθεστώτος από την πλευρά των στρατιωτικών.
Στην Ελλάδα ο συνταγματικός, αλλά και ο κοινός νομοθέτης, θεωρώντας ως ιδιαίτερα υψηλής σημασίας το έργο και την αποστολή των στελεχών των ΕΔ, στερούν ή περιορίζουν γι’ αυτούς δικαιώματα και ελευθερίες που ισχύουν για όλους τους Έλληνες πολίτες. Τι μας λέει δηλαδή ο νομοθέτης; Ότι αν απεργήσουν οι εργαζόμενοι οποιασδήποτε κατηγορίας, μπορεί μεν να υπάρξουν κάποιες δυσλειτουργίες ή δυσμενείς συνέπειες για τη Χώρα, αλλά «δεν θα χαθεί η Ελλάδα». Ενώ αν απεργούσαν τα στελέχη των ΕΔ ίσως «θα χανόταν η Ελλάδα». Κοντολογίς, ο νομοθέτης τοποθετεί την αποστολή που επιτελούν οι ΕΔ, για το Έθνος και το κοινωνικό σύνολο, σε υψηλότερο επίπεδο. Διότι χωρίς εθνική άμυνα και ασφάλεια δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν ούτε παιδεία, ούτε υγεία, ούτε μεταφορές και συγκοινωνίες, ούτε βιομηχανική ανάπτυξη, ούτε γεωργία, ούτε εμπόριο, ούτε ναυτιλία.
Η θέση του αξιωματικού επιβάλλει ηθικές υποχρεώσεις», επιπλέον των επαγγελματικών.
Ο ρόλο του σώματος των αξιωματικών είναι η διατήρηση ενός στρατιωτικού ιδανικού, κατ’ αρχήν εθνικού, για την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της πατρίδος και της ασφάλειας και ευημερίας του λαού. Εδώ συναντούμε το ιδανικό της ανδρείας το οποίο συνιστά για τον στρατιωτικό τον ηθικό κανόνα της τιμής, που εμπεριέχει την πεποίθηση ότι είναι πλασμένος, όχι για μια απλή ζωή, αλλά επ’ ωφελεία του γενικού συμφέροντος. Το γεγονός αυτό έχει τα πλεονεκτήματα του, αλλά και τους «κινδύνους» το, επειδή δίνει τη «δυνατότητα» να ζητούνται πολλά από εκείνους που ζουν με την πεποίθηση αυτή, δηλαδή τους στρατιωτικούς. Όλα αυτά τους καθιστούν «δύσκολους», αφού μαθαίνουν να σκέπτονται «διαφορετικά», και ικανούς να φθάνουν στα «άκρα», κάθε φορά που θεωρούν ότι θίγεται η Τιμή. Μέσα σ’ έναν κόσμο όπου η τιμή στερείται κάθε ηθικού ερείσματος, η αξία της δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα απλής αισθήσεως των συνειδήσεων, γιατί αυτό απαιτεί έναν σύστημα αλλαγών σε εκείνους που παραβαίνουν τις επιταγές της τιμής.
Προκύπτει κατά συνέπεια η υποχρέωση της πολιτείας να δείχνει μεγάλη μέριμνα για το προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων, διασφαλίζοντας με κάθε τρόπο την διαβίωσή τους, όπως βεβαίως οφείλει να μεριμνά για όλους τους θεσμούς της πολιτείας. Διπλάσια πρέπει να είναι η μέριμνα της πολιτείας για εκείνους που ασκούν το επάγγελμα των όπλων. Διότι ποιων ανδρών (και γυναικών) την ετοιμότητα και αφοσίωση οφείλει να διασφαλίζει η χώρα, παρά εκείνων που έχουν ορκιστεί να πεθάνουν για αυτήν. Σε ποιους υπάρχει μεγαλύτερη επιθυμία για την ειρήνη, παρά σε εκείνους που πρώτοι θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τον πόλεμο; Ποιοι από τους πολίτες της χώρας είναι περισσότερο ειρηνόφιλοι και νομοταγείς, παρά εκείνοι που καθημερινά αντιμετωπίζουν πολλαπλούς κινδύνους και ταλαιπωρίες και κατά συνέπεια έχουν ανάγκη μεγαλύτερης φροντίδας.
Κατά την θεωρητική εξέταση του πολέμου προσεγγίζονται, εκ των πραγμάτων, ζητήματα σχετικά με τα αίτια του πολέμου τις διεθνείς σχέσεις, την πολιτική και την οικονομία. Επίσης τις συγκοινωνίες, τον πληθυσμό κι την πολιτική προστασία στο εσωτερικό της χώρας. Μέσα από την στρατηγική ανάλυση πρέπει να διαγνωσθεί πλήρως και σαφώς , ο χαρακτήρας της αντιπαραθέσεως και όσα αφορούν στις δυνατότητες της Εθνικής Στρατηγικής και τις ανάγκες αποτροπής, ώστε να χρησιμοποιηθούν για την προβολή ισχύος.
Τα κράτη βρίσκονται σε συνεχή ανταγωνισμό, επιζητώντας ισχύ και ασφάλεια, η δε ανθρώπινη συμπεριφορά υποκινείται έντονα από το ιδιοτελές συμφέρον και την επιθυμία για κυριαρχία επί των άλλων.
Η κατάσταση των αξιωματικών επιβάλει απόψεις και αντιλήψεις, ειδικότερα ηθικές υποχρεώσεις οι οποίες απευθύνονται προς όλους. Επιπλέον επαγγελματικές υποχρεώσεις που συνδέονται με τον ηθικό κανόνα της τιμής, ο οποίος εμπεριέχει την πεποίθηση ότι ο στρατιωτικός είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος επ’ ωφελεία του γενικού συμφέροντος.
Par;a tiwδυσκαμψίες καοι δυσμορφίες των κρατικών Oi EΔ, συνεχίζουν να αποτελούν το τμήμα της κρατικής οργάνωσης που διακρίνεται για το επίπεδο λειτουργίας και αποτελεσματικότητας. Αυτό συμβαίνει και λόγω των διαφορετικών δομών και κανόνων λειτουργίας τους , αλλά και των ιδιαίτερων νόμων –καταρχήν αυστηρότερων εκείνων που ισχύουν για τους λοιπούς Έλληνες πολίτες-, αλλά και των άγραφων-εθιμικών κανόνων τιμής, καθήκοντος και αξιοπρέπειας που τις διέπουν. Είναι ένας κόσμος διαφορετικός, με ιδιαίτερες αξίες και ικανότητες.
Όμως και εδώ υπάρχει ανάγκη συνεχών ανανεώσεων και εκσυγχρονισμών, ώστε να λειτουργούν, σε όλους τους τομείς, ως ένα «ανοικτό» («μη γραμμικό») εξωστρεφές σύστημα. Οι αντιλήψεις της «μη γραμμικότητας», ως νοητικού εργαλείου οργάνωσης, λειτουργίας και λήψης αποφάσεων, είναι πολύ χρήσιμες. Πέραν της εφαρμογής τους στη διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων, θα πρέπει να τύχουν εφαρμογής και κατά την ειρηνική περίοδο. Ειδικά στους τομείς της διαχείρισης του προσωπικού, της διοικητικής υποστήριξης και των εξοπλισμών.
Τί είναι ο χώρος των εκλεκτών, αυτών που αποτελούν το τμήμα του Έθνους που, , σηκώνει ένα δυσβάστακτο βάρος και επαγρυπνεί σε όλα τα άκρα της ελληνικής γης και της ελληνικής θάλασσας για να μπορεί να επιδοθεί όλος ο άλλος λαός στο δημιουργικό του έργο., όπως σημειώνει σε κείμενότου ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας
Από τη θέση όπου συμβαίνει να είμαι τοποθετημένος, σκέπτομαι συχνά το επιτελούμενο στις Ενόπλους Δυνάμεις μας έργο και τους άντρες που το επιτελούν. Σήμερα από τις σκέψεις που έτσι συσσωρεύθηκαν μέσα μου, ήθελα μερικές να διατυπώσω, γιατί, όσο και αν είναι για τους επαΐοντας απλές, δεν βλάπτει να λέγωνται. Έκρινα μάλιστα πως, για να τις διατυπώσω πιο επαγωγά, θα έπρεπε να επιστρατεύσω μαζί με τη σκέψη και τη φαντασία μου και να φαντασθώ πως έχω μπροστά μου ένα νεόκοπο αξιωματικό και πώς του απευθύνω παραινέσεις για τη σταδιοδρομία του. Τα μέσα του πολέμου είναι πολύπλοκοι μηχανισμοί και για τον κατάλληλο χειρισμό τους χρειάζεται όχι απλή πείρα, αλλά επιστημονική γνώση. Σήμερα ο καλός αξιωματικός πρέπει να είναι και ένας δόκιμος επιστήμων, ένας επιστήμων υψηλής στάθμης, άξιος μάλιστα να παρακολουθή και να χρησιμοποιή όλες τις νέες εφευρέσεις που σχετίζονται με τα οιαδήποτε μέσα του πολέμου. Με άλλα λόγια ο αξιωματικός της εποχής μας, κοντά σε όλες τις άλλες από αιώνες καθιερωμένες ηθικές αρετές, πρέπει να είναι ειδικευμένος σε αρκετούς τεχνικούς κλάδους. Για να μην πω ότι στα ανώτερα κλιμάκια ο αξιωματικός πρέπει να είναι ικανός να χειρίζεται και θέματα που ανήκουν στους κλάδους των οικονομικών και κοινωνικών επιστημών.
Παιδί μου! Δεν θα σου μιλήσω ούτε για την πίστη προς την Ελλάδα, ούτε για την τιμημένη στολή που αξιώθηκες να φορέσης. Αυτά τα θεωρώ δεδομένα. Πιστεύεις στην Ελλάδα και στην απόλυτη αξία της ύπαρξής της. Αλλοιώς δεν θα διάλεγες ως επάγγελμα να γίνης ο φύλακας της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητάς της. Θα σου μιλήσω για πράγματα που είναι τόσο αυτονόητα και που όμως είναι απαραίτητο να σου γίνουν βίωμα.Η πρώτη αρετή των φυλάκων, κατά τον Πλάτωνα, είναι η ανδρεία. Άλλοτε ο ανδρείος, ν ήταν καλός σκοπευτής και καλός ξιφομάχος, ήταν ένας καλός στρατιώτης. Έπρεπε επιπλέον αυτός ο καλός στρατιώτης να ενταχθή μέσα σ’ένα σύνολο κοινής δράσης και γι’αυτό έπρεπε να πειθαρχή στις διαταγές των ανωτέρων του. Λίγο πολύ με αυτά τα προσόντα, ανέβαινε κανείς τα σκαλιά της στρατιωτικής ιεραρχίας. Όσο όμως ανέβαινε ψηλότερα, τόσο, κοντά σε αυτά τα πάντα απαραίτητα προσόντα, αύξανε ο ρόλος της σκέψης, του σχεδόν μαθηματικού υπολογισμού σε τρόπον ώστε τα πειθαρχημένα σύνολα των ανδρείων πολεμιστών να κινούνται με απόλυτη ακρίβεια.Τότε η συνδυασμένη και πειθαρχημένη ανδρεία των πολλών, γίνεται πιο αποτελεσματική και υπηρετεί γενικούς στόχους. Αυτά όλα είναι παλιοί κοινοί τόποι. Σου τα λέω όμως για να προσθέσω κάτι πιο καινούργιο. Το στοιχείο της σκέψης, του υπολογισμού, δεν είναι χάρισμα μόνο του ηγέτη. Είναι απαραίτητο και σε κατώτερα κλιμάκια. Τώρα, περισσότερο παρά άλλοτε, ένα στράτευμα αποτελείται από μια ιεραρχία ηγητόρων. Τώρα οι πρωτοβουλίες αρχίζουν από πολύ χαμηλά, χωρίς βέβαια να διασπάται η ιεραρχική κλίμακα.
Οι πρωτοβουλίες αυτές και άλλοτε βέβαια υπήρχανε. Μα αρκούσε γι’ αυτές η φυσική ευφυΐα, η ταχύτητα στην αντίληψη των γύρω δεδομένων. Τώρα οι πρωτοβουλίες αυτές από απλή τέχνη και εμπειρία, μεταβληθήκανε σε επιστήμη.
Τα μέσα του πολέμου είναι πολύπλοκοι μηχανισμοί και για τον κατάλληλο χειρισμό τους χρειάζεται όχι απλή πείρα, αλλά επιστημονική γνώση.
Σήμερα ο καλός αξιωματικός πρέπει να είναι και ένας δόκιμος επιστήμων, ένας επιστήμων υψηλής στάθμης, άξιος μάλιστα να παρακολουθή και να χρησιμοποιή όλες τις νέες εφευρέσεις που σχετίζονται με τα οιαδήποτε μέσα του πολέμου. Με άλλα λόγια ο αξιωματικός της εποχής μας, κοντά σε όλες τις άλλες από αιώνες καθιερωμένες ηθικές αρετές, πρέπει να είναι ειδικευμένος σε αρκετούς τεχνικούς κλάδους. Για να μην πω ότι στα ανώτερα κλιμάκια ο αξιωματικός πρέπει να είναι ικανός να χειρίζεται και θέματα που ανήκουν στους κλάδους των οικονομικών και κοινωνικών επιστημών.
Όπως στη βιομηχανία η τεχνική πρόοδος ωδήγησε στη μείωση των εργατικών χειρών και στην αύξηση των εγκεφάλων, έτσι και στο χώροτης στρατιωτικής ζωής η δύναμη δεν μετριέται τόσο από το πλήθος των μαχητών, όσο από την επιστημονική του στάθμη, από την ικανότητά τους να χειρίζονται τα πολύπλοκα και ευαίσθητα τεχνικά μέσα του σύγχρονου πολέμου.Αυτό το αναμφισβήτητο φαινόμενο επιτρέπει στους ολιγάριθμους λαούς, εφ’ όσον αποκτήσουν νέα τεχνικά όπλα και συγχρόνως τηνικανότητα να τα χρησιμοποιούν επιτυχώς, να μην ανησυχούν διότι υστερούν σε αριθμό. Η ποσότητα αντικαθίσταται και στο χώρο τουπολέμου από την ποιότητα, η ωμή ύλη από τη δουλεμένη επιστημονικά ύλη.
Αλλά καθώς σου τα εκθέτω αυτά, δεν θα ήθελα να πάθης ό,τι δυστυχώς παθαίνουν οι περισσότεροι άνθρωποι του αιώνος μας. Δεν θα ήθελα να θαμβωθής από τη μηχανή. Απάνω από τη μηχανή υπάρχει πάντα το πρώτο κορυφαίο και ακατάλυτο στοιχείο, ο νους και η ευψυχία του ανθρώπου, ο νους και η ευψυχία του ηγέτου.
Αυτός που κινεί, που σταματά, που τοποθετεί τη μηχανή. Και όχι τη μια ή την άλλη μηχανή, αλλά το συνδυασμό όλων των τεχνικών μέσων προς τον εκάστοτε ορθότερο στόχο. Αυτός είναι η πρώτη κινούσα δύναμη που έχει την ευθύνη για κάθε έργο ως σύνολο, και λέει το τελικό ναι ή το τελικό όχι, και που έτσι θέτει σε κίνηση όλον τον πολεμικό μηχανισμό, σταθμίζοντας μιαν απειρία παραγόντων.Σε αυτή την κορυφή προ παντός, αλλά και στα ανώτερα γενικώς κλιμάκια, ο αξιωματικός πρέπει να κατέχη το δώρο της εποπτείας όλου του ορίζοντος, προς όλες τις κατευθύνσεις όπου η πράξη του μπορεί να έχη επιπτώσεις. Εκεί πια δεν αρκεί η ανδρεία, δεν αρκεί ούτε η επιστήμη, χρειάζεται η σοφία, ο συνδυασμός της σωφροσύνης με την τόλμη και ικανότητα της άμεσης επαφής με την πραγματικότητα.
Δεν αρκεί ούτε η σκέψη. Χρειάζεται και η φαντασία. Χρειάζεται ο σφαιρικά αναπτυγμένος άνθρωπος.Οταν διάλεξες το επάγγελμα του αξιωματικού, διάλεξες ένα αυστηρότατο επιστημονικό κλάδο. Πρέπει να θεωρείς τον εαυτόν σου επιστήμονα όσο ο γιατρός, ο αρχιτέκτων, ο πολιτικός μηχανικός. Και όσο προχωρούν οι επιστημονικές ανακαλύψεις, τόσο θα σε περισφίγγει η επιστήμη. Και αυτή απαιτεί συνεχή μελέτη, ανανέωση σπουδών, μετεκπαιδεύσεις αυστηρότατης μορφής. Όσο πιο πολύ προοδεύει η επιστήμη και όσο πιο ψηλά ανεβαίνεις στην κλίμακα της στρατιωτικής ιεραρχίας, τόσο πιο πολύ θα πρέπει να μελετάς. Και όταν πλησίασης στην κορυφή, τότε θα χρειασθή να εποπτεύεις πέρα από τους ειδικούς επιστημονικούς κλάδους, ένα ευρύτερο πνευματικό χώρο.
Ο ηγέτης δεν ηγείται μηχανών, ηγείται ανθρώπων. Και γι’ αυτό πρέπει να γνωρίσεις τον άνθρωπο, τα είδη των ανθρώπων, του καθενός το κοινωνικό και οικογενειακό υπόβαθρο, την ψυχική του σύσταση, τις επιθυμίες και τις ανάγκες του.
Η ανθρωπιά είναι αρετή, αλλά και σοφία˙ και μόνο με αυτήν μπορεί να πλησίασεις τον άλλον άνθρωπο, να ανταποκριθείς στις υλικές του απαιτήσεις με δικαιοσύνη και στις ψυχικές του τάσεις.
Το ανθρώπινο υλικό που εσύ θα εκπαιδεύσεις έχει κιόλας γνωρίσει ποικίλες επιδράσεις πριν καταταγεί στο στρατό, πολύ συχνά όχι ευεργετικές. Μέσα στο ευρύ πλαίσιο της στρατιωτικής εκπαίδευσης, περιλαμβάνεται και η αποστολή της ηθικής αγωγής. Η εντιμότητα στις συναλλαγές, η φιλαλληλία, η ανθρωπιά που αντιτίθεται στη βία, στο μίσος, στο φθόνο. Αυτά όλα πρέπει μέσα στο στρατό από την γύρω του πράξη να τα γνωρίση και να τα ζήση ο νέος στρατιώτης.
Όσο απλός και αν είναι, πρέπει να καταλάβει τη σημασία που έχει να είναι καθαρές οι σχέσεις του κάθε ανθρώπου προς το συνάνθρωπό του. Και όχι μόνο προς το συγχωριανό του, αλλά προς όλους όσους ζουν στην ίδια ευρύτερη κοινωνία.
Πρέπει να αισθανθεί την Ελλάδα ολόκληρη σαν μιαν ευρύτατη κοινωνία για το καλό της οποίας έχει χρέος να εργασθεί και να αγωνισθεί.
Οι αδικίες που υπάρχουν δεν πρέπει να τον κάνουν εχθρό της κοινωνίας, αλλά αγωνιστή τίμιο και γενναίο για το δίκαιο. Και προ παντός πρέπει να καταλάβει πως αυτός ο αγώνας δεν γίνεται με τη βία, όπως – όπως, αλλά σύμφωνα με τους νόμους που η ίδια η κοινωνία θεσπίζει, ακριβώς για να μπορεί να γίνεται όλο και πιο δίκαιη και ανθρωπινή. Ο δρόμος προς το δίκαιο είναι ελεύθερος σε μια κοινωνία σαν τη δική μας και σε ένα λαό σαν τον ελληνικό.
Το πολιτικό σύστημα, εθισμένο σε μη θεσμικές παρεμβάσεις, επεδίωκε πάντοτε να εισάγει στον κορμό των Ενόπλων Δυνάμεων τη συναλλαγή, τον κομματισμό, τον παραγοντισμό, με συνέπεια, φυσικά, την αναξιοκρατία, που οδηγεί στην απώλεια χρήσιμων στελεχών, που με τη σειρά της οδηγεί σε μείωση της αποδοτικότητας.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν μπροστά τους την πρόκληση και η στάση τους πρέπει πλέον να είναι απόλυτη. Λειτουργώντας μέσα στο πλαίσιο των πολιτειακών θεσμών, έχοντας ως στήριγμα την πολλαπλώς αποδεδειγμένη αγάπη και εκτίμηση του ελληνικού λαού, μπορούν και οφείλουν να απομονώσουν αυτό το αρρωστημένο σύστημα. Σίγουρα η αντίδρασή του θα είναι έντονη. Θα πρόκειται όμως για τους τελευταίους «βρυχηθμούς» ενός αποτυχημένου, πλήρως απαξιωμένου και διεφθαρμένου «κλειστού» συστήματος που σβήνει και απέρχεται…
Ο Καρλ φον Κλαούζεβιτς (Carl von Clausewitz, 1780–1831), στο έργο του Περί Πολέμου (Vom Kriege), αναφέρεται με σαφήνεια στη φύση και στον ρόλο του επαγγελματία στρατιωτικού, αν και όχι με τον σύγχρονο όρο. Η άποψή του μπορεί να συνοψιστεί στα εξής βασικά σημεία:
- Ο πόλεμος ως τέχνη και επιστήμη
Ο επαγγελματίας στρατιωτικός δεν αρκεί να έχει τεχνική εκπαίδευση ή να γνωρίζει τους κανονισμούς. Ο Κλαούζεβιτς βλέπει τον στρατό ως χώρο όπου συνυπάρχουν η «τέχνη» (δημιουργικότητα, ηγεσία, έμπνευση) και η «επιστήμη» (σχέδια, γεωμετρία, λογισμοί). Ο επαγγελματίας στρατιωτικός πρέπει να καλλιεργεί και τα δύο. - Η σημασία του χαρακτήρα και της κρίσης
Τονίζει ότι η μόρφωση, η εμπειρία και η κριτική σκέψη είναι ουσιώδεις. Ο επαγγελματίας δεν πρέπει να είναι απλά ένας εκτελεστής εντολών, αλλά ικανός να κρίνει μέσα στην «ομίχλη του πολέμου» (Fog of War), όπου η αβεβαιότητα κυριαρχεί. - Η ηθική και πολιτική διάσταση
Ο στρατιωτικός δεν δρα αυτόνομα· ο πόλεμος είναι «συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα». Συνεπώς, ο επαγγελματίας οφείλει να κατανοεί την πολιτική διάσταση του έργου του, να ξέρει ότι η αποστολή του δεν είναι αυθύπαρκτη αλλά υπηρετεί κρατικούς σκοπούς. - Η «στρατιωτική αρετή» (militärische Tugend)
Ο Κλαούζεβιτς θεωρεί ότι η επαγγελματική συγκρότηση δεν περιορίζεται στη γνώση στρατηγικής, αλλά απαιτεί πειθαρχία, θάρρος, αίσθηση καθήκοντος και αφοσίωση. Αυτή η «στρατιωτική αρετή» είναι συλλογικό στοιχείο που ενισχύει τη μαχητική ισχύ ενός στρατού. - Η εμπειρία έναντι της θεωρίας
Παρότι αναγνώριζε τη σημασία των στρατιωτικών σχολών, επέμενε ότι ο πραγματικός επαγγελματίας στρατιωτικός σφυρηλατείται κυρίως από την εμπειρία στο πεδίο της μάχης, όπου δοκιμάζονται οι γνώσεις και ο χαρακτήρας.
Συνοπτικά:
Για τον Κλαούζεβιτς, ο επαγγελματίας στρατιωτικός είναι κάτι πολύ παραπάνω από τεχνικός πολέμου· είναι καλλιεργημένος ηγέτης που συνδυάζει θεωρία και πράξη, κατανόηση της πολιτικής διάστασης του πολέμου και ηθικές αρετές.
Θέλεις να σου ετοιμάσω και ένα σύντομο απόσπασμα με τα λόγια του Κλαούζεβιτς (σε μετάφραση στα ελληνικά) που να δείχνει πώς αντιλαμβάνεται τον επαγγελματία στρατιωτικό;
Είπες:
πώς βλέπεςι το επάγγελμα των όπλων
Το ChatGPT είπε:
Αν μιλάμε γενικά – και όχι μόνο με βάση τον Κλαούζεβιτς – το «επάγγελμα των όπλων» είναι ίσως το πιο ιδιαίτερο από όλα τα επαγγέλματα, γιατί συνδυάζει στοιχεία τεχνικά, ηθικά, πολιτικά και υπαρξιακά.
Θα το έβλεπα σε τέσσερις διαστάσεις:
- Λειτουργική – Τεχνική διάσταση
Είναι επάγγελμα που απαιτεί εξαιρετική εξειδίκευση, συνεχή εκπαίδευση, πειθαρχία και ομαδικότητα. Η τεχνολογία και η τακτική αλλάζουν διαρκώς, άρα ο στρατιωτικός πρέπει να είναι διαρκώς μαθητής. - Ηθική διάσταση
Επειδή σχετίζεται άμεσα με τη ζωή και τον θάνατο, η ευθύνη είναι βαρύτερη από κάθε άλλο επάγγελμα. Η χρήση βίας πρέπει να παραμένει πάντοτε υπό αυστηρό έλεγχο και μέσα σε πλαίσιο νόμου και ηθικής. - Πολιτική διάσταση
Ο στρατιωτικός δεν δρα για τον εαυτό του· υπηρετεί το κράτος και την κοινωνία. Όπως είπε ο Κλαούζεβιτς, ο πόλεμος είναι συνέχεια της πολιτικής, άρα το «επάγγελμα των όπλων» έχει πάντα σκοπό που το υπερβαίνει. - Υπαρξιακή διάσταση
Σε τελική ανάλυση, είναι επάγγελμα που σε φέρνει αντιμέτωπο με το απόλυτο όριο: τη θυσία της ζωής. Αυτό του δίνει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα «αποστολής» και όχι απλής εργασίας.
Έτσι, το επάγγελμα των όπλων είναι και τέχνη, και επιστήμη, και λειτούργημα.
