28/11/2025 • Mises Wire •
Hamoon Soleimani
Ο στόχος του πληθωρισμού στο δύο τοις εκατό — η ιερή εντολή της νομισματικής πολιτικής για τρεις δεκαετίες — έχει καταστεί δομικά αδύνατον να επιτευχθεί. Όχι επειδή οι κεντρικοί τραπεζίτες στερούνται ικανοτήτων, αλλά επειδή κάθε προσπάθεια να επιτευχθεί αυτός ο στόχος καταστρέφει την χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική που η προηγούμενη νομισματική επέκταση δημιούργησε. Αυτό είναι το τελικό στάδιο του κεντρικού σχεδιασμού: ένα σύστημα που δεν μπορεί να αντέξει τα ίδια του τα κριτήρια επιτυχίας χωρίς να καταρρεύσει.
Η Αυθαίρετη Άγκυρα
Η Νέα Ζηλανδία επινόησε τον στόχο του δύο τοις εκατό το 1989 κοιτάζοντας προς τα πίσω στο τι ήταν ο πληθωρισμός όταν τα πράγματα φαινόταν σταθερά — καθόλου αυστηρή επιστήμη. Άλλες κεντρικές τράπεζες αντέγραψαν αυτή την εικασία, μετατρέποντάς την σε δόγμα. Αλλά η οικονομία του 2025 δεν έχει καμία ομοιότητα με του 1989. Έχουμε χρηματοοικονομιικοποιήσει κάθε κατηγορία περιουσιακών στοιχείων, χτίσει αλυσίδες εφοδιασμού βελτιστοποιημένες για ευθραυστότητα, και υψώσει έναν πύργο χρέους που απαιτεί διαρκή αναχρηματοδότηση σε καταπιεσμένα επιτόκια απλώς για να αποφευχθεί η κατάρρευση. Ο στόχος του δύο τοις εκατό σχεδιάστηκε για έναν κόσμο που έχουμε ήδη καταστρέψει.
Η Παγίδα Cantillon: Νικητές και Ηττημένοι με Σχεδιασμό
Η νομισματική επέκταση δεν διαχέεται ομοιόμορφα. Τα νέα χρήματα συγκεντρώνονται όπου εισέρχονται — σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, ακίνητα, και στα ισοζύγια εκείνων που έχουν πρόσβαση σε πίστωση. Αυτό δημιουργεί δύο οικονομίες: μία για τους κατόχους περιουσιακών στοιχείων, που πλουτίζουν από την επέκταση· και μία άλλη για τους μισθωτούς, που συνθλίβονται από τις αυξήσεις τιμών που ακολουθούν.
Για να επιτύχουν πληθωρισμό καταναλωτή 2%, οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να περιορίσουν την προσφορά χρήματος αρκετά ώστε να καταστρέψουν τη ζήτηση μεταξύ των κοινοτικών νοικοκυριών — των ανθρώπων πιο μακριά από τη χρηματοοικονομική βρύση. Αλλά έχουν ήδη φουσκώσει τα περιουσιακά στοιχεία σε τέτοιο σημείο ώστε εκατομμύρια οικογένειες, ταμεία συντάξεων, και κυβερνήσεις να εξαρτώνται από τη συνεχή επέκταση για να μείνουν φερέγγυοι. Η σύσφιξη αρκετή για να πετύχει ο δείκτης CPI 2% σημαίνει ρευστοποίηση του φανταστικού πλούτου που στηρίζει ολόκληρο το σύστημα. Το είδαμε το 2022‑2023: μέτριες αυξήσεις επιτοκίων προκάλεσαν κατάρρευση τραπεζών και κρίσεις δημόσιου χρέους.
Η παγίδα είναι ολοκληρωτική: η νομισματική επέκταση εμπλουτίζει τους λίγους ενώ τιμωρεί τους πολλούς, αλλά η συρρίκνωση θα χρεοκοπούσε και τους δύο.
Η Ψευδαίσθηση της Μέτρησης
Ο δείκτης CPI δεν μετρά αυτό που βιώνουν οι άνθρωποι. Το κόστος κατοικίας εμφανίζεται μέσω του «ισοδύναμου ενοικίου ιδιοκτήτη» — μια τεχνητή τιμή που υποκαταγράφει σημαντικά την πραγματικότητα. Η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση, η φροντίδα παιδιών — κόστη που έχουν διπλασιαστεί ή τριπλασιαστεί — λαμβάνουν ελάχιστο βάρος. Εν τω μεταξύ, η πτώση των τιμών ηλεκτρονικών και εισαγωγών ρίχνει τον μέσο όρο.
Μια οικογένεια της οποίας το ενοίκιο έχει διπλασιαστεί, η φροντίδα παιδιών έχει τριπλασιαστεί και η υγειονομική περίθαλψη τετραπλασιαστεί, ακούει πως ο πληθωρισμός είναι «μόνο» τρία τοις εκατό. Οι κεντρικές τράπεζες παλεύουν να πετύχουν έναν στόχο αποσυνδεδεμένο από την βιωμένη πραγματικότητα, χρησιμοποιώντας εργαλεία που βλάπτουν αυτούς που ήδη πλήττονται περισσότερο από τον εσφαλμένα μετρημένο πληθωρισμό.
Η Μέγγενη του Δημόσιου Χρέους
Οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρουν πλέον χρέος ύψους 38,12 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, με τα ελλείμματα να έχουν κλειδωθεί σε δομική υπερταχύτητα. Για το δημοσιονομικό έτος 2025 (που έληξε στις 30 Σεπτεμβρίου 2025), το ομοσπονδιακό δημοσιονομικό έλλειμμα ανήλθε σε περίπου 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια — ένα από τα μεγαλύτερα ετήσια ελλείμματα στην ιστορία των ΗΠΑ σε ονομαστικούς όρους. Μόνο το ημερολογιακό έτος 2025 (έως τον Νοέμβριο), το χρέος έχει ήδη αυξηθεί κατά πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, αποτελώντας μία από τις ταχύτερες συσσωρεύσεις εκτός της περιόδου της πανδημίας.
Η Fed δεν μπορεί να επιδιώξει τη «σταθερότητα τιμών» χωρίς να προκαλέσει χρεοκοπία του κράτους. Δεν μπορεί να μονεταρίσει το χρέος χωρίς να εγκαταλείψει τον στόχο του πληθωρισμού. Η νομισματική και η δημοσιονομική πολιτική έχουν συγχωνευτεί σε ένα ενιαίο σύστημα όπου κάθε μονοπάτι οδηγεί στην καταστροφή.
Το Μέρισμα Δασμών του Τραμπ: Δημοσιονομική Τρέλα ως Κίνητρο
Το προτεινόμενο από τον Τραμπ «μέρισμα δασμών» των 2.000 δολαρίων κρυσταλλώνει την παραδοξότητα. Οι δασμοί ενδέχεται να αποφέρουν 300‑400 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Η διανομή 2.000 δολαρίων σε 150 εκατομμύρια Αμερικανούς κοστίζει 300 δισεκατομμύρια, απορροφώντας ολόκληρα τα έσοδα και αφήνοντας τίποτα για την ταυτόχρονη υπόσχεση του Τραμπ να «ξεπληρώσει σημαντικά το εθνικό χρέος».
Αλλά η δημοσιονομική αριθμητική είναι απλώς το επιφανειακό πρόβλημα. Πρόκειται για κίνητρο που εγχέεται σε μια οικονομία που ήδη υπερθερμαίνεται από τις αυξήσεις τιμών που προκαλούν οι δασμοί. Οι δασμοί λειτουργούν ως οπισθοδρομικός φόρος κατανάλωσης, αυξάνοντας τις τιμές σε όλο το φάσμα. Ποια είναι η προτεινόμενη λύση; Να στείλουμε σε όλους μετρητά, που αμέσως αυξάνουν τις τιμές σε μια κλασική σπειροειδή αύξηση ζήτησης. Το μάθαμε αυτό κατά την πανδημία: τα επιταγμένα κίνητρα πυροδότησαν τον πληθωρισμό που έφτασε στο 9 τοις εκατό.
Ο κυκλισμός είναι τέλειος: οι Αμερικανοί καταναλωτές πληρώνουν τους δασμούς, αυξάνοντας τις τιμές. Η κυβέρνηση επιστρέφει αυτά τα έσοδα, και οι καταναλωτές τα χρησιμοποιούν για να πληρώσουν τις αυξημένες τιμές λόγω των δασμών. Είναι μια μηχανή αέναης κίνησης οικονομικής σπατάλης. Οι δασμοί κατανέμουν εσφαλμένα το κεφάλαιο κάνοντας την μη αποδοτική εγχώρια παραγωγή να φαίνεται κερδοφόρα, ενώ τα μερίσματα παρέχουν αγοραστική δύναμη αποσυνδεδεμένη από παραγωγική δραστηριότητα. Περιορίζουμε την προσφορά μέσω δασμών ενώ ενισχύουμε τη ζήτηση μέσω μερισμάτων — κατασκευάζοντας μια πληθωριστική έκρηξη ενώ την ονομάζουμε οικονομικό εθνικισμό.
Η Παραίτηση από το QT: Γιατί η Fed Δεν Μπορεί να Σταματήσει την Εκτύπωση Χρήματος
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2025 ότι η ποσοτική σύσφιξη (QT) θα τερματιστεί τον Δεκέμβριο, αφού μείωσε τον ισολογισμό της από τα 9 τρισεκατομμύρια δολάρια στα 6,6 τρισεκατομμύρια. Αυτό δεν είναι πολιτική επιλογή — είναι μαθηματική παράδοση.
Ο ισολογισμός της Fed παραμένει φουσκωμένος με χαμηλοαποδοτικά περιουσιακά στοιχεία από τους κύκλους ποσοτικής χαλάρωσης (QE) που χρονολογούνται από το 2008, αποφέροντας δύο έως τρία τοις εκατό ενώ η Fed πληρώνει 4,5 τοις εκατό για τα αποθεματικά που δημιούργησε για να τα αγοράσει. Η Fed λειτούργησε με ζημίες για τρία συνεχόμενα έτη.
Αλλά η Fed δεν μπορεί να συρρικνώσει τον ισολογισμό της στα προ της κρίσης επίπεδα χωρίς να προκαλέσει κρίση ρευστότητας. Το σύγχρονο χρηματοπιστωτικό σύστημα λειτουργεί με ένα «πλαίσιο επαρκών αποθεματικών» — ευφημισμός για τη μόνιμη νομισματική επέκταση. Οι τράπεζες, τα ταμεία συντάξεων και οι αγορές κρατικών ομολόγων έχουν καταστεί δομικά εξαρτημένα από τη μαζική δημιουργία αποθεματικών. Όταν η Fed επιχείρησε μέτριες μειώσεις QT, οι αγορές repo εμφάνισαν ενδείξεις πίεσης. Τερματίζουν, όχι επειδή ο πληθωρισμός νικήθηκε, αλλά επειδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν μπορεί να αντέξει αυθεντική νομισματική εξομάλυνση.
Η παύση του QT προετοιμάζει το έδαφος για την αναπόφευκτη επιστροφή του QE. Η Fed βρίσκεται τώρα σε αυτό που οι Αυστριακοί οικονομολόγοι αποκαλούν φάση «εκρηκτικής άνθησης» — το σημείο όπου οι νομισματικές αρχές επιλέγουν μεταξύ αποπληθωρισμού (και αλυσιδωτών χρεοκοπιών χρέους) ή συνεχούς πληθωρισμού (και καταστροφής του νομίσματος). Η παύση του QT σηματοδοτεί την επιλογή τους.
Η Τέλεια Καταιγίδα
Η Fed χρειάζεται αυστηρή πολιτική για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό — πληθωρισμό που εν μέρει προκαλείται από τους δασμούς που ο Τραμπ υπερασπίζεται ως πηγή εσόδων. Αλλά η σύσφιξη είναι αδύνατη επειδή η εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους κοστίζει ήδη 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως και το χρηματοπιστωτικό σύστημα απαιτεί συνεχή υποστήριξη ρευστότητας. Έτσι, η Fed θα διατηρήσει τον φουσκωμένο ισολογισμό της, έτοιμη να τον επεκτείνει ξανά με το πρώτο σήμα κρίσης, ενώ ο Τραμπ διοχετεύει δημοσιονομικά κίνητρα στην οικονομία μέσω μερισμάτων δασμών.
Ο στόχος πληθωρισμού στο δύο τοις εκατό καθίσταται φαιδρός. Πώς μπορεί η Fed να πετύχει στόχο πληθωρισμού όταν η δημοσιονομική πολιτική είναι απροκάλυπτα πληθωριστική, όταν η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να σφίξει αυθεντικά χωρίς να καταρρεύσει το σύστημα, και όταν η πολιτική πίεση γέρνει εξ ολοκλήρου προς περισσότερες δαπάνες; Η ανακοίνωση της Fed για το QT είναι παραδοχή ότι έχουν χάσει τον έλεγχο, ακόμα κι αν δεν το ομολογούν.
Το Αδιέξοδο της Πολιτικής — Η Αδύνατη Επιλογή
Ο υψηλός πληθωρισμός καταστρέφει τις αποταμιεύσεις, διαστρεβλώνει τα σήματα τιμών και δημιουργεί κοινωνική αστάθεια. Αλλά πρέπει να είμαστε ειλικρινείς: ο στόχος του δύο τοις εκατό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς κάποιο από αυτά. Οι επιλογές φαίνεται να είναι: 1) μια αποπληθωριστική ύφεση που εκκαθαρίζει το βάρος του χρέους — και πιθανώς την κοινωνική τάξη μαζί του· 2) μια χρηματοοικονομική καταπίεση που κατά τρόπο αργό κατάσχει τον πλούτο μέσω αρνητικών πραγματικών επιτοκίων· ή, 3) μια αναδιάρθρωση του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη νομισματική σταθερότητα σε μια υπερ-χρηματοοικονομικοποιημένη οικονομία.
Η πρώτη επιλογή είναι πολιτικά αδύνατη και ανθρώπινα καταστροφική. Η δεύτερη είναι αυτό που ήδη κάνουμε, απλώς με περισσότερη ανειλικρίνεια. Η τρίτη απαιτεί την παραδοχή ότι η κεντρική τραπεζική όπως εφαρμόζεται σήμερα έχει αποτύχει.
Η Δικαίωση των Αυστριακών
Η ακρίβεια στον στόχο πληθωρισμού ήταν πάντα ύβρις — επιβολή μηχανικού ελέγχου σε ένα οργανικό, σύνθετο σύστημα. Το λάθος δεν ήταν η επιλογή του δύο τοις εκατό συγκεκριμένα· ήταν η πίστη ότι οποιοδήποτε κεντρικά σχεδιασμένο νομισματικό σύστημα θα μπορούσε να δημιουργήσει βιώσιμη ευημερία όταν συνδυάζεται με δημοσιονομική ασυδοσία.
Έχουμε δημιουργήσει ένα νομισματικό σύστημα που δεν μπορεί να ανεχθεί την ανακάλυψη τιμών που είναι απαραίτητη για γνήσιο οικονομικό συντονισμό. Κάθε προσπάθεια να επιτευχθεί ένας αυθαίρετος στόχος πληθωρισμού δημιουργεί στρεβλώσεις που καθιστούν τον επόμενο κύκλο πιο σοβαρό. Ο ισολογισμός της Fed δεν μπορεί να μειωθεί επειδή η οικονομία έχει αναδιαρθρωθεί γύρω από τη μόνιμη νομισματική επέκταση. Τα επιτόκια δεν μπορούν να εξομαλυνθούν επειδή το βάρος του χρέους καθιστά τα υψηλότερα επιτόκια καταστροφικά.
Ο στόχος του δύο τοις εκατό δεν αποτυγχάνει επειδή οι κεντρικοί τραπεζίτες στερούνται ικανότητας — αποτυγχάνει επειδή αντιπροσωπεύει έναν αδύνατο περιορισμό σε ένα σύστημα που έχει ήδη φουσκώσει πέρα από το σημείο επιστροφής.
Το Τελικό Στάδιο
Το ερώτημα δεν είναι αν θα εγκαταλείψουμε τον στόχο του δύο τοις εκατό. Η παύση του QT από τη Fed και το μέρισμα δασμών του Τραμπ τον έχουν ήδη εγκαταλείψει στην πράξη, ό,τι κι αν ισχυρίζονται στη θεωρία. Το πραγματικό ερώτημα είναι αν θα το πράξουμε ρητά, μέσω έντιμης συζήτησης για το τι ακολουθεί μετά την αποτυχία της κεντρικής τραπεζικής, ή σιωπηρά, μέσω της αργής κρίσης αξιοπιστίας που ήδη παρατηρούμε — όπου ο πληθωρισμός παραμένει διαρκώς πάνω από τον στόχο, ο ισολογισμός της Fed δεν μπορεί ποτέ να συρρικνωθεί, και η δημοσιονομική πολιτική καθίσταται ολοένα και πιο αποκομμένη από την πραγματικότητα.
Αυτό είναι το τελικό στάδιο του νομισματικού κεντρικού σχεδιασμού: όχι με έναν υπερπληθωριστικό κρότο ή έναν αποπληθωριστικό ψίθυρο, αλλά με το συγκεχυμένο παραπάτημα των υπευθύνων χάραξης πολιτικής που δεν μπορούν να παραδεχτούν πως τα εργαλεία τους τούς έχουν εγκλωβίσει σε ένα κλουβί. Ο στόχος του δύο τοις εκατό, τα μερίσματα δασμών, τα πλαίσια επαρκών αποθεματικών, και η τεχνοκρατική ορολογία δεν μπορούν να αποκρύψουν την απλή αλήθεια: έχουμε χτίσει ένα οικονομικό σύστημα που απαιτεί διαρκή νομισματική επέκταση για να αποφύγει την κατάρρευση, και έχουμε εξαντλήσει τους τρόπους να προσποιούμαστε ότι πρόκειται για βιώσιμη πολιτική αντί για αργή υποτίμηση του νομίσματος με επιπλέον βήματα.
Πηγή εικόνας: Adobe Stock
Σημείωση: Οι απόψεις που εκφράζονται στο Mises.org δεν αντικατοπτρίζουν κατ’ ανάγκην εκείνες του Ινστιτούτου Mises.
