Μπροστά στο προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα, ο Ερντογάν πανηγυρίζει ενώ χιλιάδες άνθρωποι τον επευφημούν ανεμίζοντας τουρκικές σημαίες. «Η Δημοκρατία κέρδισε», ανακοινώνει. Κανένας από τα 85 εκατομμύρια Τούρκων δεν έχει χάσει, λέει αρχικά. Λίγο αργότερα κατηγορεί ξανά την αντιπολίτευση για διασυνδέσεις με τρομοκρατικές οργανώσεις.
Οι κρίσεις δεν ζημίωσαν τον πρόεδρο
Ο Ερντογάν κέρδισε τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, εδραιώνοντας την εξουσία του για άλλη μια φορά μετά από 20 χρόνια στην ηγεσία. Η νομισματική κρίση, η κακή διαχείριση της καταστροφής από τον σεισμό του Φεβρουαρίου και η καταστολή των αντιπάλων της κυβέρνησης, τίποτα από αυτά δεν μπόρεσε τελικά να βλάψει τον Ερντογάν. Η αντιπολίτευση, που ήλπιζε να κερδίσει τις εκλογές και να ξεκινήσει τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας, διαμαρτυρήθηκε πως ο προεκλογικός αγώνας ήταν άδικος. Παρά την ήττα, ο Κιλιτσντάρογλου θεωρεί πως οι εκλογές δείχνουν ότι ο λαός θέλει την «αλλαγή της αυταρχικής κυβέρνησης».
Οι παρατηρητές φοβούνται ότι ο Ερντογάν θα κυβερνήσει ακόμη πιο αυταρχικά στο μέλλον, αφού νομιμοποίησε και πάλι την εξουσία του και η Ευρώπη και οι Η.Π.Α. πρέπει τώρα να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις με έναν δύσκολο εταίρο στο ΝΑΤΟ, που διαδραματίζει επιπλέον ρόλο διαμεσολαβητή στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Δυσοίωνο μοιάζει το μέλλον της Τουρκίας
Ο Ερντογάν οφείλει επίσης την εκλογική του επιτυχία στην υποστήριξη μιας ισλαμιστικής-εθνικιστικής συμμαχίας, γεγονός που θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει την πολιτική του στο μέλλον. «Ο Ερντογάν έχει αλλάξει τον χαρακτήρα του κράτους, μετατρέποντάς το από κοσμικό-εθνικιστικό σε ισλαμιστικό-εθνικιστικό. Και αυτό θα συνεχίσει να επιδιώκει», λέει η Ασλί Χερτσάν Αξόι του Κέντρου Τουρκικών Σπουδών.
Ο θρίαμβος του Ερντογάν έχει και μία συμβολική πτυχή: η νίκη του συνέπεσε ακριβώς με τη δέκατη επέτειο των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων στο Γκεζί. Την άνοιξη του 2013 ιδίως οι νέοι είχαν εξεγερθεί κατά των πολιτικών του Ερντογάν σε ολόκληρη τη χώρα. Ο Ερντογάν, πρωθυπουργός ακόμη τότε, είχε καταστείλει τις διαδηλώσεις.
Η αντιπολίτευση κοιτάζει με τρόμο τους εταίρους του Ερντογάν. Με το ισλαμιστικό κουρδικό Hüda Par και το ισλαμιστικό Yenid Refah, ο Ερντογάν έφερε στο Κοινοβούλιο δύο κόμματα που τάσσονται κατά των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων και των γυναικών. Το Hüda Par, για παράδειγμα, θέλει να επιβάλει την προστασία της παραδοσιακής οικογένειας από «αποκλίνουσες» ιδεολογίες, ενώ τάσσεται υπέρ του διαχωρισμού αγοριών και κοριτσιών σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον Ερντογάν μετά τις εκλογές θα είναι πάντως η οικονομία. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες ο πληθωρισμός της τάξης του 44% επιδεινώνεται λόγω του ότι, ενάντια στην κοινή οικονομική λογική, ο Ερντογάν εμμένει στη διατήρηση των χαμηλών επιτοκίων. Ο Ερντογάν κατάφερε ωστόσο να πείσει τους υποστηρικτές του ότι δεν ευθύνεται ο ίδιος για την οικονομική κατάσταση. Η καθηγήτρια οικονομικών Σέλβα Ντεμιράλπ έγραψε σε άρθρο της ότι εάν ο Ερντογάν δεν επιστρέψει στις συμβατικές οικονομικές πολιτικές, θα είναι πολύ δύσκολο να επανορθώσει τη ζημιά που έχει ήδη γίνει.
Η αλλαγή τακτικής στοίχισε στην αντιπολίτευση
Στην επιτυχία του Ερντογάν συνέβαλε ακόμη το γεγονός πως η προεκλογική εκστρατεία ήταν από την αρχή άδικη, σύμφωνα με τους διεθνείς παρατηρητές των εκλογών, που αναφέρουν ότι ο Ερντογάν είχε «αδικαιολόγητα πλεονεκτήματα». Τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης ελέγχονται από τον Ερντογάν και η περιορισμένη προβολή της αντιπολίτευσης γινόταν κυρίως με αρνητικό τρόπο. Επιπλέον, ο Ερντογάν μοίρασε γενναιόδωρα προεκλογικά δώρα που καλύφθηκαν από τα κρατικά ταμεία. Παρουσίασε την αντιπολίτευση ως τρομοκράτη και ο υπουργός Εσωτερικών άσκησε πίεση στους ανεξάρτητους παρατηρητές των εκλογών, αρκετοί εκ των οποίων δέχθηκαν επιθέσεις.
Η αντιπολίτευση, από την άλλη πλευρά, απέτυχε να πείσει την πλειοψηφία ότι ο Κιλιτσντάρογλου αποτελεί μία εναλλακτική λύση καλύτερη του Ερντογάν. Στον πρώτο γύρο ακολούθησε μία ρητορική συμφιλίωσης, ακολούθως όμως, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να κερδίσει τους εθνικιστές ψηφοφόρους, ο Κιλιτσντάρογλου στράφηκε κατά των προσφύγων και στηρίχθηκε από έναν δεξιό εθνικιστή πολιτικό. Η εν λόγω στροφή είχε αρνητικό αντίκτυπο στη δημοτικότητά του, κυρίως μεταξύ των Κούρδων ψηφοφόρων. Παρ’ όλο που το φιλοκουρδικό HDP τάχθηκε και πάλι στο πλευρό του Κιλιτσντάρογλου, η συμμετοχή των Κούρδων ήταν χαμηλότερη από εκείνη του πρώτου γύρου.
Ανακουφισμένοι οι Σύριοι πρόσφυγες
Παρ’ ότι το νέο Κοινοβούλιο είναι το πιο εθνικιστικό στην ιστορία της Τουρκίας τα 3,4 εκατομμύρια Σύρων που βρίσκονται στη χώρα θα πρέπει να ανακουφίστηκαν μετά τη νίκη του Ερντογάν. Αν και ο Τούρκος πρόεδρος είχε επίσης ανακοινώσει ότι θα διώξει τους Σύρους πρόσφυγες, οι παρατηρητές δεν αναμένουν σημαντικές επανεγκαταστάσεις. Ο Ερντογάν γνωρίζει πολύ καλά ότι οι μεσαίου μεγέθους Τούρκοι επιχειρηματίες στο Γκαζιαντέπ και τη νοτιοανατολική Τουρκία χρειάζονται Σύρους πρόσφυγες ως εργατικό δυναμικό, όπως εξηγεί η Αξόι. «Αυτές οι επιχειρήσεις, εξάλλου, αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του πελατειακού του συστήματος».
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
DW
