Σε εορταστικούς ρυθμούς κινείται η εβραϊκή κοινότητα, καθώς τιμάται μία από τις πιο σημαντικές και κατανυκτικές περιόδους της θρησκευτικής τους παράδοσης. Το Χανουκά, γνωστό ευρέως και ως η «Γιορτή των Φώτων», αποτελεί ένα οκταήμερο φεστιβάλ γεμάτο συμβολισμούς, ιστορική μνήμη και οικογενειακή θαλπωρή.
Ωστόσο, την Κυριακή (14/12), η συγκεκριμένη εβραϊκή γιορτή βάφτηκε με αίμα μετά την ένοπλη επίθεση στην Αυστραλία με τουλάχιστον 12 νεκρούς. Πάντως, το Χανουκά αρχιζει κάθε χρόνο την 25η ημέρα του μήνα Κισλέβ, που είναι ο ένατος μήνας στο εβραϊκό ημερολόγιο. Με βάση το Γρηγοριανό ημερολόγιο που ακολουθεί ο δυτικός κόσμος, οι ημερομηνίες αυτές αντιστοιχούν στο διάστημα από τις 7 έως τις 15 Δεκεμβρίου.
Το ιστορικό υπόβαθρο του Χανουκά
Η ετυμολογία της λέξης «Χανουκά» στα Εβραϊκά παραπέμπει στην έννοια της «αφιέρωσης». Ο πυρήνας της εορτής βρίσκεται στον 2ο αιώνα π.Χ. και συγκεκριμένα στην ιστορική εξέγερση των Μακκαβαίων. Οι Εβραίοι τότε κατάφεραν να επανακτήσουν τον έλεγχο του Ναού του Σολομώντα, πετυχαίνοντας μια απρόσμενη νίκη απέναντι στην πανίσχυρη δυναστεία των Σελευκιδών.
Το θαύμα, το οποίο μνημονεύεται μέχρι σήμερα, αφορά στο λάδι που βρέθηκε στον Ναό μετά τη νίκη. Παρ’ όλο που οι Μακκαβαίοι εντόπισαν ελάχιστη ποσότητα αγνού λαδιού, η οποία υπό κανονικές συνθήκες επαρκούσε για να κρατήσει αναμμένη τη Μενορά (λυχνία) μόλις για μία ημέρα, η φλόγα παρέμεινε ζωντανή για οκτώ ολόκληρα μερόνυχτα.
Αυτό το γεγονός προσδίδει στη γιορτή τον βαθύτατο συμβολισμό της, δηλαδή είναι η επικράτηση του φωτός που διώχνει το σκοτάδι. Παράλληλα, υπενθυμίζει στους πιστούς ότι ακόμη και μια μικρή προσπάθεια, κόντρα σε όλες τις πιθανότητες και τις αντιξοότητες, μπορεί να επιφέρει τεράστιο αποτέλεσμα — ακριβώς όπως οι αντάρτες Μακκαβαίοι κατόρθωσαν να λυγίσουν τον άρτια οργανωμένο στρατό των Σελευκιδών.
Το τελετουργικό με τη Χανουκιγιά
Στο επίκεντρο των εορτασμών βρίσκεται η οικογένεια και η σύσφιξη των σχέσεων με φίλους και συγγενείς. Κάθε βράδυ, για οκτώ ημέρες, οι πιστοί συγκεντρώνονται για το άναμμα του χαρακτηριστικού κηροπηγίου με τις εννέα θέσεις, το οποίο ονομάζεται Χανουκιγιά.
Η διαδικασία διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες: Αρχικά ανάβει το ειδικό κερί, γνωστό ως Σαμάς, το οποίο κατέχει την κεντρική θέση στο κηροπήγιο. Το πρώτο βράδυ, χρησιμοποιώντας τη φλόγα του Σαμάς, ανάβουν ένα κερί που τοποθετείται στο δεξί άκρο της Χανουκιγιά. Επίσης, το δεύτερο βράδυ προστίθεται ένα ακόμη κερί δίπλα στο προηγούμενο. Η διαδικασία απαιτεί να ανάψει πρώτα το καινούργιο κερί και στη συνέχεια το παλιό και ούτω καθεξής για τις επόμενες ημέρες.
Η παράδοση επιτάσσει τη χρήση μεγάλων κεριών παραφίνης ή ελαιολάδου, ώστε να εξασφαλίζεται ότι η φλόγα θα καίει για τουλάχιστον μισή ώρα κάθε βράδυ. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις και για λόγους ασφαλείας γίνεται αποδεκτή και η χρήση ηλεκτρικών κεριών. Μάλιστα, η Μενορά είθισται να τοποθετείται σε σημείο ορατό από τον εξωτερικό χώρο (π.χ. κοντά σε παράθυρο), καθώς βασική αρχή της εορτής είναι ότι το θέλημα του Θεού πρέπει να διαδίδεται και να γίνεται γνωστό σε όλους.
Γαστρονομία, παιχνίδι και προσφορά
Πέραν των θρησκευτικών τελετουργικών, το Χανουκά συνοδεύεται από πλούσιες λαογραφικές παραδόσεις. Στο εορταστικό τραπέζι κυριαρχούν τα εδέσματα που παρασκευάζονται με λάδι – ως φόρος τιμής στο θαύμα του Ναού – με πιο δημοφιλή τις «λάτκες» (τηγανίτες πατάτας) και τους λουκουμάδες.
Για τα παιδιά, το σήμα κατατεθέν της γιορτής είναι η «σεβιβόν», μια παραδοσιακή σβούρα. Το παιχνίδι αυτό έχει τις ρίζες του στα χρόνια της καταπίεσης, όταν τα παιδιά έπαιζαν με τη σβούρα έξω από τα εβραϊκά σπίτια, κρατώντας ουσιαστικά «τσίλιες». Με τον τρόπο αυτό, κάλυπταν τους ενήλικες που μελετούσαν κρυφά την Τορά στο εσωτερικό των σπιτιών, παραβιάζοντας τις απαγορεύσεις των συριακών Αρχών.
Τέλος, αναπόσπαστο κομμάτι του Χανουκά είναι η φιλανθρωπία. Η προσφορά βοήθειας προς τον συνάνθρωπο κατά τη διάρκεια της γιορτής αντικατοπτρίζει την πεποίθηση ότι οι Εβραίοι έχουν κληθεί από τον Θεό με σκοπό να συμβάλουν στη βελτίωση του κόσμου για όλους τους ανθρώπους.
https://www.ieidiseis.gr/kosmos/649582/chanoyka-giorti-evraioi/
