Τουρκική απειλή κατά του Ισραήλ μέσω Κύπρου…

Ισραήλ και Τουρκία βρίσκονται σε μια περίοδο ψυχροπολεμικού χαρακτήρα. Και η Κύπρος συνιστά το μήλον της Έριδος λόγω της θέσεώς της, καθώς και για άλλους δυο λόγους: Αφενός διότι τελεί υπό τουρκική κατοχή και αφετέρου λόγω των καλών σχέσεών της με το Ισραήλ και δη σε στρατιωτικά και ενεργειακά ζητήματα. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι το Ισραήλ την απειλεί μέσω Κύπρου και το Ισραήλ θέλει κοντά του την Κύπρο διότι του προσφέρει στρατηγικό βάθος ώς την Ελλάδα. Ερώτημα, λοιπόν: Ποιος απειλεί ποιον; Ούτως ή άλλως, οι σχέσεις αυτές επηρεάζουν τα ισοζύγια δυνάμεων και το Κυπριακό είτε επιλυθεί είτε όχι.

Μέρος Α: Σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ

Το μήλον της Έριδος

Η Τουρκία θεωρεί ότι η Κύπρος, όχι μόνο στο βόρειο κατεχόμενο τμήμα, αλλά συνολικά ανήκει στο δικό της σύστημα ασφάλειας. Ως εκ τούτου, δεν θα επιτρέψει τη δημιουργία σε βάρος της απειλών μέσω Κύπρου. Αυτός άλλωστε ήταν και ο στρατηγικός ισχυρισμός για την εισβολή. Δεν θα επέτρεπε στην Ελλάδα να βάλει πόδι στην Ανατολική Μεσόγειο και να συνιστά μόνιμο ανταγωνιστή ή και αποτρεπτική απειλή. Εξ ου και το γεγονός ότι θέτει εμπόδιο στο Δόγμα. Εφόσον έχει εξασφαλίσει την απουσία της Ελλάδας από την Κύπρο, τώρα βρίσκει μπροστά της το Ισραήλ και τον εαυτό της απέναντι σε έναν ισχυρότερο της Ελλάδας και της Κύπρου δρώντα, ο οποίος είναι αξιόπιστος στρατιωτικά. Συνεπώς, η Τουρκία θεωρεί ότι η στρατιωτική συνεργασία του Ισραήλ με την Κύπρο και η όποια στρατηγική εμβάθυνση σημαίνει: Α) Μείωση του τουρκικού ρόλου. Β) Αμφισβήτηση της γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής αξίας που θέλει να δώσει η Τουρκία στη Γαλάζια Πατρίδα. Γ) Αύξηση της αποτρεπτικής και της όποιας επιθετικής απειλής μπορεί να εκδηλώσει το Ισραήλ σε βάρος της Τουρκίας. Τα αντίστροφα ισχύουν για το Ισραήλ, το οποίο θεωρεί ότι ο έλεγχος της Κύπρου από την Τουρκία μειώνει τη δική του στρατηγική σημασία και αυξάνει την σε βάρος του απειλή για τους εξής, εκτός των άλλων, λόγους: Η Κύπρος είναι χώρος συγκέντρωσης σημαντικού όγκου στρατευμάτων και ορμητήριο drones, καθώς και του τουρκικού στόλου. Είναι δηλαδή το ναυτικό, ένας τομέας όπου η Άγκυρα υπερέχει έναντι του Ισραήλ.

Με βάση τα επίσημα στοιχεία των οπλικών συστημάτων που διαθέτουν οι δυο χώρες και τους συναφείς συντελεστές ισχύος, που ξεκινούν από την εμπειρία σε επιχειρήσεις ώς τη διοίκηση και τον βαθμό ετοιμότητας, δημιουργείται ένα μοντέλο σχετικής ποιοτικής και ποσοτικής μέτρησης, που καταλήγει στο εξής συμπέρασμα: Η Τουρκία είναι που απειλεί το Ισραήλ μέσω Κύπρου και πολύ λιγότερο το Ισραήλ την Τουρκία. Η σχέση του Ισραήλ με την Κύπρο δεν ανατρέπει ριζικά τα ισοζύγια δυνάμεων, αλλά μειώνει την επικυριαρχία που θέλει να έχει η Άγκυρα στην περιοχή και δη επί της Κύπρου. Ειδικώς η Κύπρος θα ήταν δυνατό με την ενίσχυση μιας σειράς μεταβλητών και τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο να αλλάξει δραματικά το ισοζύγιο δυνάμεων και την αποτρεπτική της ικανότητα. Το ίδιο αμοιβαίο όφελος μπορούν να έχουν Ελλάδα και Ισραήλ έναντι της Τουρκίας.

Οι τιμές του γραφήματος είναι ενδεικτικές. Έχουν παραχθεί από σύνθετους δείκτες (0–100) και αποτυπώνουν ποιοτικά χαρακτηριστικά (τεχνολογία, εμπειρία, αξιοπιστία) πέρα από την καθαρή ποσοτική ισχύ, όπως προκύπτει από το Global Firepower PwrIndx, μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ.

Σύνθετη Σύγκριση Ισραήλ – Τουρκίας, πέρα από τον δείκτη Global Firepower

Οι τιμές (0–100) είναι εννοιολογικοί δείκτες στρατηγικής ισχύος και αποτροπής και δεν αποτυπώνουν απλώς ποσοτικά μεγέθη, αλλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, ιστορική συμπεριφορά και αξιοπιστία χρήσης ισχύος.

Απειλές μέσω Κύπρου: Ποιος απειλεί ποιον και πώς

Με βάση τις πιο πάνω μεταβλητές, καθώς και άλλες, ελέγχουμε ποιος και πώς απειλεί τον άλλο μέσω Κύπρου. Η Τουρκία το Ισραήλ ή το Ισραήλ την Τουρκία; Συναφείς μεταβλητές μέσω Κύπρου είναι και οι εξής:

1. Προωθημένη παρουσία επί κυπριακού εδάφους (στρατεύματα/μονάδες/ετοιμότητα).
2. Υποδομές και επιτήρηση (ραντάρ/διασύνδεση/λιμένες/αεροδρόμια).
3. Γεωγραφία και χρόνος αντίδρασης (εγγύτητα → ταχύτητα/επιμελητεία).
4. A2/AD / άρνηση πρόσβασης (ικανότητα να “κλειδώνει” χώρους).
5. Ποιότητα–τεχνολογία (ISR/C4ISR/αεροπορία κ.λπ.) όπως μπορεί να εκδηλωθεί μέσω Κύπρου.
6. Αξιοπιστία, ιστορικό συμπεριφοράς (αν υλοποιεί ό,τι ανακοινώνει ότι θα πράξει, δηλαδή αξιοπιστία).
7. Δίκτυο συμμαχιών και θεσμών (ΕΕ, διμερείς, κόστος σε τρίτους).

Τελικό συμπέρασμα:

• Το πλεονέκτημα επιθετικής απειλής από την Κύπρο το έχει η Τουρκία, λόγω κατοχής και προωθημένων δυνατοτήτων.
• Το πλεονέκτημα αποτρεπτικής ισχύος μέσω Κύπρου γέρνει προς το Ισραήλ, λόγω τεχνολογίας, αυξημένης αξιοπιστίας υπό την έννοια ότι μπορεί να χρησιμοποιεί την Κύπρο ως “γεωστρατηγική εξόδο” – στρατηγικό βάθος.
• Η Κυπριακή Δημοκρατία από μόνη της έχει περιορισμένη αποτροπή, που αυξάνει μόνο όταν “κουμπώνει” πάνω στην Ελλάδα, το Ισραήλ και τα συμφέροντα τρίτων.

Μέρος Β: Άξονας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ

Με βάση τον ρεαλισμό και δη τον κλασικό, για να αυξηθεί η αποτροπή της Κύπρου και η ασφάλειά της θα πρέπει να συνδεθεί με τις περιφερειακές συμμαχίες, με εξοπλιστικά προγράμματα, κοινές ασκήσεις, πολιτική και σύμπλευση συμφερόντων με ηγεμονικά κράτη όπως οι ΗΠΑ.

Συμμαχία χαμηλού ρίσκου Κύπρου – Ισραήλ και τα τρία ΟΧΙ

Το ερώτημα είναι εάν μια στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ στην πράξη με μεταβλητές χαμηλού ρίσκου – χωρίς δηλαδή να δίνει ισχυρές αφορμές στην Τουρκία για κρίση – μπορεί ν’ αυξήσει την αποτρεπτική ικανότητα της Κύπρου. Τι θεωρείται χαμηλού ρίσκου ισραηλινή παρουσία. Τα τρία όχι: Δηλαδή, όχι μόνιμη παρουσία μάχιμων μονάδων. Όχι Βάσεις. Όχι σημαίες. Οι τρόποι παρουσίας χαμηλού ρίσκου αφορούν:

• Εκπαιδευτική παρουσία (προσωπικό, ασκήσεις).
• Τεχνική παρουσία (επιτήρηση, πληροφορίες, συντήρηση).
• Περιοδική αεροναυτική παρουσία.
• Κοινά κέντρα εκπαίδευσης και συντονισμού.
• Διακριτική παρουσία ειδικών (όχι μόνιμη μάχιμη δύναμη).

Αυτές οι μεταβλητές θα ήταν δυνατό να αλλάξουν τους υπολογισμούς ρίσκου από την Τουρκία σε ό,τι αφορά τη λήψη αποφάσεων. Γιατί; Διότι αυξάνεται η εμπλοκή του Ισραήλ, αλλά ταυτοχρόνως αυξάνονται μέσα από τις ασκήσεις η εμπειρία, το ηθικό και η ικανότητα των εκπαιδευομένων και δη των Κυπρίων. Υπό αυτές τις συνθήκες μειώνεται η αντίληψη της Τουρκίας ότι μπορεί να ελέγξει μια επιδιωκόμενη από την ίδια κρίση, για ν’ αποκομίσει όφελος, στον βαθμό που θα μπορούσε να το πράξει στο παρελθόν. Άρα, ο δείκτης διαχείρισης μιας κρίσης, που είναι σήμερα 40%, να φτάσει ώς το 70%, εάν υπάρχει συγκροτημένη στρατηγική με το Ισραήλ και πολιτική βούληση. Βασική μεταβλητή αυτού του βαθμού αποτρεπτική αξιοπιστία είναι όπως πειστεί η Τουρκία περί της εμπλοκής του Ισραήλ. Αυτό σημαίνει ότι: Α) από την κρίση σε βάρος της Κύπρου απειλείται και το ίδιο. Β) Το δέσιμο συμφερόντων αυξάνει την αποτρεπτική αξιοπιστία.

Άξονας χαμηλού ρίσκου μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ

Ένας άξονας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ «χαμηλού ρίσκου», επί τη βάσει των μεταβλητών που έχουμε ήδη καταγράψει – χωρίς να δίνει στην Τουρκία αφορμές για κρίση, αλλά να της αυξάνει το ρίσκο εάν αποφασίσει να προχωρήσει σε κρίση – ενισχύει την αποτροπή της Κύπρου κατά 35 μονάδες. Την φέρνει στο 80%, 10% μόνο πιο πάνω από μια συμμαχία με το Ισραήλ. Και συμβαίνει αυτό λόγω της χαμηλής αξιοπιστίας της Ελλάδας, η οποία προκύπτει από το ιστορικό των κρίσεών της με την Τουρκία και δη στο Κυπριακό από το1967 ώς σήμερα.

Αποτροπή, ισχύς, λύση

Με βάση τη θεωρία του ρεαλισμού και των συγκρούσεων, η επίλυσή προβλημάτων είναι συναφής με τα ισοζύγια δυνάμεων και την αποτροπή. Υπό αυτές τις συνθήκες, δηλαδή με βάση τις ενισχυμένες μεταβλητές αποτροπής μιας τριμερούς συμμαχίας, η Τουρκία: 1) Χάνει την άνεση της επιβολής των τετελεσμένων. 2) Η διαπραγμάτευση γίνεται όσο πιο δυνατό ισοδύναμη μεταξύ των μερών. 3. Η λύση παύει να είναι μονομερής απαίτηση ή επιβαλλόμενη από την Τουρκία. Εννοείται ότι ο άξονας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ στηρίζεται σε κοινά συμφέροντα και γίνεται αντιληπτό ότι η τουρκική απειλή μέσω Κύπρου σε βάρος του Ισραήλ είναι υπαρκτή και χρήζει αυξημένης αποτροπής, που σχετίζεται με τον ζωτικό του χώρο. Και ποιος είναι αυτός; Η έξοδός του από την Κύπρο προς την Ελλάδα. Η τουρκική δηλαδή απειλή και η θέση της Κύπρου, καθώς και η σύγκλιση συμφερόντων δημιουργούν συνθήκες αμυντικής συμμαχίας και περιφερειακής ασφάλειας.