Συμπεράσματα από  τη διαχείριση του μεταναστευτικού.

του Γιώργου Χατζηθεοφάνους*

Ήταν πολλοί εκείνοι που ακόμη και μέσα στην κρίση υποστήριζαν πως το μεταναστευτικό θα εξελιχθεί σε πρόβλημα σοβαρότερο κατά πολύ από την οικονομική κρίση που η Χώρα βίωνε. Η διαφορά ήταν πως οι συνέπειες της δεύτερης απατούσαν άμεση διαχείριση ενώ της πρώτης θα έκαναν την εμφάνισή τους στο μέλλον. Έτσι εξηγείται πως καμιά κυβέρνηση δεν ασχολήθηκε με το ζήτημα με τη σοβαρότητα που αυτό επέβαλε. Άλλωστε οι προτεραιότητες των εκάστοτε κυβερνώντων είναι εξ ορισμού βραχυπρόθεσμες κι αυτός είναι ο λόγος της απουσίας ενός αποτελεσματικού στρατηγικού σχεδιασμού σε όλα τα ζητήματα. Από την αρχή αυτή δεν γινόταν να ξεφύγει ούτε το μεταναστευτικό. Αντιμετωπίστηκε με εκθέσεις ιδεών και συνεχείς διαχειρίσεις κρίσεων όπως και η τελευταία.

Γιατί κρίσεις; Διότι όταν δεν έχεις εκπονήσει επιχειρησιακά σχέδια στη βάση ενός αποτελεσματικού στρατηγικού σχεδιασμού κάθε γεγονός που προκύπτει, απειλή ή ευκαιρία,  κι άπτεται των εθνικών σου συμφερόντων γεννά και μια κρίση. Με λίγα λόγια είσαι υποχρεωμένος να διαχειρίζεσαι σε μόνιμη βάση κρίσεις και φυσικά εύχεσαι και προσεύχεσαι οι εκάστοτε διαχειριστές να είναι καλοί ώστε να πας σε μια καλή διαχείριση κρίσης, όπως και τώρα, περιμένοντας με αγωνία την επόμενη κίνηση του αντιπάλου.  Στρατηγική χωρίς τακτική είναι ο αργότερος δρόμος για την νίκη ενώ τακτική χωρίς στρατηγική είναι ο θόρυβος πριν την συντριβή μας είπε αιώνες πολλούς πριν ο μεγάλος κινέζος στρατηγός και συγγραφέας της Τέχνης του Πολέμου, Σουν Τζου. Οι αρχές της “Τέχνης του Πολέμου”, παρότι γραφήκαν 2500 χρόνια πριν,  βρίσκουν εφαρμογή σε κάθε είδος σύγκρουσης, από το διαπροσωπικό ως το διεθνές επίπεδο, γι’ αυτό και έχει μελετηθεί και μελετάται από πολιτικές και στρατιωτικές ηγεσίες, μάνατζερ και επιχειρηματίες. Δεν ξέρω πόσοι από τους Έλληνες πολιτικούς έχουν μελετήσει το σπουδαίο αυτό έργο ή ακόμη χειρότερα πόσοι γνωρίζουν την ύπαρξή του.

Χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό συνοδευόμενο από αποτελεσματικά επιχειρησιακά σχέδια το μόνο που μπορείς να πετύχεις είναι μια καλή διαχείριση κρίσης. Ποτέ δεν πας παρακάτω.  Αντίθετα ο μακροχρόνιος σχεδιασμός και η συνέχεια δίνουν τη δυνατότητα εφαρμογής μιας επιθετικής πολιτικής. Δίνουν τη δυνατότητα σε ένα κράτος να διαμορφώνει τις εξελίξεις κι όχι να τρέχει συνεχώς ασθμαίνοντας πίσω από αυτές, υποχρεωμένο να αντιμετωπίζει μονίμως κρίσεις, τις οποίες δρομολογεί ο «αντίπαλος» στη βάση μιας δικής του επιθετικής εξωτερικής πολιτικής για την επίτευξη των στόχων του, όπως αυτοί προκύπτουν από την εθνική του στρατηγική, που φρόντισε να διαμορφώσει.

Κι όμως η απειλή διοχέτευσης εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας ήταν στην καθημερινή σχεδόν ατζέντα του Ερτογάν τα τελευταία χρόνια. Τι έγινε γι αυτό από ελληνικής πλευράς; Όπως προκύπτει από τα γεγονότα απολύτως ή σχεδόν τίποτα. Πέραν της διπλωματικής δράσης θα έπρεπε ήδη να λειτουργεί ένα σύστημα ασφάλειας των συνόρων στον Έβρο με κάθε σύγχρονο μέσο, εξελιγμένους αδιαπέραστους φράκτες, περιπολίες με κατάλληλα εκπαιδευμένους σκύλους και δυνάμεις ταχείας αντίδρασης κατάλληλα εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες. Και βέβαια δεν μιλάμε για στρατιωτικές δυνάμεις διότι είναι ακατάλληλες για την φύλαξη των συνόρων στην ειρήνη. Δεν είναι αυτή η αποστολή τους, δεν έχουν λάβει σχετική εκπαίδευση και δεν έχουν τα κατάλληλα μέσα.  Στην μεταναστευτική απειλή δεν παρατάσεις στρατιώτες με όπλα και πυρομαχικά. Χρειάζεσαι αποτελεσματικές δυνάμεις συνοριοφυλακής. Η όποια απαραίτητη εμπλοκή των ενόπλων δυνάμεων, σε μεγάλες επιχειρήσεις όπως η σημερινή, έχει επικουρικό και μόνο χαρακτήρα.

Από τη στιγμή όμως που έχεις αποφασίσει να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα αυτό με ένοπλες δυνάμεις θα πρέπει να έχεις φροντίσει την κατάλληλη εκπαίδευση και τον εξοπλισμό τους.  Το ΝΑΤΟ στο πλαίσιο συμμετοχής του σε επιχειρήσεις διατήρησης της ειρήνης χρησιμοποιεί δυνάμεις Crowd Riot Control (CRC). Είναι στρατιωτικά τμήματα κατάλληλα εκπαιδευμένα και εξοπλισμένα αντιμετώπισης αντιπαραθέσεων με την εμπλοκή αμάχων.  Χωρίς τέτοια μέσα οι Έλληνες στρατιωτικοί που φυλούσαν την εκκλησία του Αγίου Ούρου στο Κόσοβο βρέθηκαν το 2004 ανήμποροι, να αντιμετωπίσουν χιλιάδες διαδηλωτών που τους επιτέθηκαν, διότι δεν μπορείς να αρχίσεις να πυροβολείς αμάχους. Έκτοτε η Ελληνική Δύναμη απέκτησε τέτοια τμήματα με τα οποία όποτε χρειάστηκε συμμετείχε σε αποστολές διατήρησης της ειρήνης. Βέβαια κάποιοι ανόητοι, μονίμως σε σύγχυση, ζώντας συνειδητά ή όχι με τα φαντάσματα του παρελθόντος, έφεραν το θέμα στη Βουλή υποστηρίζοντας πως η εκπαίδευση των Ελλήνων στρατιωτικών σε τέτοιες αποστολές είχε ως στόχο το εσωτερικό της Χώρας. Θέλεις να γελάσεις αλλά η σοβαρότητα της κατάστασης δεν το επιτρέπει. Η αείμνηστη Μαλβίνα έλεγε χωρίς τον εαυτό μου μπορώ να ζήσω χωρίς το ρόλο μου όχι. Το κακό είναι πως για ένα ανεξήγητο λόγο η πλειοψηφία σε τούτη την Χώρα υποτάσσεται στην μειοψηφία. Πολλές φορές έχω γράψει στο παρελθόν ότι εμείς δεν θέλουμε εχθρούς, μόνοι μας τα καταφέρνουμε καλύτερα.

Η Ελλάδα λοιπόν αντιμέτωπη για πολλοστή φορά με τις συνέπειες της απουσίας στρατηγικού σχεδιασμού. Δυστυχώς και η νέα Κυβέρνηση δεν έκανε απολύτως τίποτα γι αυτό. Αντίθετα,  με το νόμο Ν. 4622/2019 «Περί επιτελικού Κράτους» έβαλε την Κυβέρνηση,  η οποία καθορίζει τη γενική πολιτική της Χώρας (Άρθρο 82 του Συντάγματος), στον επιχειρησιακό επίπεδο της ετήσιας στοχοθεσίας. Και μάλιστα τους μήνες Απρίλιο και Σεπτέμβριο δημιουργώντας πρόβλημα συντονισμού με την ακολουθούμενη διαδικασία στοχοθεσίας του Ν. 3230/2004 που γίνεται τους μήνες Νοέμβριο-Δεκέμβριο. Αυτό που έπρεπε να γίνει είναι ο νέος νόμος, ως συνέχεια του Ν. 3230/2004, να καλύψει το κενό του στρατηγικού σχεδιασμού.  Δεν είναι όμως μόνο αυτό το πρόβλημα. Αντί ενός αποτελεσματικού οργάνου διαμόρφωσης και εφαρμογής εθνικής στρατηγικής (βλ. ΣΕΑ) που όλοι περιμέναμε, με απογοήτευση είδαμε την αντικατάσταση του γνωστού αναποτελεσματικού Κυβερνητικού Συμβουλίου Εξωτερικών και Άμυνας (ΚΥ.Σ.Ε.Α) με το νέο Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (ΚΥ.Σ.Ε.Α.) χειρότερο και με σαφώς λιγότερες αρμοδιότητες από το πρώτο.

Δομικές μεταρρυθμίσεις από τεχνοκράτες πολιτικούς κι όχι γραφειοκράτες πολιτικάντηδες είναι το ζητούμενο για μια νέα, ευρωπαϊκή, σύγχρονη, βαθιά δημοκρατική Ελλάδα, ικανή να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις του σημερινού ασταθούς, με αλλαγές που πολλές φορές προκαλούν ζάλη, διεθνούς περιβάλλοντος. Μια Ελλάδα που δεν θα είναι αναγκασμένη να διαχειρίζεται μονίμως κρίσεις μέσα από έναν αποτελεσματικό στρατηγικό σχεδιασμό και που το ελάχιστο παραδεκτό, με σαφήνεια καθορισμένο και σε μετρήσιμα μεγέθη όπου είναι εφικτό, θα επιτυγχάνεται απρόσωπα μέσω συγκεκριμένων θεσμοθετημένων διεργασιών-διαδικασιών. Ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης κ. Κυριάκος Πιερρακάκης δείχνει το δρόμο. Ελπίζω να τον ακολουθήσουν και οι υπόλοιποι.

*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΘΕΟΦΑΝΟΥΣ είναι υποστράτηγος ε.α., οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Στρατηγική-Πρόταση για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο», η Β’ έκδοση του οποίου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης.

Το άρθρο δημοσιεύεται στη “Μακεδονία” της Κυριακής 08 Μαρτίου 2020.