ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -
  • Του Πάρι Θασίτη

ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ*

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με το φαινόμενο της Κίνας και ειδικότερα θα αναλύσουμε ορισμένες πλευρές του κινέζικου Δρόμου προς την επίτευξη της ηγεμονίας και θα επιχειρήσουμε να δώσουμε μερικές εξηγήσεις του πώς μια υπανάπτυκτη χώρα-ημιαποικία κατά τον 19ο και 20ο αιώνα κατάφερε στις μέρες μας να αμφισβητήσει ρηξικέλευθα την ευρωατλαντική ηγεμονία. Το όλο ζήτημα δεν έχει λυθεί, παραμένει ανοιχτό, ενώ κρίσιμες πλευρές της κινεζικής ανεξαρτησίας και της εθνογένεσης παραμένουν αρκετά θολές στα περισσότερα δυτικά κράτη. Για λόγους συντομίας θα παραλείψουμε κάποια κρίσιμα γεγονότα του 19ου αιώνα, όπως την Επανάσταση των Τάιπιγκ ή αργότερα την Επανάσταση των Μπόξερ καθώς επίσης και το μέγα θέμα του κορονοϊού, κρίνουμε πως ειδικά το τελευταίο παραμένει υπερβολικά συγκεχυμένο για να επιχειρήσουμε να δώσουμε σαφείς απαντήσεις που ενδεχομένως το κοινό να αναζητά…

Α) Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗ[1]: Η ΚΙΝΑ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ ΣΕ ΑΠΟΙΚΙΑ

1) Η Κίνα μεταξύ του Μεσαίωνα και της ανόδου του καπιταλισμού

Τις περισσότερες φορές, όταν αναφερόμαστε στο προνεωτερικό (περίοδος ευρωπαϊκού μεσαίωνα κυρίως) παρελθόν της Κίνας, μας έρχεται στο μυαλό η εικόνα της αποσύνθεσης, της απόλυτης καθυστέρησης της κινέζικης κοινωνίας, της υποτέλειας των υπηκόων απέναντι στην εξουσία και γενικότερα μιας κατάστασης που περιγράφηκε εύγλωττα από τους φιλοσόφους του Διαφωτισμού ως «Ανατολικός Δεσποτισμός». Η πραγματικότητα όμως ήταν αρκετά διαφορετική.

Η Ανατολική Ασία (με επίκεντρο τη Κίνα) οργανώθηκε περίπου την ίδια περίοδο με τη Δυτική Ευρώπη, σε ένα διακριτό (με πολλές ομοιότητες όμως) διακρατικό σύστημα κατά τη περίοδο 1350-1650. Μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν στα συστήματα αυτά, εντοπίζουμε κοινές πολιτιστικές παραδόσεις, κοινή εμπορική πολιτική, χαλαρούς ελέγχους στο διασυνοριακό εμπόριο καθώς και διάχυση τεχνολογιών[2]. Αν η Δυτική Ευρώπη, οργανώθηκε γύρω από δύο κέντρα (Βατικανό και Άαχεν-Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους), η Ανατολική Ασία οργανώθηκε με επίκεντρο τη Κίνα και περιφερειακές χώρες την Ιαπωνία και το Βιετνάμ (κυρίως).

Ωστόσο βρίσκουμε και διαφορές. Το Ανατολικό παράδειγμα, υπήρξε πολύ μεγαλύτερο γεωγραφικά απ’ ότι το δυτικοευρωπαϊκό, με πολύ ισχυρότερη και συγκεντρωτική διακυβέρνηση σε σχέση με αυτό της δυτικής Ευρώπης. Επιπλέον, οι υπερπόντιοι πειραματισμοί του Ανατολικού κέντρου, ήταν πολύ περιορισμένοι, με πολύ μικρή εξωστρέφεια στο εμπόριο και ελάχιστη διάθεση για κατακτήσεις και πολέμους. Αντίθετα το δυτικοευρωπαϊκό διακρατικό μοντέλο, εξήγαγε τις ανισορροπίες του στον υπόλοιπο πλανήτη με τη μορφή πολέμων και κατακτήσεων και ήταν αυτό που εγκαινίασε τα υπερπόντια μακράς διάρκειας ταξίδια. Το εμπόριο έφερε έσοδα, η απόσπαση πρώτων υλών από την Αφρική και την Ασία τροφοδότησε την ανάπτυξη της βιοτεχνίας και βιομηχανίας, ενώ οι πόλεμοι δημιούργησαν επιπλέον ζήτηση για τη βιομηχανία και νέα έσοδα στο κράτος[3]. Τα ακριβώς αντίθετα είδαμε στη Κίνα: επενδύσεις στις περιφέρειες και όχι απόσπαση αξίας από αυτές, δίκαιο εμπόριο μεταξύ των κρατών, επέκταση και συντήρηση του κρατικού μηχανισμού και της γραφειοκρατίας αντί ευελιξία και περιορισμός του, εσωστρεφές εμπόριο και όχι εξωστρεφές και ανοιχτό όπως στη Δύση.

Οι διαφορές όμως αυτές, δεν αρκούν για να ερμηνεύσουν την Μεγάλη Απόκλιση Ανατολής και Δύσης, ειδικά την περίοδο της ανόδου του καπιταλισμού (17ος αιώνας και ύστερα). Ο Αρρίγκι αξιοποιώντας την ερμηνεία του Μπρωντέλ  για τον ιστορικό καπιταλισμό, επισημαίνει ότι η ανωτερότητα της Δύσης έγινε δυνατή, επειδή ακριβώς το συσσωρευμένο χρήμα ως κεφάλαιο επενδύονταν με ευελιξία σε οποιοδήποτε προϊόν με μόνο στόχο την αύξηση της χρηματικής αξίας του κεφαλαίου κάποιου επενδυτή. Στη Κίνα αντίθετα και στην Ανατολή γενικότερα, ο καπιταλισμός και το χρήμα ήταν απλώς ένα μέσο για το μετασχηματισμό και την αγοροπωλησία εμπορευμάτων. Ακολούθως, για να καταστεί ο καπιταλισμός κυρίαρχος, χρειάζεται την διείσδυσή του και τη ταύτισή του με το κράτος, κάτι που έγινε στη Δύση αλλά δεν έγινε στη Κίνα.

Μία άλλη σημαντική διαφορά που εντοπίζουμε αργότερα στα μοντέλα που εξετάζουμε (της νεωτερικής περιόδου αυτή τη φορά) είναι η δομή της εργασίας. Ενώ στη Βρετανία π.χ, οι εργάτες είχαν αποστερηθεί της συμμετοχής τους στη διεύθυνσή της επιχείρησης και της ανάπτυξης των διαπροσωπικών δεξιοτήτων επικοινωνίας, κάτι αναγκαίο για την πολυειδίκευση, στη Κίνα ενθαρρύνονταν τόσο η συμμετοχή στην επιχείρηση όσο και η συνεργασία των μελών της παραγωγικής μονάδας και του νοικοκυριού, η ευελιξία, η προσαρμοστικότητα στις συνθήκες με τη ταυτόχρονη κατοχή διευθυντικών και τεχνικών δεξιοτήτων ήταν χαρακτηριστικά της παραγωγής στην Ανατολική Ασία[4]. Οι χώρες της Άπω Ανατολής επένδυαν διαχρονικά στη κινητοποίηση των πλατιών μαζών ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, ενώ η Δύση επένδυε στις τεχνολογικές καινοτομίες εξοικονόμησης χρόνου εργασίας. Το αποτέλεσμα πάντως του Ασιατικού Μοντέλου (τη περίοδο 17ου-18ου αιώνα) ήταν η αρμονική αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος παράλληλα με τη δημογραφική αύξηση. Την ίδια περίοδο στη Δύση, είχανε μαζική εξαθλίωση και μεγάλα μεταναστευτικά κύματα της πλειοψηφίας των μαζών.

2) Η κρίση του Κινεζικού Μοντέλου, 19ος και 20ος αιώνας

 Παρά τις αδυναμίες του Ασιατικού Μοντέλου και τη σταδιακή παρακμή του από το 16ο αιώνα και έπειτα και παρά τη διείσδυση με την απειλή των κανονιοφόρων, των Βρετανικών προϊόντων στην κινεζική ενδοχώρα, οι κινεζικές βιοτεχνίες (οι οποίες πέρασαν μια ένδοξη Βιοτεχνική Επανάσταση την ώρα που η Ευρώπη περνούσε τη φάση της Βιομηχανικής) ανταγωνίζονταν με μεγάλη άνεση τα εισαγόμενα προϊόντα (κυρίως υφάσματα)…Χρειάστηκαν δύο πόλεμοι του Οπίου, βίαιο άνοιγμα των λιμανιών και της ενδοχώρας στον ανταγωνισμό της παγκόσμιας αγοράς, συνεχείς συνδυαστικές επεμβάσεις πολεμικού χαρακτήρα των Μεγάλων Δυνάμεων και της Ιαπωνίας, μια άνευ προηγουμένου παρακμή του κοινωνικού σχηματισμού της Κίνας και ο εκφυλισμός του αυτοκρατορικού θεσμού, για να καταρρεύσει η Κίνα και να παραδοθεί στα κελεύσματα των ιμπεριαλιστικών κέντρων. Οι απόπειρες εκβιομηχάνισης και αστικοποίησης της Κίνας προχώρησαν πολύ αργά, διότι χρησιμοποιούνταν αποδιαρθρωτικά από τους ηγεμόνες των περιφερειών της Κίνας, που παζάρευαν την απόσχισή τους και την αυτονόμησή τους έναντι της πρωτεύουσας και των ξένων κέντρων …ως εκ τούτου και η εισαγωγή δικαιϊκών μεταρρυθμίσεων υπήρξε άτολμη και καθυστερημένη[5]. Ο εκσυγχρονισμός, ήταν μέσο περαιτέρω υπονόμευσης της θέσης της Κίνας, γεωπολιτικά και κοινωνικο-οικονομικά. Μετά από αυτά τα γεγονότα, το ξεχαρβάλωμα της χώρας υπήρξε παροιμιώδες. Από χώρα πρότυπο για τους μεγάλους λόγιους της Δύσης, κατέληξε παρίας και ημιαποικία.

Απάντηση σε αυτή την εξέλιξη, έδωσε εν μέρει η φιλελεύθερη Επανάσταση του 1911 η οποία ανέτρεψε την πανάρχαια μοναρχία, που όμως απέτυχε να εγκαθιδρύσει ένα δημοκρατικό καθεστώς, διότι ανάμεσα σε άλλα δεν είχε τη στήριξη κάποιας κραταιάς αστικής τάξης με εθνικό όραμα και διεκδικήσεις έναντι των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Με την αποτυχία συγκρότησης μιας ισχυρής διακυβέρνησης, η χώρα κατακερματίστηκε και βυθίστηκε ακόμη περισσότερο σε ένα ατελείωτο εμφύλιο τις επόμενες τρεις δεκαετίες, με τους γαιοκτήμονες και τους ηγεμόνες των επαρχιών να αποσπώνται από τον έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης. Την ανάγκη εκπλήρωσης του αιτήματος της Εθνικής Ανεξαρτησίας την έδωσε αρχικά το Κουόμιταγκ, το εθνικιστικό κόμμα-συμμαχία με ηγέτη τον Τσαγκ-Κάι Σεκ, ο οποίος από το 1925 ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Κίνας με την ανοχή αρχικά και στήριξη του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας(Κ.Κ.Κ). Η συμμαχία αυτή έσπασε το 1927 με ευθύνη του Κουόμιταγκ, το οποίο κατόπιν πραγματοποίησε τη μαζική σφαγή των μελών και της εργατικής βάσης του Κ.Κ.Κ, φοβούμενο μεταξύ άλλων (το Κουόμιταγκ) ότι η εργατική τάξη θα ριζοσπαστικοποιούνταν τα επόμενα χρόνια. Έτσι, η χώρα βυθίστηκε σε ένα συνεχή Εμφύλιο με ορισμένα διαλείμματα έως το 1949, με το διεφθαρμένο καθεστώς του Τσαγκ να διαπράττει θηριωδίες ενάντια στους ξεσηκωμένους χωρικούς και να προστατεύει τα δικαιώματα των γαιοκτημόνων και των ξένων επενδυτών. Με τη θρυλική «Μεγάλη Πορεία» των μαχητών του Κ.Κ.Κ (υπό την ηγεσία του Μάο πλέον) και τη μακρόχρονη παράδοση ένοπλου αντάρτικου των δυνάμεων του, τόσο ενάντια στους κατακτητές Ιάπωνες όσο και ενάντια στο στρατό του Κουόμιταγκ, το Κ.Κ.Κ απέκτησε ρίζες και στήριξη. Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και παρά τις συνεχείς εκκλήσεις του Μάο, ο Τσαγκ δεν δεχόταν καμία παραχώρηση και διαπραγμάτευση, στο τέλος το καθεστώς του κατέρρευσε το 1949 και κατέφυγε στη Ταϊβάν. Στις 01/10/1949 εγκαθιδρύεται η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.

Β) Η ΝΕΑ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΑ (1949-1976)

1) Μορφή της επανάστασης και του κράτους, στόχοι και προβλήματα

 Η επανάσταση της Κίνας, ήταν λαϊκή και συνάμα αντιιμπεριαλιστική (Καλτσώνης, σελ 28-30). Ήταν μια συμμαχία της αγροτικής (που ήταν η πιο πολυάριθμη τάξη) και της εργατικής τάξης μαζί με τα μικροαστικά στρώματα των πόλεων. Το καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε ήταν μεταβατικής μορφής και το ονόμαζαν «Νέα Δημοκρατία»[6] με κύριους στόχους: α) την εθνική ανεξαρτησία και την οριστική απελευθέρωση από τις Μεγάλες Δυνάμεις, β) τη λύση του αγροτικού ζητήματος, με την απαλλοτρίωση και αναδιανομή των κτημάτων της μεγάλης γαιοκτησίας, γ) τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού που τότε είχε ένα από τα χαμηλότερα κατά κεφαλήν Α.Ε.Π στο κόσμο (50$)…

Η εξουσία του Κ.Κ.Κ και των συμμάχων του, μαζί με το Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό εγκαθιδρύθηκε σταδιακά όλα τα προηγούμενα χρόνια με δημοκρατικές διαδικασίες και απαραίτητη προϋπόθεση τη συναίνεση των χωρικών. Κατά αυτόν τον τρόπο έγινε προσπάθεια να κυριαρχήσει το νέο καθεστώς. Με την υιοθέτηση του πρώτου επαναστατικού Συντάγματος το 1954 απέκτησε το κράτος μια πρώτη ξεκάθαρη μορφή, με κάποιες δημοκρατικές εγγυήσεις.

2) Ρόλος του Κράτους στην Οικονομία

Επιτρέπονταν τέσσερις μορφές ιδιοκτησίας: α) η κρατική, β) η συνεταιριστική, γ) η ατομική (των εργατών), δ) η καπιταλιστική. Το κράτος παρενέβαινε μέσω του Κεντρικού Σχεδιασμού, με το οποίο ορίζονταν οι τιμές των προϊόντων και οι μισθοί και τίθεντο οι στόχοι της παραγωγής κατ’ έτος ή ανά πενταετία. Επιτρέπονταν υπό όρους ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, ωστόσο οι βασικότεροι τομείς της οικονομίας ανήκαν στο κράτος[7].

Ο έλεγχος του Κεντρικού Σχεδίου δεν ήταν ούτε συγκεντρωτικός, ούτε ασφυκτικός[8]. Οι βασικές επιχειρήσεις που εξυπηρετούσαν την εθνική οικονομία υπάγονταν στον έλεγχο της Κυβέρνησης, ενώ οι υπόλοιπες στον έλεγχο των Περιφερειακών και Δημοτικών Αρχών. Θα λέγαμε ότι για το διάστημα της πρώτης δεκαπενταετίας, η οικονομική πολιτική της χώρας προσιδίαζε στα χαρακτηριστικά της Σοβιετικής Ν.Ε.Π.[9]

Οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετώπισε η επανάσταση ήταν: α) ο πολύ χαμηλός βαθμός εκβιομηχάνισης, β) η τεράστια έκταση, γ) ο μεγάλος πληθυσμός, δ) η ποιότητα της αγροτικής παραγωγής, ε) η μεγάλη πίεση από τις Μεγάλες Δυνάμεις (γεωπολιτικός κίνδυνος), στ) η τροφοδοσία των πόλεων από την επαρχία, ζ) προβλήματα υπανάπτυξης όπως αναλφαβητισμός και έλλειψη υποδομών.[10]

Τα περισσότερα επαναστατικά καθεστώτα αντιμετώπισαν με εξαιρετική ένταση τα εξής δύο προβλήματα: την έλλειψη βιομηχανικής βάσης και το μόνιμο άγχος της πείνας των πόλεων ως επί το πλείστον. Οι κύριες συγκρούσεις που ταλάνισαν και το Σοβιετικό μοντέλο το Μεσοπόλεμο, όπως και το Κινέζικο τη δεκαετία του ’50 αφορούσαν αυτά τα δύο ζητήματα. Την εξασφάλιση της τροφοδοσίας των πλατιών μαζών από τους αγρότες και την εκβιομηχάνιση σε ένα εξαιρετικά ασταθές και εχθρικό περιβάλλον για τα νεαρά αυτά καθεστώτα.

ΚΟΥΤΙ 1: «ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΕΚΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ *

Μια ενδιαφέρουσα μαρτυρία εντοπίζουμε στον Σαρλ Μπετελέμ, από ένα ταξίδι που πραγματοποίησε στα τελευταία στάδια της Πολιτιστικής Επανάστασης στη Κίνα το 1971[11], όπου επισκέφτηκε ένα εργοστάσιο υφαντουργίας στο Πεκίνο και μας δίνει μια περιγραφή των συνθηκών δουλειάς. Ξεχωρίζουμε το σταθερό 8ωρο που συμπεριλάμβανε μισή ώρα ανάπαυσης και 15 λεπτών γυμναστικής, ειδικό κέντρο υγιεινής και βασικό ιατρικό προσωπικό σε κάθε εργαστήριο (τους περίφημους «ξυπόλητους γιατρούς» που αριθμούσαν στη Κίνα το 1 εκατομμύριο) παράλληλα με την ύπαρξη πολλών νοσοκομείων γύρω από τους χώρους δουλειάς, την καθολική δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επιπρόσθετη άδεια μια μέρα το μήνα για τις γυναίκες και για τις νέες μητέρες μετά τη γέννα, άδεια μητρότητας από 56-70 μέρες και ταυτόχρονη εισαγωγή των μικρών παιδιών δωρεάν σε βρεφονηπιακό σταθμό. Ο μέσος μισθός του εργοστασίου ήταν 54 γουάν το μήνα, ενώ η μέγιστη ψαλίδα ήταν 1:3 (από 32 γουάν έως 104).

 

3) Από το Άλμα προς τα μπρος στη Πολιτιστική Επανάσταση (1958-1978)

Ο μεταβατικός χαρακτήρας του κράτους και της οικονομίας μετά το 1955 άρχισε να αμφισβητείται. Ναι μεν η Λαϊκή Κίνα είχε εξαλείψει την ακραία φτώχεια, είχε αυξήσει τη λαϊκή κατανάλωση, είχε αυξήσει τους πραγματικούς μισθούς[12], το εθνικό εισόδημα το 1955 είχε αυξηθεί 2,6 φορές σε σχέση με το 1949, όπως και η εξάλειψη του αναλφαβητισμού είχε προχωρήσει σε σημαντικό βαθμό, με τον τριπλασιασμό των μαθητών στα σχολεία και τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας. Ωστόσο τα προβλήματα παρέμεναν: οι Η.Π.Α ασκούσαν έντονη πίεση στη Κίνα, ο πόλεμος της Κορέας που είχε λήξει το 1953, με τη συμβολή των δύο εκατομμυρίων στρατιωτών του Λαϊκού Στρατού της Κίνας και το θάνατο των μισών εξ αυτών, είχε δημιουργήσει ένα κλίμα πανικού στη κυβέρνηση και στη κοινωνία, ενώ και η Σοβιετική Ένωση, παρά τη παροχή βοήθειας και συμβούλων ασκούσε τη δική της ηγεμονική παρουσία. Ενώ η αύξηση του πληθυσμού διόγκωνε τις πιέσεις στην οικονομία. Η αντίθεση πόλης-χωριού άρχισε πάλι να γίνεται έντονη. Είχε έρθει η ώρα για μια αλλαγή.

Η περίοδος 1958-1978 υπήρξε η πιο ταραχώδης. Χονδρικά το κυβερνών κόμμα χωρίστηκε σε δύο αντιμαχόμενες φράξιες: την αριστερή με επικεφαλής το Μάο, που ήθελε να πραγματοποιήσει βίαιη εκβιομηχάνιση και άμεση απαλλοτρίωση των μικρών και μεσαίων χωραφιών και ένταξή τους σε μεγάλους συνεταιρισμούς[13] και τη δεξιά πτέρυγα, που ήθελε σταδιακή εκβιομηχάνιση με τη ταυτόχρονη στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης και διατήρηση της μικτής οικονομίας, με έμφαση στη μεγέθυνση της ελαφριάς βιομηχανίας και μετά της βαριάς[14]. Το ζήτημα των γραφειοκρατικών προνομίων έμπαινε πάντα στο στόχαστρο και από τις δύο φράξιες…

Με το πέρας του πρώτου πεντάχρονου πλάνου (1952-1957), αποφασίζεται στα 1958, το Μεγάλο Άλμα προς τα Μπρος εν μέσω άγριων αποδοκιμασιών εντός του Κ.Κ.Κ. Ειδικότερα, η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής κατά 6,5 φορές στα επόμενα 5 χρόνια (αντί για 15), η κατάργηση κάθε μορφής ιδιωτικής πρωτοβουλίας για τους εμπόρους και τους αγρότες και κάθε μορφής ατομικής ιδιοκτησίας στους αγρούς, με παράλληλη δημιουργία κομμούνων με πέντε χιλιάδες οικογένειες η κάθε μια και γιγάντια αύξηση των ετήσιων στόχων. Αμέσως, μέσα σε μερικούς μήνες, εμφανίστηκε λοιμός στις αγροτικές περιοχές αλλά και στις πόλεις, η αγροτική παραγωγή κατέρρευσε και η οικονομία έφτασε σε τέλμα. Ο Μάο παραιτήθηκε από Πρόεδρος της Κίνας και το «Άλμα» σταμάτησε άμεσα. Η εσωκομματική πάλη ανεβλήθη για αργότερα.

Επανέρχεται το 1966, με την αντεπίθεση της φράξιας του Μάο ενάντια στους «ρεβιζιονιστές» που υποτίθεται ήθελαν την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Αυτή τη φορά, η σύγκρουση έλαβε παλλαϊκές διαστάσεις με χαρακτηριστικά Εμφυλίου πολέμου, κάθε πλευρά κινητοποιούσε εκατοντάδες χιλιάδες έως εκατομμυρίων ανθρώπων για την επικράτησή της, με τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Αστυνομία να είναι φανερά με το μέρος του Μάο. Οι καταστροφές τόσο στη Πολιτιστική κληρονομιά, όσο και στις υποδομές υπήρξε ανυπολόγιστη και τα θύματα αυτής[15] υπολογίζονται στα 1.5 με 2 εκατομμύρια (!), ο παραλογισμός και η προσωπολατρία επίσης όξυναν τα αδιέξοδα της κινεζικής οικονομίας, ενώ από ειρωνεία της ιστορίας, η Κίνα με την επικράτηση του ύστερου Μάο, εγκατέλειψε το έως τότε σοσιαλιστικό στρατόπεδο και στράφηκε στις χώρες της Δύσης, υποδεχόμενος τον Πρόεδρο Νίξον τον Φλεβάρη του 1972 στο Πεκίνο. Όσον αφορά το Κ.Κ.Κ, αυτό «απώλεσε» το 60-80% των στελεχών του που στάλθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας. Ο Μάο με τις κινήσεις του στην πραγματικότητα έφερε την παλινόρθωση του καπιταλισμού πιο κοντά, έστω και ακούσια. Με το θάνατό του το Σεπτέμβριο του 1976, τερματίζεται η καθόλου «Ένδοξη» ούτε και «Μεγάλη» Πολιτιστική Επανάσταση.

Γ) Η ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ (1978-ΣΗΜΕΡΑ)

1) Αναδιάταξη της χώρας και άνοιγμα στην παγκόσμια οικονομία (1978-1989)

 

Με το θάνατο του Μάο και την εκτέλεση της «Συμμορίας των Τεσσάρων», επανήλθαν τα στελέχη της παλιάς δεξιάς φράξιας του Κ.Κ.Κ, με κύριο στόχο την επαναφορά της Κίνας στη κανονικότητα και την επιτάχυνση της σύγκλισης της χώρας με τη Δύση. Για να αποφύγει την αυξανόμενη παρακμή και καθίζηση του Ανατολικού Μπλοκ το οποίο έφτανε σε τέλμα την ίδια περίοδο, ο νέος ηγέτης της Κίνας Ντεγκ Χσιάο Πιγκ πραγματοποιεί το μεγάλο άνοιγμα στον καπιταλισμό. Για να επισημοποιήσει τη στροφή αυτή, καλεί τον γκουρού του νεοφιλελευθερισμού Milton Friedman να δώσει διαλέξεις στους κομματικούς αξιωματούχους[16]  υπέρ της ελευθερίας των αγορών το 1980. Προηγήθηκε μια περιορισμένη πολιτική ανοίγματος με την εγκαθίδρυση τεσσάρων Ειδικών Οικονομικών Ζωνών το 1979[17]  που ονομάστηκε «Πολιτική Ανοιχτών Θυρών». Ακολούθησαν ιδιωτικοποιήσεις, άρση της μονιμότητας στην εργασία, απολύσεις, κατάργηση παροχών και διεύρυνση των ανισοτήτων. Έως το 1988 είχε καταργηθεί, παρά τις αντιδράσεις η διατίμηση. Φυσικά το άνοιγμα αυτό στην οικονομία της αγοράς, δεν έγινε σύμφωνα με τη ταχύτητα που επιθυμούσε ο Φρίντμαν, ούτε όπως θα ήθελαν οι δυτικοί επενδυτές. Το άνοιγμα αυτό, έγινε με σκοπό τη σταθεροποίηση της Κίνας γεωπολιτικά, τη ταχεία εκβιομηχάνιση (με κάθε κόστος) χωρίς όμως να αποδιαρθρωθεί η χώρα. Η πολιτική αυτή βέβαια προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις στις λαϊκές μάζες, οι οποίες απάντησαν με κινητοποιήσεις την Άνοιξη του 1989. Αν κάτι κατοχυρώθηκε στη συλλογική μνήμη, με τη σφαγή των διαδηλωτών στη πλατεία Τιενανμέν στις 04/06/1989, ήταν ότι η οικονομική φιλελευθεροποίηση δεν συμβάδιζε απαραίτητα με τη πολιτική , όπως ήθελαν να μας πείσουν διάφοροι «γκουρού».

ΚΟΥΤΙ 2 : ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΖΩΝΩΝ (Ε.Ο.Ζ)

Μία ενδιαφέρουσα πτυχή του «οικονομικού θαύματος» της Κίνας είναι οι Ε.Ο.Ζ. Μολονότι δεν πρόκειται για πατέντα Κινεζική, οι Ε.Ο.Ζ χαρακτηρίζουν σχεδόν ολοκληρωτικά το οικονομικό μοντέλο της Κίνας και του μισού υπανάπτυκτου πλανήτη. Ορίζονται ως «γεωγραφικά οριοθετημένες περιοχές μέσα στις οποίες κυβερνήσεις εγκαθιστούν βιομηχανικές δραστηριότητες μέσω δημοσιονομικών και ρυθμιστών κινήτρων…»[18]. Τα κίνητρα κυμαίνονται από απαλλαγή Φ.Π.Α, έκπτωση στο φόρο εισοδήματος, απαλλαγή από δασμούς για εισαγωγές και εξαγωγές εξοπλισμού και εμπορευμάτων, απαγόρευση του συνδικαλισμού και μειωμένα μισθολογικά κόστη. Οι Ε.Ο.Ζ ξεκίνησαν στην Ανατολική Ασία (Ταϊβάν και Κορέα) στα 1966 και αριθμούσαν ήδη τις 79 το 1975. Σήμερα (2019) αριθμούν τις 5383 και σχεδιάζονται να ανοίξουν άλλες 500 (!). Η Κίνα μόνο «φιλοξενεί» 2543 (!) τις μισές περίπου όλου του Κόσμου, η Ινδία 373, οι Φιλιππίνες 528, η Τουρκία 102 και μόλις 374 ο ανεπτυγμένος κόσμος με άλλη μορφή και όνομα οι περισσότερες (Επιστημονικά Πάρκα, επιχειρηματικά πάρκα κλπ) με την Ευρώπη να φιλοξενεί 100, οι περισσότερες στη Πολωνία, Ρωσία και Τουρκία[19] . Οι Ε.Ο.Ζ στις περισσότερες χώρες μετεξελίχθησαν, έγιναν πόλος έλξης επενδύσεων και μαζικής παραγωγής, ενώ στη Κίνα σηματοδότησαν τη μετάβαση σε ένα χαμηλού κόστους εξαγωγικό μοντέλο. Η επιτυχία τους είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενη. Ο Άγιος Δομίνικος έπεσε σε στασιμότητα μετά το 2005 καθώς άλλαξαν απότομα οι οικονομικές συνθήκες με την είσοδο της Κίνας στο Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Στην Ε.Ε η Επιτροπή έχει ενστάσεις για τη λειτουργία των Ε.Ο.Ζ, θεωρώντας ορθά τα φορολογικά κίνητρα ως κρατική ενίσχυση  και απαιτεί προηγούμενη έγκρισή της για το άνοιγμα τέτοιων ζωνών. Στις Η.Π.Α λειτουργούν σε περιορισμένη έκταση ως «Ζώνες Ελεύθερου Εμπορίου» και απαιτείται προηγούμενη έγκριση από το Foreign Trade Zones Board.

Στις Ε.Ο.Ζ εγκαθιδρύεται τις περισσότερες φορές ειδικού σκοπού δίκαιο και οι διελκυστίνδες ανάμεσα σε κρατικές αρχές και επενδυτές λύνονται συνήθως με προσφυγή σε Διαιτησία[20] υπό την αιγίδα του Π.Ο.Ε (πιο πρόσφατη διαμάχη Ινδίας-Η.Π.Α το 2018-19). Η διοίκηση των Ε.Ο.Ζ είναι συνήθως κάποιο κρατικό σχήμα ή σύμπραξη κράτους-ιδιωτών, σπάνια αμιγώς ιδιωτικό, η οποία συμβάλλεται με επενδυτές τους περίφημους (zone users), που έχουν κάποιες υποχρεώσεις (ποικίλουν από χώρα σε χώρα). Τα οφέλη όμως είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενα[21], μόλις ένα 13% λειτουργεί κανονικά και πλήρως, ένα 22% σχεδόν καθόλου και 25% μόνο μερικώς, τις περισσότερες φορές η σχέση με την τοπική οικονομία είναι στη καλύτερη περίπτωση περιορισμένη… Ακούγονται επίσης συχνά εκτεταμένες παραβιάσεις εργασιακών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων[22]  ενώ και οι διακρίσεις εις βάρος των γυναικών εκτεταμένες. Ειδικότερα, αναφορές έχουν γίνει για υπερεργασία (τουλάχιστον 10-12 ωρών), υπερεκμετάλλευση μεταναστών (ντόπιων και ξένων), καταναγκαστική εργασία, πολύ χαμηλοί μισθοί, προσωρινή εργασία, αστάθεια και ελλειμματική ασφάλιση και υγιεινή[23].

 

2) Το Κινέζικο Μοντέλο σήμερα: ανισότητες και ολοκληρωτισμός;

Μετά τα επεισόδια της Πλατείας Τιενανμέν οι μεταρρυθμίσεις επιταχύνθηκαν με αποτέλεσμα την όξυνση των ανισοτήτων και τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως ο δείκτης Gini από το 32.2 το 1990, έφτασε στο δυσθεώρητο 43.7 το 2010[24] για να πέσει στο 38.6 το 2015. Δεν άφησε ανεπηρέαστο όμως και το κυβερνών κόμμα[25]. Με το θάνατο του Μάο πραγματοποιήθηκε στροφή ιδεολογική, από κόμμα της αγροτο-εργατικής τάξης μετατράπηκε σε ένα κόμμα πατερναλιστικού κράτους, με μόλις το 37% των 90 εκατομμυρίων μελών να είναι εργάτες και αγρότες, ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, το 34%, μαζί και η πλειοψηφία των Κινέζων δισεκατομμυριούχων… Το 2014[26] η Κίνα σύμφωνα με τα δεδομένα της Παγκόσμιας Τράπεζας διέθετε 200 εκατομμύρια πολίτες κάτω από το όριο της φτώχειας (1,25 δολάρια τη μέρα), με το 1% των πλουσιότερων νοικοκυριών να ελέγχει παραπάνω από το 1/3 του πλούτου. Φυσικά, με τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς να οξύνονται και τη Κίνα να καταστρώνει πολύπλοκα σχέδια επέκτασης, η κινέζικη ηγεσία σκοπεύει να μεταγκαταστήσει 30 εκ. Κινέζους (τους πλέον εξαθλιωμένους) σε πόλεις με ένα κόστος που αγγίζει το 1.5 δις ευρώ[27].

Βεβαίως υπάρχουν διάφορα θέματα. Φυγή από την «απόλυτη φτώχεια» δε συνεπάγεται ούτε μείωση της φτώχειας γενικά, ούτε καταπολέμηση της φτώχειας, ούτε που είναι και το πιο ουσιώδες, μείωση των ανισοτήτων η οποία θα μπορούσε να έρθει μέσα από τον περιορισμό των κραυγαλέων προνομίων της ελίτ. Σημαίνει απλώς εξάλειψη (εάν και εφόσον γίνει) κάποιων ακραίων φαινομένων, τα οποία λαμβάνουν και εθνοτικά χαρακτηριστικά, με την πλειοψηφία των πιο εξαθλιωμένων, να ανήκουν σε μειονότητες παραμεθόριων περιοχών (Ουιγούροι π.χ), οι οποίες ουκ ολίγες φορές έχουν γίνει αντικείμενο «ενδιαφέροντος» διάφορων ξένων χωρών (Η.Π.Α, Τουρκία).

ΚΟΥΤΙ 3: ΟΙ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΙ ΧΩΡΙΚΟΙ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ: ΜΙΑ ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Μέχρι τα μέσα της περασμένης δεκαετίας, δίπλα στις φανταχτερές πόλεις της Ανατολικής Κίνας (κυρίως στη παράκτια ζώνη) κατοικούσαν παράνομα πολλά εκατομμύρια Κινέζων χωρικών, οι οποίοι από ανάγκη μετανάστευσαν στις πόλεις και στις Ε.Ο.Ζ. Υπήρχε όμως ένα θέμα: δεν είχαν την απαραίτητη άδεια! Εν έτει 2006, η Κίνα με συνολικό πληθυσμό 1.3 δις, είχε έναν επαρχιακό πληθυσμό της τάξης των 900 εκατομμυρίων κατοίκων, εκ των οποίων περίπου 500 εκατομμύρια ήταν σε παραγωγική ηλικία[28], όταν η γεωργία χρειάζεται περίπου 100 εκατομμύρια με το σημερινό παραγωγικό μοντέλο. Λύση λοιπόν, η μετανάστευση. Το 40% των μεταναστών στις πόλεις βρέθηκε αβοήθητο και άστεγο (2002), με πάνω από το 60% να δουλεύει τουλάχιστον 10 ώρες ημερησίων, ένα 33% τουλάχιστον 12 ώρες και ένα 16% πάνω από 16 ώρες. Το 40% που αντιμετώπισε πρόβλημα υγείας δεν έλαβε ούτε άδεια επίσκεψης σε νοσοκομείο, ούτε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Πίσω από αυτό το φαινόμενο, νόμιμης και παράνομης μετανάστευσης διακρίνουμε δύο σημαντικά στοιχεία: την ακραία υποβάθμιση της περιφέρειας της Κίνας με φυγή κεφαλαίων και ανθρώπων στις Μεγα-πόλεις της Ανατολής και το ζήτημα της απαγόρευσης της ελεύθερης μετακίνησης. Υπολογίζεται, πως από το 1978 έως σήμερα 260 εκατομμύρια χωρικοί έχουν μεταναστεύσει παράνομα στις πόλεις[29]… Για ποιο λόγο (παράνομα) όμως;

Σύστημα HuKou

Εγκαινιάστηκε το 1958 (ενόψει του Μεγάλου Άλματος προς τα Μπρος) στοχεύοντας στη καταγραφή και στο διαχωρισμό των κατοίκων των πόλεων και της επαρχίας[30], ήταν ένα εσωτερικό διαβατήριο (οικείο στο Ανατολικό Μπλοκ) που το συνόδευε ένας φάκελος με καταγεγραμμένα όλα τα στοιχεία ενός πολίτη και της οικογένειάς του, μεταβιβαστό από γενιά σε γενιά και δύο κατηγοριών: το αγροτικό και το αστεακό. Πρακτικά ένας κάτοχος αγροτικού Hukou μεταβιβάζει και στους απογόνους του το δικό του αγροτικό Hukou και δεν επιτρέπεται να ταξιδέψει έξω από τον τόπο κατοικίας του παρά μόνο κατόπιν άδειας των αρχών. Αλλαγή από αγροτικό Hukou σε αστεακό επιτρέπεται κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις, κυρίως σπουδών (προσωρινά μέχρι το πέρας αυτών) ή εργασίας εάν πληρούνται κάποια κριτήρια μόρφωσης και δεξιοτήτων οπότε και ο κάτοχος αγροτικού Hukou μεταβαίνει «ελεύθερα» στις πόλεις. Το σύστημα αυτό, υπήρξε ένα από τα  αποτελέσματα της βιαστικής εκβιομηχάνισης του Μεγάλου Άλματος, όπου κύριο χαρακτηριστικό ήταν η υπερτιμολόγηση των βιομηχανικών προϊόντων και η υποτιμολόγηση των αγροτικών, κατά συνέπεια έπρεπε να εφαρμοστεί ένα σύστημα διαχωρισμού και επιτήρησης, ώστε να ελέγχονται οι τυχόν «αντιδράσεις». Το 2014, αποφασίστηκε η αναθεώρηση του συστήματος, η ελαστικοποίησή του με στόχο, έως το 2020, να ενταχτούν στις πόλεις περίπου 100 εκατομμύρια κάτοχοι αγροτικών hukou…

 

ΚΟΥΤΙ 4: ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ*

Θα παραθέσουμε τα λόγια της Μαρίας Δεναξά[31] σχετικά με το νέο point system επιβράβευσης (ή καταδίκης) των Κινέζων από τις υπηρεσίες τάξης και ασφάλειας.

«Το πρόγραμμα ονομάζεται «κοινωνική πίστωση» και εφαρμόζεται ήδη πιλοτικά σε 40 πόλεις της αχανούς χώρας. Επί της ουσίας είναι ένας μαζικός έλεγχος των πολιτών, σε πραγματικό χρόνο, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.

Ο κάθε πολίτης, ανά πάσα στιγμή, φακελώνεται όπως οι κινήσεις και η συμπεριφορά του. Οι αρχές μπορούν να αναγνωρίζουν πρόσωπα, να σαρώνουν το σώμα, να παρακολουθούν όλους τους πολίτες σε οποιοδήποτε σημείο της κινεζικής επικράτειας κι αν βρίσκονται. Παράλληλα οι κάμερες τροφοδοτούν το σύστημα «κοινωνικής βαθμολόγησης», το οποίο βασίζεται στην επιβράβευση, την τιμωρία και τη δημόσια ταπείνωση. Το σύστημα βαθμολογεί τους πολίτες ανάλογα με την συμπεριφορά που καταγράφουν οι κάμερες. Στη συνέχεια λογισμικά τεχνητής νοημοσύνης, διαχωρίζουν τους πολίτες σε καλούς – που δεν δημιουργούν πρόβλημα στην κοινωνία- και σε κακούς.

Πως γίνεται αυτό; Η βαθμολόγηση του κάθε πολίτη ξεκινάει στην ηλικία των 18. Το άριστα είναι το 1000 ή το Α. Αν οι κάμερες καταγράψουν ότι ο πολίτης βρήκε ένα πορτοφόλι και το παραδώσει στις αρχές, αν βοηθήσει έναν ηλικιωμένο να διασχίσει το δρόμο ή αν δώσει αίμα, τότε η βαθμολογία του αυξάνεται και συγκαταλέγεται στους αξιοσέβαστους και καλύτερους πολίτες της κοινωνίας. Κατά συνέπεια επιβραβεύεται. Έχει προτεραιότητα στις ουρές των δημόσιων υπηρεσιών, δεν πληρώνει εγγύηση στα νοσοκομεία, μπορεί να είναι μέλος του κόμματος, λαμβάνει τιμές σαν ήρωας και βεβαίωση αξιοπιστίας από το κόμμα. Αφίσες με τις φωτογραφίες, το όνομα και την βαθμολογία των «καλών» πολιτών αναρτώνται παντού στην πόλη.

Ο εφιάλτης είναι για όσους η βαθμολογία τους είναι κάτω από το 900 ή από το Α-. Θεωρούνται πολίτες που δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης, δεν μπορούν να πάρουν δάνειο από την τράπεζα για να αγοράσουν ένα διαμέρισμα, να έχουν πιστωτική κάρτα, να ταξιδεύουν με το αεροπλάνο και το τρένο, οι αποταμιεύσεις τους μπλοκάρονται κ. άλλα. Ο ήχος του κινητού τους είναι μια σειρήνα περιπολικού που προειδοποιεί τους τριγύρω ότι κυκλοφορεί ένα κακοποιό στοιχείο ανάμεσα τους. Όποιος τους καλεί είναι υποχρεωμένος να ακούσει πρώτα ένα μήνυμα που αναφέρει ότι ο καλούμενος ανήκει στην χειρότερη κατηγορία πολιτών. Πορτρέτα με το στοιχεία των «κακών» πολιτών, αναρτώνται σε όλους τους δημόσιους χώρους της πόλης όπου ζουν. Ακόμα και στα σινεμά. Τα ονόματά τους, οι διευθύνσεις τους, οι αριθμοί των τηλεφώνων τους όπως και πολλά στοιχεία από την προσωπική τους ζωή είναι καταχωρημένα σε μια μαύρη λίστα, η οποία είναι δημοσιευμένη στο ίντερνετ. Ο καθένας πριν από μια συναλλαγή, μια συνάντηση ή μια φιλία μπορεί ελεύθερα να μελετήσει την βαθμολογία του συνομιλητή του και να αναζητήσει το όνομα του στη μαύρη λίστα…»

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Πολλοί ίσως αναρωτηθούν: πως γίνεται μια χώρα που το 1950, με 50$ ετήσιο κατακεφαλήν εισόδημα, στις μέρες μας να είναι πρώτη σε αριθμό υπερυπολογιστών; Να απειλεί την πρωτοκαθεδρία των Η.Π.Α και να την αντικαθιστά στην άτυπη ηγεσία της παγκοσμιοποίησης; Ακόμη περισσότερο: πως μια πρώην αποικία και σοσιαλιστική δύναμη δεν είχε την τύχη του δίδυμου αδερφού της; (ΕΣΣΔ και Ανατολικού Μπλοκ). Τίποτε από αυτά δεν ήταν τυχαίο. Μπορούμε μόνο να πούμε πως οι αιτίες αντοχής της Κίνας και μη διάλυσής της, είναι ενδογενείς κυρίως και ζήτημα συγκυρίας δευτερευόντως. Το κρίσιμο διάστημα της ανοικοδόμησης (1949-1960) είχε την αμέριστη στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης και μια υποτυπώδη «εγγύηση» της ανεξαρτησίας της (που η νεαρή Σοβιετική Ρωσία δεν την είχε τα πρώτα είκοσι χρόνια), περιβάλλονταν ως επί το πλείστον, από φιλικές προσφάτως απελευθερωμένες χώρες (Ινδονησία, Βιετνάμ, Βόρεια Κορέα) με τα δικά τους ενδιαφέροντα σοσιαλιστικά πειράματα, οπότε γεωπολιτικά η Κίνα, δεν είχε τόσο έντονες πιέσεις όπως είχε αντίστοιχα η Ε.Σ.Σ.Δ το διάστημα της ανοικοδόμησης μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο και την ήττα των μοναρχικών δυνάμεων. Επιπλέον, το μακροχρόνιο αντάρτικο και το δέσιμο του Κ.Κ.Κ με τους πολυάριθμους αγρότες, όπως και η συναινετική προσέγγισή του στη διακυβέρνηση πριν και μετά την ανάληψη της εξουσίας, ήταν αποφασιστικά στοιχεία που απέτρεψαν την άμεση κατάρρευση της χώρας με το άνοιγμα στο καπιταλισμό, την ίδια στιγμή που η Ανατολική σοσιαλιστική Ευρώπη κατέρρεε σα τραπουλόχαρτο. Τρίτο και σημαντικό, οι μεγάλες συγκρούσεις και εκκαθαρίσεις που συνόδευσαν όλα τα κράτη που πάλευαν για την εθνική τους αυτοδιάθεση, στη Κίνα γίνονταν επί μία εικοσαετία με μια παράδοξη παλλαϊκή συμμετοχή, ακόμη και αν άμεσα ο λαός δεν είδε όφελος. Αυτό με τη σειρά του έθεσε όρια στο τρόπο αυταρχικής διακυβέρνησης του Κ.Κ.Κ και απεφεύχθησαν τα μεγάλα λουτρά αίματος που παρατηρήθηκαν στην ΕΣΣΔ τα χρόνια των σταλινικών εκκαθαρίσεων. Τα βίαια και αλλοπρόσαλλα κοινωνικά α λα Στάλιν πειράματα του Μάο, ήταν μικρής διάρκειας, μικρότερης έντασης από τα αντίστοιχα σοβιετικά και χωρίς να ανατραπούν οι κοινωνικές ισορροπίες, και χωρίς να αλλάξει ριζικά η φυσιογνωμία του κόμματος. Με αυτόν τον τρόπο, το Κ.Κ.Κ διατήρησε μια πρωτοτυπία που το αντίστοιχο Σοβιετικό την είχε χάσει, από μια στρατιά απρόσωπων τεχνοκρατών που αντικατέστησαν τους εκτελεσθέντες επαναστάτες «συντρόφους» της σταλινικής γραφειοκρατίας. Έτσι, απεφεύχθη η άκρατη αλλοτρίωση που είδαμε στα σοβιετικά μοντέλα μετά από μερικές δεκαετίες διακυβέρνησης. Ο Κινέζικος λαός, κόντρα σε ό,τι πιστεύουν οι δυτικοί αναλυτές, δεν είναι ούτε απαθής, ούτε υποτακτικός. Αντίθετα έχει έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς απεργιακών κινητοποιήσεων στο κόσμο κάτι που επιβάλλει στη κινεζική ηγεσία να κάνει σοβαρούς κοινωνικούς και γεωπολιτικούς σχεδιασμούς.

Η Κίνα πέρα από αίνιγμα είναι και παράδοξο: αποτελεί την ηγέτιδα της προσπάθειας ρήξης των ανισοτήτων μεταξύ χωρών (Κέντρου και Περιφέρειας) που αποτελεί προοδευτική εξέλιξη και από την άλλη συμβάλλει στην περαιτέρω φτωχοποίηση όλου του εργαζόμενου κόσμου σε όλη την υφήλιο. Θα πρέπει κάποια στιγμή να αποφασίσει σε ποιο μέτωπο θα δώσει τη μάχη, αλλιώς δύσκολα θα κερδίσει και στα δύο μέτωπα. Τέλος, από οικολογικής σκοπιάς: θα εκμεταλλευτεί την ευγενή παρακαταθήκη της αυτοκρατορικής, οικολογικής Βιοτεχνικής Επανάστασης ή θα επιλέξει τη μίμηση του ξέφρενου, ενεργοβόρου και ασύστολου δυτικού βιομηχανικού και μεταβιομηχανικού μοντέλου που έχει εξαντλήσει τα όριά του;

Τα τελευταία δύο χρόνια η χώρα αυτή βρίσκεται σε καμπή. Περικυκλωμένη από τα αμερικανικά εκστρατευτικά σώματα, με συχνές εντάσεις στις διπλωματικές της σχέσεις με τους τέως δυτικούς της εταίρους, πάλεψε με επιτυχία να ανασχέσει (;) την πανδημία του κορονοϊού και να ξεδιπλώσει τα μελλοντικά της πλανητικά της σχέδια. Παράλληλα με την καραντίνα του περσινού χειμώνα πάγωσε όλα τα θέματα που είχε με τους «αυτονομιστές» του Hong Kong και τους Ουιγούρους στα βορειοδυτικά της, ενώ βρήκε μια θαυμάσια ευκαιρία να αναδιαρθρώσει την οικονομία της. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τι κραδασμούς είχε στο εσωτερικό της, τι πτώση ΑΕΠ πραγματικά σημειώθηκε και τι δυσαρέσκεια υπήρξε. Αυτό που σίγουρα είναι γνωστό, είναι πως η όποια αυταρχικότητα του κινεζικού μοντέλου, εγγράφεται σε μια λογική ενότητας και συσπείρωσης της χώρας και ταυτόχρονα οικοδόμησης ενός άλλου παγκόσμιου συμβολαίου. Αντίθετα στις χώρες της Δύσης, οι λογικές του υγειονομικού ολοκληρωτισμού εγγράφονται σε μια τακτική ανάσχεσης του κινεζικού παράγοντα, περικύκλωσης της Ρωσίας και περαιτέρω υποδούλωσης των δυτικών κοινωνιών στα αδίστακτα συμφέροντα της ιατρο-χρηματιστηριακής ελίτ. Η φάση της παρακμής της Δύσης είναι παραπάνω από εμφανής…

[1] Εννοούμε την σταδιακή και εν πολλοίς βίαιη καθίζηση της Κίνας που από ισότιμη και πλουσιότερη από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις του ύστερου Μεσαίωνα και μέχρι τον 19ο αιώνα, κατάντησε λεία των δυτικών Αυτοκρατοριών, των Η.Π.Α και της Ιαπωνίας.

[2] Αρρίγκι Τζιοβάννι, Τα Μονοπάτια του Κεφαλαίου-Δύση και Ανατολή: Κράτη, Αγορές και Καπιταλισμός, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2018,  Σελ. 80-82

[3] Αρρίγκι, σελ. 87-90

[4] Arrighi Giovanni, ADAM SMITH IN BEIJING-LINEAGES OF THE TWENTY-FIRST CENTURY, Verso Books, 2008, σελ. 34 κ.ε

[5] Καλτσώνης Δημήτρης, ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗ ΚΙΝΑ: 1949-2019, Εκδόσεις Τόπος, 2019,  σελ. 65

[6] Καλτσώνης, σελ. 34

[7] Καλτσώνης σελ. 92

[8] Μπετελέμ Σαρλ, Σαριέρ Ζακ, Μαρσιζιό, Η Οικοδόμηση του Σοσιαλισμού στη Κίνα, Εκδόσεις Στοχαστής, 1975, σελ. 30

[9] Τα αρχικά της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (New Economic Policy-N.E.P) που επιβλήθηκε το 1921-1923 στην ρημαγμένη από τον Εμφύλιο ΕΣΣΔ και αποσκοπούσε στην εγκαθίδρυση ενός κρατικού καπιταλισμού, μια ύστατη προσπάθεια ανάπτυξης της χώρας και αναγκαστικά αναβλήθηκαν τα σχέδια ολικής σοσιαλιστικής οικονομίας.

[10] Το ίδιο, σελ. 13-17

[11] Μπετελέμ Σαρλ, Πολιτιστική Επανάσταση και Βιομηχανική Οργάνωση, Εκδόσεις Γη 1975, σελ. 25-29

[12] Καλτσώνης, σελ. 105-108

[13] Τις λεγόμενες λαϊκές αγροτικές κομμούνες

[14] Καλτσώνης, σελ. 129-134

[15] Γιάννης Παλαιολόγος, «Μεγάλη Αναταραχή, φρικαλέα κατάσταση», 01/05/2017, www.kathimerini.gr

[16] Κλάιν Ναόμι, Το Δόγμα του Σοκ, Εκδόσεις Λιβάνη, σελ. 252-261

[17]Wei Ge, Special Economic Zones and the Opening of the Chinese Economy: Some Lessons for Economic Liberalization, World Development Vol 27, 1999, σελ.  1267-1285

[18] UNCTAD, WORLD INVESTMENT REPORT 2019-SPECIAL ECONOMIC ZONES, σελ. 128-132

[19] Το ίδιο , σελ. 138

[20] Το ίδιο, σελ. 162 & 170-175

[21] David Dodwell, «China is the world leader in Special Economic Zones…», David Dodwell, 16/08/2019, www.scmp.com

[22]  I.L.O, MEWE PZ/2017, Promoting decent work and protecting fundamental principles and rights at work in export processing zones. Σελ. 19-26

[23] I.L.O, LAB/ADMIN, GOOD PRACTICES IN LABOUR INSPECTION in Export Processing Zones, 2012, σελ. 9-13

[24] Gini Index (World Bank estimate)-United States, China, data.worldbank.org

[25] Καλτσώνης, σελ. 277-284

[26] «82 εκατομμύρια Κινέζοι ζουν με 1 δολάριο τη μέρα», 15/10/2014, www.iefimerida.gr

[27] «Κίνα: Πόλεμος στη Φτώχεια με μαζική μετεγκατάσταση», 03/06/2019, www.protagon.gr

[28] «China’s Forgotten Peasants: An Element of Unrest», 31/07/2006 www.theglobalist.com

[29]) «China’s HuKou System», Ping Zhou, 26/11/2019, www.thoughtcom.com

[30] «China’s HuKou System: What is it and How it Works?», Frank Ka, Ho Wong, 17/01/2019, China Briefing Magazine

[31] «Στη Κίνα η πρώτη ψηφιακή δικτατορία- Σύντομα και κοντά σας», Μαρία Δεναξά, 22/11/2019, www.aixmi.gr

πηγή: Τεύχος 301 Τρίτο Μάτι

Η επιλογή των εικόνων είναι των Ανιχνεύσεων.

spot_img

2 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Εξαιρετικό άρθρο που φωτίζει μια όψη.της Κίνας όχι και τόσο γνωστή.

    Προσωπική μου εκτίμηση, στην μεταμοναρχικη Κίνα λειτουργούν οι ίδιοι ακριβώς κανόνες που λειτουργούσαν και στην μοναρχική.

    Το ΚΚΚ και ο ηγέτης του δεν αποτελούν τίποτα παραπάνω από μια μεταμοντέρνα εκδοχή της απολυταρχικης μοναρχίας των τελευταίων 5.000 ετών στις αρχές λειτουργίας της οποίας ολόκληρος ο κινέζικος λαός είναι απόλυτα εξοικειωμένος.
    Οι αξίες αυτές αποτελούν συνδετικό αρμό της κινεζικής κοινωνίας και της βαθιά ριζωμένη κουλτούρας της

    Οι Κινέζικες αυτοκρατορικές δυναστείες ξεκινούν από το 3.000 πΧ κι αλλάζουν μέσω ανατροπής τους κατά μέσο όρο ανά 250-300 χρόνια.
    Δεν είναι κληρονομικές .
    Ο ηγεμόνας -αυτοκρατορας είναι ένα πρόσωπο που προηγουμένως ήταν ένας απλός κοινός πολίτης , χωρίς αριστοκρατική καταγωγή.
    Έρχεται και ανατρέπει μέσω μιας βίαιης επανάστασης τον προηγούμενο μονάρχη γιατί αυτός έχασε πλέον την “Εντολή του Ουρανού” (Τιανμινγκ) .
    https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0002764209338800
    Ο νέος μονάρχης , αυτός δηλαδή που του δόθηκε η “Εντολή του Ουρανού” , νοείται πλέον ως “ο Γιος του Ουρανού” (Ταντζού).
    Ο στρατός , η διοίκηση και όλοι οι πολίτες πρέπει να τον ακολουθούν πιστά όσο του έχει δοθεί κι ισχύει η Εντολή του Ουρανού .
    Η ευημερία του κάθε πολίτη ξεχωριστά ή η κακομοιριά του λίγη σημασία έχει.

    Συνήθως η ανατροπή του προηγούμενου Ταντζού συντελείται ύστερα από έναν μεγάλο λιμό ή μια φυσική κι εξωτερική καταστροφή, που επηρεάζει όλη την χώρα.

    Επί παραδείγματι η τελευταία
    Αυτοκρατορική Δυναστεία των Τσινγκ, που θεωρούνταν ως οι αποδέκτες της Εντολής από το 1646 μΧ , θεωρήθηκε ότι την έχασαν ύστερα από τις Άνισες Συνθήκες που υπέγραψαν στο τέλος των πολέμων του Οπίου οι οποίες οδήγησαν ολόκληρη την Κίνα σε ημιαποικιακη κατάσταση και στον έσχατο εξευτελισμό ολόκληρης της χώρας από τους Δυτικούς (Βρετανούς, Γάλλους, Ρώσους) αλλά και σε τραυματική απώλεια εδαφών (πχ της αυτοκρατορικής Εδώ Μαντζουρίας).
    Παρόλη την προσπάθεια των Δυτικών να κρατήσουν τους Τσινγκ ,ως ανδρείκελα κι ελεγχόμενους τους στην εξουσία , η Δυναστεία κατάρρευσε μέσα στα επόμενα περίπου 50 χρόνια

    Αυτό που ακολούθησε ήταν η Επανάσταση του Σιανχάι το 1911 η πτώση της Δυναστείας των Τσινγκ το 1912 κι η συνταγματική μοναρχία που ονομάστηκε ” Α’ Κινεζική Δημοκρατία” , με θεωρούμενο ως “Γιο του Ουρανού” και νέο αποδεκτή της Εντολής τον Τσιανγκ Καο Σεκ , ηγέτη του Εθνικιστικού κόμματος Κουομιτανγκ.

    Τα πρότυπα διοίκησης κι οργάνωσης δεν διέφεραν ως προς τα παλιά. Στην ουσία οι ίδιες αρχές κι αξίες κι η ίδια αρχέγονη κουλτούρα , βρήκαν τον νέο συνεχιστή τους στο πρόσωπο του Εθνικιστή ηγέτη .

    Αυτός γρήγορα όμως έχασε την Εντολή του Ουρανού, το 1937, οπότε η Κίνα βίωσε την επόμενη εθνική πανωλεθρία με την εισβολή του Ιαπωνικού Στρατού και την ιαπωνική κατοχή της Κίνας στον Β’ΠΠ.

    Τα υπόλοιπα τα γράφει και τα αναλύει εξαίσια παραπάνω το άρθρο .
    Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας από το 1949 και μετά μόνον κατ’ εφημισμον μπορεί να ληφθεί υπόψη ως Δημοκρατία.
    Βαδίζει πάνω στα χνάρια της παλιάς μοναρχίας . Ο εκάστοτε ηγέτης του κόμματος συνεχίζει να ταυτίζεται στην συνείδηση του Κινεζικού Λαού με τον “Γιο του Ουρανού” (Ταντζού).
    Τα μέλη του Κόμματος ενέχουν θέση αυλικών της Απαγορευμένης Πόλης .
    Ο στρατός κι ο λαός τον ακολουθεί πιστά.
    Σημασία δεν έχει για τον Κινέζο πολίτη η δική του ατομική ευημερία , αλλά η ευημερία της ίδιας της Κίνας!

    Όσο η Κίνα δεν θα βρίσκεται αντιμέτωπη με την επόμενη εθνική καταστροφή τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει
    Όταν ο “Γιός του Ουρανού” χάσει την εντολή (βλέπε επόμενη εθνική καταστροφή) όλοι θα τον ακολουθούν πιστά . Όταν πλέον την χάσει θα έχει γίνει ένας κοινός παράνομος στην συνείδηση του Κινεζικού Λαού.
    Γιατί κάποιος Κινέζος να δώσει σημασία στην εξευτελιστική αποπομπή του πρώην Κινέζου Προέδρου Του Τζινταο?
    Τι αξία έχει πλέον αυτός αφού έχασε την Εντολή ?
    Για να το επιτρέψει ο “Γιος του Ουρανού’ Σι Τζιπινγκ να αποπεμφθεί ο έκπτωτος Τζινταο , γνώριζε πολύ καλά τι έκανε .
    Αυτά είναι θελήματα του Ουρανού (δηλαδή των κοσμικών δυνάμεων) που δύσκολα θα τα καταλάβει ένας κοινός θνητός που δεν έχει επιλεχθεί ως ο εντολοδόχος του Ουρανού .
    Γιατί να σκοτιζεται?
    Ο Ταντζού ξέρει πολύ καλά τι κάνει, ακόμα κι όταν διαχωρίζει τους πολίτες, ακόμα κι όταν δημιουργεί μέσα στην χώρα Ειδικές Οικονομικές Ζώνες!
    Ο κάθε πολίτης πρέπει να υποταχθεί στο θέλημα του Ταντζού, ιδού τα αποτελέσματα επί της φωτισμένης ηγεσίας του , μεγαλουργεί και πάλι η Κίνα !!!
    Όποιος στραφεί εναντίον του είναι απλώς ένας προδότης !!!

    Από το 3000πΧ αυτές οι νοοτροπίες απολυταρχισμού είναι στερεά θεμελιωμένες και κυλούν μέσα από το dna του στον κάθε Κινέζο πολίτη.

    Εμείς μπορεί να ονομάζουμε το καθεστώς που διατρέχει την κινεζική κοινωνία ολοκληρωτικά και δικτατορικό
    Για την κινεζική κουλτούρα όμως εμείς, που ακόμα ζούμε μέσα στο κοσμικό άναρχο χάος και στην “βαρβαρότητα” είμαστε το πραγματικό “αίνιγμα”.
    Αν καταφέρει ποτέ να επικρατήσει, θα μας επιβάλλει την κοσμική του τάξη…!!!

  2. Διορθώσεις :
    1) Ο ηγέτης του Εθνικιστικού κόμματος (Κουομιτανγκ) ονομάζονταν Τσιανγκ Κάι Σεκ.
    2) “Όταν ο “Γιός του Ουρανού” χάσει την εντολή (βλέπε επόμενη εθνική καταστροφή)ΤΟΥΡ όλοι θα ΠΆΨΟΥΝ ΝΑ τον ακολουθούν πιστά . Όταν πλέον την χάσει θα έχει γίνει ένας κοινός παράνομος στην συνείδηση του Κινεζικού Λαού.”
    3) Ο τέως Του ΚΚΚ , ΧΟΥ Τζινταο.

Leave a Reply to ΜΑΡΙΑ Ν.ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Ακύρωση απάντησης

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα