Gülsen Solaker
Ο πρόεδρος του CHP Özgür Özel καλωσόρισε τον Πρόεδρο Ερντογάν στα κεντρικά γραφεία του κόμματός του πέρυσι
Σύμφωνα με ειδικούς, η απόφαση περί επιτρόπου για το CHP στην Κωνσταντινούπολη απειλεί το πολυκομματικό εκλογικό σύστημα στην Τουρκία. Σε τι είδους μεταβατικό καθεστώς βρίσκεται η Τουρκία και μήπως πρόκειται για το τέλος του πολυκομματικού συστήματος εκλογών;
Αφού το Συνέδριο της Νομαρχιακής Οργάνωσης Κωνσταντινούπολης του CHP, που διεξήχθη στις 8 Οκτωβρίου 2023, ακυρώθηκε με δικαστική απόφαση, τα βλέμματα στρέφονται στη δίκη του Κεντρικού Συνεδρίου της 15ης Σεπτεμβρίου, ενώ έχει ξεσπάσει η συζήτηση για το αν η τουρκική κυβέρνηση επιχειρεί πρακτικά να καταργήσει το πολυκομματικό εκλογικό σύστημα μέσω της Δικαιοσύνης.
Το Πολιτικό Πρωτοδικείο της 45ης Νόμιμης Δικαιοδοσίας της Κωνσταντινούπολης, με προσωρινή απόφαση που εξέδωσε χθες, ακύρωσε το συνέδριο του CHP στην Κωνσταντινούπολη, απέβαλε από τα καθήκοντά του τον Çelik και τη σημερινή ηγεσία και διόρισε επίτροπο.
Μετά την απόφαση που συγκλόνισε την πολιτική ατζέντα της Τουρκίας, ο Γενικός Πρόεδρος του CHP Özgür Özel και υψηλόβαθμα στελέχη του κόμματος βρίσκονται στην Κωνσταντινούπολη. Ο Πρόεδρος του CHP Κωνσταντινούπολης, Özgür Çelik, και τα μέλη του κόμματος δεν εγκατέλειψαν το κτίριο του νομαρχιακού γραφείου χθες το βράδυ, και αργότερα το απόγευμα πραγματοποιήθηκε σε Ζεϊτινμπουρνού –όπως είχε σχεδιαστεί– συγκέντρωση με μεγάλη συμμετοχή.
Τι ακολουθεί από δω και πέρα;
Μετά την απόφαση του δικαστηρίου, ο Γενικός Πρόεδρος του CHP Özgür Özel και ο Πρόεδρος της Νομαρχιακής Οργάνωσης Κωνσταντινούπολης Özgür Çelik εξέδωσαν μηνύματα για «συνέχιση του αγώνα», ενώ το CHP, εστιάζοντας στη δίκη για το Κεντρικό Συνέδριο, προτίθεται ταυτόχρονα να καταφύγει στη Δικαιοσύνη και για την εκλογή της Νομαρχιακής Οργάνωσης της Κωνσταντινούπολης.
Η προσωρινή απόφαση του δικαστηρίου έχει χαρακτήρα ασφαλιστικού μέτρου σύμφωνα με τα άρθρα 389‑394 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (HMK), επιτρέποντας προσφυγή και έφεση. Η κύρια δίκη έχει οριστεί για τις 21 Σεπτεμβρίου 2025.
Ωστόσο, πριν από αυτό, μια απόφαση που ενδέχεται να εκδοθεί στη δίκη του κεντρικού συνεδρίου στις 15 Σεπτεμβρίου θα είναι καθοριστική για το μέλλον του κόμματος και της πολιτικής ζωής στην Τουρκία. Στελέχη του κόμματος αποφεύγουν να κάνουν σαφείς δηλώσεις για την κατεύθυνση που θα έχει η απόφαση της 15ης Σεπτεμβρίου, επισημαίνοντας ότι τίποτα δεν μπορεί να εξηγηθεί με βάση τους κανόνες του δικαίου.
Εάν προκύψει απόφαση για την ακύρωση και του κεντρικού συνεδρίου και η ηγεσία του κόμματος επιστραφεί στον πρώην Γενικό Πρόεδρο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, συζητούνται διάφορα σενάρια όπως το ξέσπασμα εσωτερικών αναταραχών στο CHP ή ακόμη και η διάσπαση του κόμματος. Παρόλο που ο Κιλιτσντάρογλου φαίνεται να διατηρεί τη σιωπή του, σύμφωνα με πληροφορίες από το στενό του περιβάλλον και δημοσιογράφους που τον έχουν επισκεφθεί, ο πρώην πρόεδρος είναι έτοιμος για ανάληψη καθηκόντων ως επίτροπος.
Από την άλλη, οι μήνες Σεπτέμβριος και Οκτώβριος θα είναι περίοδος έντονης δικαστικής κινητικότητας για το κόμμα.
Τι είδους «μεταβατικό καθεστώς» διανύει η Τουρκία;
Ποια είναι λοιπόν η σημασία αυτής της τελευταίας απόφασης για το CHP όσον αφορά τις εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες στην Τουρκία;
Ο πολιτικός επιστήμονας Μπερκ Εσέν υπενθυμίζει ότι η Συμμαχία του Λαού εδώ και καιρό ασκεί πιέσεις για να αποσπάσει το CHP από τον Εκρέμ Ιμάμογλου και στη συνέχεια να το μετατρέψει σε ένα ελεγχόμενο κόμμα της αντιπολίτευσης, και δηλώνει: «Βλέπουμε ότι γίνονται κινήσεις εκατέρωθεν, η αντιπολίτευση βρίσκεται σε αμυντική θέση, έχει υποχωρήσει, αλλά δεν έχει καταθέσει τα όπλα».
Ο Εσέν, επισημαίνοντας ότι η κυβέρνηση προχώρησε χθες σε μια σκληρή παρέμβαση για να διαμορφώσει το CHP και ότι η ηγεσία του CHP αποφάσισε να αντισταθεί, αναφέρει:
«Αν στο τέλος αυτής της διαδικασίας απομακρυνθεί η Νομαρχιακή Διοίκηση Κωνσταντινούπολης, αυτό θα στείλει ένα πολύ σαφές μήνυμα στο CHP, ιδίως πριν από τη δικάσιμο της 15ης Σεπτεμβρίου. Νομίζω ότι η πορεία οδεύει προς αυτή την κατεύθυνση. Από εκεί και πέρα, το επόμενο βήμα που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση για να πλήξει το CHP θα μπορούσε να είναι η έκδοση απόφασης απόλυτης ακυρότητας και ο διορισμός ως επιτρόπου είτε του Κιλιτσντάρογλου είτε κάποιου προσώπου προσκείμενου σε αυτόν αλλά που δεν θα προκαλέσει τόσο μεγάλη δημόσια αντίδραση όσο ο ίδιος».
Ο Εσέν απαντά στο ερώτημα προς τα πού κατευθύνεται το πολιτικό καθεστώς στην Τουρκία μετά από όλη αυτή τη διαδικασία ως εξής:
«Η Τουρκία εξελίσσεται σε ένα αυταρχικό καθεστώς όπου η κάλπη έχει καταστεί ασήμαντη, η πιθανότητα αλλαγής εξουσίας μέσω εκλογών έχει σχεδόν εξαλειφθεί, αλλά οι εκλογές συνεχίζουν να διεξάγονται τακτικά. Ένα καθεστώς στο οποίο το κυβερνητικό μπλοκ κατέχει πλήρη πολιτική ηγεμονία και η αντιπολίτευση υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε αυτό το σημείο, αλλά η πορεία είναι προς τα εκεί. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό καθεστώς.»
Ο Εσέν δήλωσε ότι το γεγονός πως το CHP κατάφερε να αναδειχθεί πρώτο κόμμα στις δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου αποδεικνύει ότι το καθεστώς παραμένει σε μεταβατικό στάδιο και δεν έχει πλήρως αυταρχικοποιηθεί, ενώ για το μέλλον, όσον αφορά τις παγκόσμιες συνθήκες, δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Εσέν επισημαίνει ότι ο κόσμος οδηγείται σταδιακά προς τον αυταρχισμό. Τονίζει ότι δεν υπάρχουν πλέον εξωτερικοί παράγοντες που να αντιδρούν στην αυταρχικοποίηση της Τουρκίας και ότι στο εσωτερικό ο αγώνας διεξάγεται κατά κύριο λόγο από το CHP, το οποίο είναι σε μεγάλο βαθμό μόνο του.
«Όσο το CHP και η βάση του αντιστέκονται και δεν αποδέχονται αυτή την κατάσταση», ο αγώνας θα συνεχιστεί, τονίζει ο Εσέν και προσθέτει: «Το κόμμα της αντιπολίτευσης δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει την απόφαση, κινητοποιείται, δεν εγκαταλείπει το κτίριο της οργάνωσης, συνεχίζει τις συγκεντρώσεις του. Για αυτόν τον λόγο πιστεύω ότι βρισκόμαστε ακόμα σε μεταβατικό καθεστώς.»
Είναι νομικά έγκυρη η ακύρωση των εκλογών του κόμματος;
Στο μεταξύ, η απόφαση του δικαστηρίου χαρακτηρίζεται από νομικούς ως σπάνιας μορφής δικαστική παρέμβαση στη λειτουργία των πολιτικών κομμάτων εντός του τουρκικού νομικού συστήματος.
Οι Δικηγορικοί Σύλλογοι ανακοίνωσαν ότι η απόφαση του δικαστηρίου για την απομάκρυνση του Προέδρου της Νομαρχιακής Οργάνωσης Κωνσταντινούπολης του CHP, Özgür Çelik, και τον διορισμό του Gürsel Tekin ως επιτρόπου, είναι «ανυπόστατη».
Η συνταγματολόγος καθηγήτρια Şule Özsoy Boyunsuz, σε αξιολόγησή της για την DW Türkçe, ανέφερε ότι η χθεσινή απόφαση του δικαστηρίου δεν έχει νομική βάση από πολλές απόψεις, επισημαίνοντας ότι το Πολιτικό Πρωτοδικείο της 45ης Νόμιμης Δικαιοδοσίας της Κωνσταντινούπολης δεν έχει την αρμοδιότητα να λάβει τέτοια απόφαση και ότι άσκησε μια εξουσία χωρίς νομικό έρεισμα.
Υπογραμμίζοντας ότι τα πολιτικά κόμματα είναι αναπόσπαστα στοιχεία της δημοκρατικής πολιτικής ζωής και ότι υπάρχει ο Νόμος περί Πολιτικών Κομμάτων, η Boyunsuz συνεχίζει:
«Το άρθρο 21 του Νόμου περί Πολιτικών Κομμάτων είναι σαφές. Σύμφωνα με αυτό, οι εκλογές για τη γενική διεύθυνση των πολιτικών κομμάτων, τις επαρχιακές και νομαρχιακές οργανώσεις, καθώς και για τους αντιπροσώπους στα Επαρχιακά και Κεντρικά Συνέδρια διεξάγονται υπό τη δικαστική εποπτεία, με μυστική ψηφοφορία και φανερή καταμέτρηση, και προβλέπεται λεπτομερώς ο τρόπος διεξαγωγής τους. Οι εκλογές αυτές γίνονται υπό την επίβλεψη δικαστή.»
Η Boyunsuz αναφέρει ότι, σε περίπτωση διαπίστωσης οποιασδήποτε παρατυπίας που μπορεί να επηρεάσει τα εκλογικά αποτελέσματα, η αρμοδιότητα ακύρωσης ή επανάληψης των εκλογών ανήκει στον εν λόγω δικαστή, ότι για την ένσταση προβλέπεται προθεσμία δύο ημερών και ότι οι αποφάσεις αυτές είναι τελεσίδικες.
Η Boyunsuz επισημαίνει επίσης ότι η κυβέρνηση επιχειρεί να εμφανίσει όλες αυτές τις ενέργειες ως νομικά τεκμηριωμένες, χρησιμοποιώντας τις καταγγελίες περί διαφθοράς, με στόχο να παραγάγει συναίνεση στην κοινωνία. Μία άλλη παρανομία που προέκυψε με την τελευταία απόφαση, σύμφωνα με την ίδια, είναι η παύση της εν εξελίξει συνεδριακής διαδικασίας.
Η Boyunsuz, η οποία από το 2007 εργάζεται στον τομέα των πολιτειακών και καθεστωτικών συστημάτων, δηλώνει:
«Όταν το κράτος αρχίζει να λέει “αυτό το κόμμα να το διοικήσει αυτό το πρόσωπο”, τότε παύει να υπάρχει δημοκρατική πολυκομματική πολιτική ζωή. Τα πολιτικά κόμματα δεν είναι κρατικοί θεσμοί, οι διοικήσεις τους δεν διορίζονται από το κράτος. Ένα πολιτικό κόμμα δεν συγκροτείται με διορισμό· προέρχεται από τον λαό. Έχει ισχύ εκπροσώπησης μέσα στον λαό, έχει βάση. Όλα τα κόμματα είναι έτσι. Αυτή η βάση πρέπει να αποφασίζει.»
Κατά την Boyunsuz, η Τουρκία σήμερα διοικείται από ένα «νεοπατριμονιακό καθεστώς, όπου η αφοσίωση εξαγοράζεται με δημόσιους πόρους» και η κυβέρνηση, επειδή αποτυγχάνει σοβαρά στην παραγωγή συναίνεσης, εντείνει συνεχώς την πίεσή της στην κοινωνία και την αντιπολίτευση. Τονίζει ακόμη ότι η Τουρκία βρίσκεται σε πορεία μετάβασης προς ένα ηγεμονικό καθεστώς, αλλά σημειώνει ότι η επιστροφή στη δημοκρατία είναι δυνατή σε ορισμένες περιπτώσεις, με βασικότερο παράγοντα για αυτό τη λαϊκή αντίσταση.
Τι είχε συμβεί;
Στο 38ο Τακτικό Νομαρχιακό Συνέδριο Κωνσταντινούπολης του CHP, που πραγματοποιήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2023, ο τότε Πρόεδρος της Οργάνωσης Μπαχτσελιεβλέρ, Özgür Çelik, εξελέγη Πρόεδρος της Νομαρχιακής Οργάνωσης Κωνσταντινούπολης, λαμβάνοντας 342 ψήφους και ξεπερνώντας τον αντίπαλό του Cemal Canpolat (310 ψήφοι). Η εκλογή αυτή ερμηνεύτηκε ως νίκη της «μεταρρυθμιστικής» πτέρυγας που υποστηριζόταν από τον Εκρέμ Ιμάμογλου και επηρέασε τη διαδικασία του γενικού συνεδρίου του κόμματος.
Ωστόσο, στις 4 Μαρτίου 2025, η Εισαγγελία της Κωνσταντινούπολης ξεκίνησε έρευνα για το συνέδριο, με την κατηγορία ότι υπήρξε «εκλογική νοθεία» και «παραβίαση του Νόμου περί Πολιτικών Κομμάτων». Το Πολιτικό Πρωτοδικείο της 45ης Νόμιμης Δικαιοδοσίας της Κωνσταντινούπολης εξέδωσε χθες προσωρινή απόφαση με την οποία ακύρωσε το συνέδριο, απομάκρυνε τον Çelik και τη νυν ηγεσία από τα καθήκοντά τους. Επιπλέον, αποπέμφθηκαν 196 σύνεδροι και, στο πλαίσιο της διαδικασίας του 39ου Τακτικού Συνεδρίου του CHP που ξεκίνησε στις 14 Ιουλίου 2025, ανεστάλησαν οι εκλογές των επαρχιακών και νομαρχιακών οργανώσεων του CHP στην Κωνσταντινούπολη.
Το δικαστήριο διόρισε ως επίτροπο τον πρώην Γενικό Γραμματέα και Πρόεδρο της Νομαρχιακής Οργάνωσης Κωνσταντινούπολης του CHP, Gürsel Tekin.
Η ανταποκρίτρια της DW Gülsen Solaker
Η Gülsen Solaker είναι δημοσιογράφος που εργάζεται κυρίως σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων από το 1997.
