Τουρκία: Όλο και πιο σκοτεινά, στο χείλος της αβύσσου

Ανάμεσα στην κατηγορία κατά του Ιμάμογλου και την υποχώρηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, η λαβή του καθεστώτος στη πολιτική σκηνή σφίγγει, καθώς η χώρα πλησιάζει την πλήρη αυταρχικότητα.

 Yavuz Baydar Γιαβούζ Μπαϊντάρ

12 Νοεμβρίου 2025

Όλα είναι πλέον στο φως. Μπροστά στα μάτια ενός όλο και πιο αδιάφορου «δημοκρατικού κόσμου», το κυβερνητικό μπλοκ της Τουρκίας — το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Προέδρου Ερντογάν και το ακροδεξιό MHP του Μπαχτσελί — επιταχύνει τους σκοτεινούς παλμούς της καταπίεσης.

Η 10η και 11η Νοεμβρίου 2025 ενδέχεται να σηματοδοτήσουν ένα νέο κατώφλι σε αυτή τη φθίνουσα πορεία. Δύο εξελίξεις επισκιάζουν όλες τις άλλες: μια τεράστια δίωξη για διαφθορά που στοχεύει την αντιπολίτευση, και μια απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου που παραλύει τον δικαστικό έλεγχο.

Μια σαρωτική κατηγορία για διαφθορά συγκλόνισε τη χώρα. Ο Εκρέμ Ιμάμογλου, ήδη φυλακισμένος Δήμαρχος της Μητροπολιτικής Κωνσταντινούπολης, πλέον αντιμετωπίζει ποινές φυλάκισης από 846 έως 2.352 χρόνια για διαφθορά, απάτη και χειραγώγηση δημοσίων διαγωνισμών.

Το κατηγορητήριο των 3.700 σελίδων, που αποκαλύφθηκε την Τρίτη, τον παρουσιάζει ως «επικεφαλής εγκληματικής οργάνωσης» παρομοιάζοντάς τον με «χταπόδι». Περιλαμβάνει 402 κατηγορούμενους που κατηγορούνται για «σύσταση εγκληματικής οργάνωσης».

Οι εισαγγελείς προχώρησαν ακόμη περισσότερο: επικαλέστηκαν το Άρθρο 69 του Συντάγματος, ενημερώνοντας τους εισαγγελείς του Ακυρωτικού Δικαστηρίου να εξετάσουν ενδεχόμενο αίτημα για κλείσιμο του CHP, του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης.

«Το κατηγορητήριο που γράψατε δεν είναι τίποτε άλλο παρά ψέματα στοιχισμένα, απειλώντας ανθρώπους, κρατώντας τους ομήρους, εξαναγκάζοντάς τους να συκοφαντούν υπό πίεση», δήλωσε ο Ιμάμογλου, καλώντας τη Βουλή να εξασφαλίσει τη ζωντανή μετάδοση των δικαστικών διαδικασιών από τη κρατική τηλεόραση.

Οι εισαγγελείς είχαν ήδη ασκήσει εις βάρος του κατηγορίες για κατασκοπεία τον περασμένο μήνα, επικαλούμενοι δεσμούς με επιχειρηματία που φέρεται να συνεργάζεται με τη βρετανική υπηρεσία MI6.

Παράλληλα, το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης ακύρωσε το πτυχίο του με αφορμή μια διαδικαστική παράβαση πριν από τρεις δεκαετίες — μια ενέργεια που ενδέχεται να τον αποκλείσει από μελλοντική υποψηφιότητα για την προεδρία, αφού απαιτείται πανεπιστημιακό πτυχίο.

Η πολιτικά υποκινούμενη και αδιάκοπη νομική πίεση στον 54χρονο πολιτικό έχει αναμφίβολα πολλαπλασιαστεί. Δεδομένου του αυξανόμενου κύματος αυταρχισμού στην Τουρκία, οι πιθανότητές του να παραμείνει στην πολιτική είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ελάχιστες.

Ο ηγέτης του CHP, Οζγκιούρ Οζέλ, χαρακτήρισε το κατηγορητήριο «όχι κατηγορητήριο, αλλά υπόμνημα των πραξικοπηματιών που στοχεύουν την πολιτική», προσθέτοντας ότι «αυτή τη φορά, οι πραξικοπηματίες δεν ήρθαν με τανκς ή μπότες, αλλά με δικαστικές τήβεννους».

Η εστίαση στον Ιμάμογλου αντικατοπτρίζει ένα γνώριμο μοτίβο: καμία πραγματική πρόκληση δεν επιτρέπεται στην κούρσα για την προεδρία στην Τουρκία.

Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο χαρισματικός Κούρδος ηγέτης που κάποτε θεωρούνταν αντίπαλος του Ερντογάν, εξαναγκάστηκε να χάσει τη βουλευτική του ασυλία το 2016 και έχει περάσει εννέα χρόνια στη φυλακή. Ο Ιμάμογλου φοβάται παρόμοια μοίρα.

Ακόμη και ο Μανσούρ Γιαβάς, Δήμαρχος της Άγκυρας, με υπερεθνικιστικό υπόβαθρο και άλλη μια δημοφιλής φιγούρα, φέρεται να νιώθει την πίεση. Ισχυρές φήμες στην Άγκυρα υποστηρίζουν ότι έχει διακριτικά και δειλά υποδείξει στο παλάτι του Ερντογάν πως δεν προτίθεται να είναι υποψήφιος στις μελλοντικές εκλογές.

Η κύρια αντιπολίτευση θεωρεί τις κατηγορίες ως υπαρξιακή απειλή. Ο Οζέλ πλέον αντιμετωπίζει δύο επιλογές: να συνεχίσει να υπερασπίζεται τον Ιμάμογλου και να τον παρουσιάσει ως τον επόμενο υποψήφιο του CHP, ή να θέσει ο ίδιος υποψηφιότητα — αν και, δεδομένου του τρέχοντος κλίματος, ενδέχεται να αντιμετωπίσει την ίδια τύχη.

Η τεράστια έκταση του κατηγορητηρίου — σχεδόν 4.000 σελίδες, 400 κατηγορούμενοι και πάνω από 75 μυστικοί μάρτυρες — εγγυάται μια μακρά διαδικασία, πιθανότατα πενταετούς διάρκειας ή και περισσότερο.

Εξυπηρετεί δύο στρατηγικούς σκοπούς.

Το Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (DEM) συμμετέχει επί του παρόντος στη λεγόμενη διαδικασία «Τουρκία χωρίς Τρομοκρατία» του Ερντογάν, η οποία αποσκοπεί στη χρησιμοποίηση της πατριαρχικής επιρροής του φυλακισμένου ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτζαλάν, για τη διάλυση της οργάνωσης.

Παρά τον έναν χρόνο χωρίς απτά αποτελέσματα — αν υπήρξε καν πρόοδος — οι ηγέτες του DEM παραμένουν ενθουσιωδώς προσηλωμένοι στο αίτημα για «απελευθέρωση του Οτζαλάν», δείχνοντας σεβασμό προς το κυβερνητικό μπλοκ, ενώ εκφράζουν μόνο χλιαρή και υπόγεια δυσαρέσκεια για την καταστολή του CHP και των διαφωνούντων. Αυτή η ολοένα και βαθύτερη ρωγμή μεταξύ CHP και DEM ωφελεί ξεκάθαρα την κυβέρνηση.

Δεύτερον, η υπόθεση Ιμάμογλου αγοράζει χρόνο στον Ερντογάν ώστε να προετοιμαστεί για τις εκλογές του 2028. Με την αντιπολίτευση είτε διασπασμένη είτε εξαγορασμένη, το κυβερνητικό μπλοκ μπορεί να προωθήσει συνταγματικές τροποποιήσεις, αίροντας τους περιορισμούς στη θητεία του προέδρου.

Περίπου έναν μήνα πριν, ο Πρόεδρος Ερντογάν ανέφερε παρεμπιπτόντως ότι μια επιτροπή, σχεδιασμένη από το κόμμα του και αποτελούμενη αποκλειστικά από στελέχη του AKP, εργάζεται ήδη πάνω σε σχέδιο τροποποιήσεων. Αν ευοδωθεί, θα ανοίξει τον δρόμο για «αιώνια διακυβέρνηση».

Δεδομένων των αποδεδειγμένων ικανοτήτων του Ερντογάν στον τομέα της τολμηρής πολιτικής μηχανικής, είναι πολύ πιθανό να το επιτύχει.

Τα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση γίνονται ολοένα και πιο ορατά με το πέρασμα του χρόνου. Στη σκιά της υπόθεσης Ιμάμογλου πέρασε μια σημαντική απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Τουρκίας (AYM) στις 11 Νοεμβρίου, σχετικά με την εκλογή πέντε μελών στο Συμβούλιο Δικαστών και Εισαγγελέων (HSK) — το όργανο που εποπτεύει τη δικαιοσύνη.

Σε μια αιφνιδιαστική κίνηση, το Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή του CHP, αποφασίζοντας με ψήφους 11 υπέρ και 4 κατά ότι το ζήτημα δεν εμπίπτει στο πεδίο συνταγματικού ελέγχου του AYM.

Με απλά λόγια, το Δικαστήριο δήλωσε ότι δεν θα εξετάζει αποφάσεις της Βουλής — παραχωρώντας έτσι ουσιαστικά την εξουσία του ελέγχου.

Νομικοί υποστηρίζουν ότι η απόφαση ανοίγει τον δρόμο ώστε η κοινοβουλευτική πλειοψηφία να περνά οποιαδήποτε ρύθμιση χαρακτηρίζοντάς την απλώς ως «απόφαση της Βουλής», αποφεύγοντας κάθε δικαστικό έλεγχο.

«Αντίο Σύνταγμα!» έγραψε ο ειδικός στο ποινικό δίκαιο, Αντέμ Σοζουέρ, υποστηρίζοντας ότι η απόφαση «περιορίζει την ίδια την εξουσία του ανώτατου δικαστηρίου».

Ο αντιπρόεδρος του CHP και δικηγόρος Μουράτ Εμίρ προειδοποίησε ότι «το HSK και άλλα δικαστικά συμβούλια από εδώ και πέρα θα μπορούν να διαμορφώνονται αποκλειστικά βάσει της πολιτικής πλειοψηφίας — χωρίς νομικούς ελέγχους. Με την απόσυρση του AYM, ένα καθεστώς αυθαιρεσίας, ανεξέλεγκτο και δύσκολα αναστρέψιμο, θα εξαπλωθεί στην Τουρκία».

Η συνταγματολόγος Οζγκέ Φιντίκ πρόσθεσε:

«Τώρα η Βουλή μπορεί να εφαρμόζει οποιαδήποτε αυθαίρετη πράξη επιθυμεί. Ενέργειες όπως διορισμοί, πειθαρχικές κυρώσεις, έρευνες ή ακόμη και αναπροσδιορισμός των αρμοδιοτήτων συνταγματικών θεσμών μπορούν να υπαχθούν σε αυτή την πρακτική, και κανένα δικαστήριο δεν θα μπορεί να παρέμβει. Αυτό δημιουργεί ουσιαστικά ένα νέο νομικό καθεστώς: ανεξέλεγκτο, χωρίς περιορισμούς, βασισμένο αποκλειστικά στη βούληση της πλειοψηφίας».

Ένας άλλος ειδικός, ο Τολγκά Σιρίν, έδωσε παραδείγματα:

«Υποθέστε ότι η Βουλή αποφασίζει να φιλοξενήσει αμερικανικά στρατεύματα στην Τουρκία ή να επεκτείνει επανειλημμένα περιόδους έκτακτης ανάγκης. Το ανώτατο δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει να μην τις εξετάσει. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης μπορεί να μετατραπεί σε μόνιμο στυλ διακυβέρνησης. Αυτό, αν και δεν δηλώνεται ανοιχτά, αποτελεί συνταγματικό απολυταρχισμό».

Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι τεράστιες. Με την άρνησή του να εξετάζει πράξεις της Βουλής, το Συνταγματικό Δικαστήριο νομιμοποίησε την «κυβέρνηση μέσω της βούλησης της πλειοψηφίας», αποδομώντας τον τελευταίο θεσμικό μηχανισμό ελέγχου.

Η πρόσφατη έκθεση διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε ήδη επικρίνει τα προβλήματα στη «πολιτικοποιημένη» δομή του HSK και τη διάβρωση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.

Ωστόσο, η Άγκυρα εξακολουθεί να αγνοεί τις επισημάνσεις. Πλέον, με την υποχώρηση του ανώτατου δικαστηρίου, η αποδόμηση των θεσμικών αντίβαρων φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί.

Αυτό που απομένει είναι ένα προσωπείο δημοκρατίας που συγκαλύπτει την απόλυτη κυριαρχία της εκτελεστικής εξουσίας. Η κοινοβουλευτική πλειοψηφία μπορεί να νομοθετεί χωρίς περιορισμούς· η δικαιοσύνη, απογυμνωμένη από εξουσία, έχει καταστεί διακοσμητικό στοιχείο διαδικασίας.

Οι δύο εξελίξεις — η ποινικοποίηση της αντιπολίτευσης και η «αυτοεξουδετέρωση» της δικαιοσύνης — αποκαλύπτουν πλήρως την πορεία της Τουρκίας.

Η υπόθεση Ιμάμογλου επιδεικνύει τη συνεχιζόμενη εξάλειψη πολιτικών αντιπάλων και τον εκφοβισμό της διαφωνίας. Η παραίτηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου παρέχει νομική ασυλία στο κυβερνητικό μπλοκ. Μαζί, συμβάλλουν στην παγίωση ενός συστήματος όπου η δικαιοσύνη έχει διαφθαρεί και κανένας θεσμός δεν μπορεί να αμφισβητήσει την εκτελεστική εξουσία.

Η Τουρκία κινείται πλέον με μεγάλη ταχύτητα από τον πλειοψηφισμό προς τον συνταγματικό απολυταρχισμό — ένα καθεστώς όπου ο νόμος υπηρετεί την εξουσία και όχι τη δικαιοσύνη — ενώ οι δυτικοί της σύμμαχοι παρακολουθούν σιωπηλοί.

Το Palomar είναι δωρεάν, αλλά για να στηρίξετε τις προσπάθειές μου στην υπεράσπιση της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας, θα μπορούσατε να σκεφτείτε το ενδεχόμενο εγγραφής ως συνδρομητές επί πληρωμή.