Εκκαθαρίσεις, φήμες και ανεξήγητες απουσίες υποδεικνύουν μια αυξανόμενη μάχη εξουσίας στον στενό κύκλο του Πεκίνου.
Από τη Βικτόρια Χέρτσεγκ – 9 Ιουλίου 2025
Την τελευταία εβδομάδα, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ ενέτεινε τη φιλόδοξη εκστρατεία του κατά αξιωματούχων, διώχνοντας τον αντιναύαρχο Λι Χαντζούν, αρχηγό του επιτελείου του Ναυτικού του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, και τον Λιου Σιπενγκ, αναπληρωτή επικεφαλής μηχανικό της κρατικής China National Nuclear Corp., από το Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο. Κανείς από τους δύο δεν είχε αναφερθεί νωρίτερα ότι τελούσε υπό έρευνα. Επιπλέον, ο Μιάο Χουά, πρώην ανώτατος στρατηγός υπεύθυνος για την ιδεολογική εργασία στον ΛΑΣ, απομακρύνθηκε από την Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή έπειτα από ψηφοφορία. Ο Μιάο είχε γίνει πρωτοσέλιδο τον περασμένο Νοέμβριο, όταν οι αρχές τον έθεσαν υπό έρευνα για «υποψίες σοβαρών παραβιάσεων της πειθαρχίας και του νόμου» – μια βαρύτερη και πιο σπάνια κατηγορία από την απλή διαφθορά. Η έκταση και η ένταση των εκκαθαρίσεων υποδηλώνουν ότι ο Σι μπορεί να μην εμπιστεύεται ούτε τους δικούς του διορισμούς μέσα στο ΚΚ Κίνας.
Ωστόσο, η ίδια του η θέση ως ανώτατου ηγέτη μπορεί να μην είναι τόσο σταθερή. Ο Σι εξαφανίστηκε από τη δημόσια σκηνή για περισσότερο από δύο εβδομάδες στα τέλη Μαΐου και αρχές Ιουνίου, κάτι ασυνήθιστο για Κινέζο ηγέτη, ειδικά σε μια περίοδο με έντονη διπλωματική δραστηριότητα. Όταν εμφανίστηκε και πάλι, φέρεται να έδειχνε κουρασμένος και αποσυντονισμένος, πυροδοτώντας εικασίες για την υγεία του ή για πολιτικά προβλήματα. Πρόσφατα δε, απείχε από τη σύνοδο κορυφής των BRICS στις 6-7 Ιουλίου στο Ρίο ντε Ζανέιρο, παρά το ότι η Κίνα θεωρεί και προβάλλει τη συμμαχία αυτή ως σημαντικό αντίβαρο σε δυτικά θεσμικά όργανα, όπως η G7 ή το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Δεν είναι απίθανο να υπάρχει κάποιο ανεξήγητο πρόβλημα υγείας (ο Σι έκλεισε τα 72 τον περασμένο μήνα), αλλά η πιθανότερη εξήγηση είναι πολιτικές δυσκολίες. Στοιχεία πολιτικής φθοράς είναι εμφανή στα κρατικά μέσα ενημέρωσης και στις επίσημες επικοινωνίες από το Υπουργείο Εξωτερικών και το Κρατικό Συμβούλιο, όπου οι αναφορές στο «Σκέψη Σι Τζινπίνγκ» ως καθοδηγητική αρχή του ΚΚ Κίνας έχουν μειωθεί σημαντικά. Κατά τη διάρκεια της απουσίας του Σι, μάλιστα, ένα μεγάλο γεγονός του Κρατικού Συμβουλίου προχώρησε χωρίς αυτόν και χωρίς καμία αναφορά σε αυτόν. Αυτό είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο: το πρωτόκολλο του ΚΚ υποδεικνύει ότι αν ο ανώτατος ηγέτης της χώρας δεν μπορεί να παρευρεθεί, οι επίσημοι πρέπει να υπενθυμίζουν τη θέση του και τη επίσημη πολιτική του διδασκαλία.
Η απουσία του Σι από βασικές εκδηλώσεις και η μείωση των επίσημων αναφορών στη δογματική καθοδήγηση υποδηλώνουν μια ευρύτερη απώλεια αξιοπιστίας. Άλλωστε, ο Σι δεν κατάφερε να αναζωογονήσει την κινεζική οικονομία, και η αντιπαραθετική του προσέγγιση με τις ΗΠΑ δεν απέδωσε ουσιαστική εμπορική συμφωνία. Τουλάχιστον μια παράταξη μέσα στο ΚΚ φαίνεται να εργάζεται για να τον υπονομεύσει.
Απογοητευτικό Αποτέλεσμα από τον Σι
Συγκρίνοντας τις υποσχέσεις του Σι με τα επιτεύγματά του, αυτή η εξέλιξη δεν είναι καθόλου απρόσμενη. Υποσχέθηκε «κοινή ευημερία», αλλά η καταστολή των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών – ένας κεντρικός πυλώνας του σχεδίου αναδιανομής πλούτου του – αντιστράφηκε ώστε να τονωθεί η οικονομική ανάπτυξη και να εξασφαλιστεί τεχνολογική αυτάρκεια. Η ηγεσία από τότε προσπαθεί να καθησυχάσει τις εταιρείες τεχνολογίας, αλλά τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Παρά τις μεγάλες επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη, τους κβαντικούς υπολογιστές, τα ηλεκτρικά οχήματα και την πράσινη ενέργεια, η Κίνα εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ξένη τεχνολογία, ειδικά στους ημιαγωγούς και στα ηλεκτρικά οχήματα. Με την απειλή των αμερικανικών δασμών, η εξάρτηση του Πεκίνου από την ξένη τεχνολογία και κεφάλαιο παραμένει σημαντική ευπάθεια.
Σημάδια συστημικής πίεσης είναι επίσης ορατά σε διαδηλώσεις – κυρίως μεταξύ εργατών εργοστασίων που αντιμετωπίζουν μειώσεις μισθών και απολύσεις, και μεταξύ νέων που παλεύουν με υψηλή ανεργία. Μέχρι πρόσφατα, η άμεση κριτική στον Σι ήταν σπάνια και περιοριζόταν κυρίως σε αξιωματούχους μακρινά συνταξιούχους ή ακαδημαϊκούς που ζουν στο εξωτερικό. Αυτό όμως έχει αλλάξει. Τώρα κυκλοφορούν συγκεκριμένα ονόματα σε κινήσεις της κινεζικής πολιτικής ως πιθανοί διάδοχοι – όχι μόνο μετά την τρίτη θητεία του Σι, αλλά πιθανόν πριν αυτή τελειώσει.
Ένα από αυτά τα ονόματα είναι ο Τζανγκ Γιουξιά, κορυφαίος στρατιωτικός διοικητής του ΚΚ και αντιπρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής. Οι ερωτήσεις έχουν διατυπωθεί εδώ και μήνες για το πόσο επηρεάζει ο Σι τον στρατό, ενισχυόμενες από μια εκκαθάριση που σάρωσε ακόμα και έμπιστα μέλη της κλίκας του Σι στη Φουτζιάν, όπως ο στρατηγός Χε Γουεϊντόνγκ, δεύτερος αντιπρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, ο στρατηγός Λιν Σιανγκγιάνγκ, διοικητής του Ανατολικού Επιχειρησιακού Τομέα, και ο ναύαρχος Μιάο Χουά, ήδη αναφερθείς υπεύθυνος για την ιδεολογία. Η συμβατική θεωρία αναφέρει ότι οι εκκαθαρίσεις είναι απάντηση στους φόβους του Σι για την πίστη του στρατού, αλλά υπάρχει και η πιθανότητα ότι τις κατευθύνει ο Τζανγκ, και όχι ο Σι. Αν και ο Σι είναι τυπικά πρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής – του οργάνου υπεύθυνου για τις εκκαθαρίσεις στον ΛΑΣ – ο Τζανγκ, ως αντιπρόεδρος, είναι περισσότερο εμπλεκόμενος στις καθημερινές επιχειρήσεις. Ο Τζανγκ υποστήριξε την επιδίωξη του Σι για μια πρωτοφανή τρίτη προεδρική θητεία, αλλά κυκλοφορούν φήμες ότι οι γηραιοί ηγέτες του ΚΚ και καθηγητές συνταξιούχοι ευθυγραμμισμένοι με την παράταξη του Χου Τζιντάο – που πιστεύει ότι ο Σι απέτυχε να τηρήσει την κληρονομιά του προκατόχου του και να διασφαλίσει οικονομική και κοινωνική σταθερότητα – ενθαρρύνουν τον Τζανγκ να περιθωριοποιήσει τους συμμάχους του Σι.
Η Επιστροφή της Παράταξης της Νεολαίας
Η παράταξη του Χου Τζιντάο, γνωστή και ως παράταξη της Νεολαίας, κυριαρχείται από αξιωματούχους που ξεκίνησαν την πολιτική τους πορεία ως μέλη της Κομμουνιστικής Νεολαίας. Από την ίδρυσή της τη δεκαετία του 1980, προτιμά κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις για τη μείωση της ανισότητας, καθώς και συλλογική ηγεσία και διοίκηση με βάση το consensus. Κατά την πρώτη θητεία του Σι, εξέχοντα μέλη της παράταξης, όπως ο Λι Κετσιάνγκ, κατείχαν ανώτατες θέσεις. Αλλά καθώς ο Σι απομακρύνθηκε από την πορεία του Χου και εδραιώθηκε ως ηγεμονικός μονάρχης, περιθωριοποίησε την παράταξη. Μέχρι το 2022, λίγα μέλη της παρέμεναν στο Πολιτικό Γραφείο. Αυτό ήταν και το έτος κατά το οποίο ο Χου συνοδεύτηκε δημοσίως εκτός του Εθνικού Συνεδρίου του ΚΚ, συμβολίζοντας το τέλος της πολιτικής του επιρροής. Ωστόσο, η παράταξη φαίνεται να αναζωπυρώνεται. Εκτός από τον φαινομενικό έλεγχο του Τζανγκ επί του ΛΑΣ, ο Χου Τσουνχουά – πρώην μέλος του Πολιτικού Γραφείου και προστατευόμενο του Χου Τζιντάο, που κάποτε θεωρούνταν διάδοχος ή ενδεχόμενος αντίπαλος του Σι πριν περιθωριοποιηθεί στο ίδιο συνέδριο του 2022 – επανεμφανίζεται στην πρώτη γραμμή και πρόσφατα εκπροσώπησε το ΚΚ σε διπλωματικές αποστολές.
Ο προτιμώμενος διάδοχος του Σι από την παράταξη του Χου Τζιντάο είναι πιθανότατα ο Γουάνγκ Γιανγκ, πρώην μέλος του Πολιτικού Γραφείου και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης υπό τον Λι Κετσιάνγκ. Ο Γουάνγκ, του οποίου η άνοδος υποστηρίχθηκε από τον Ντενγκ Σιαοπίνγκ, απέτυχε να επανεκλεγεί στο Πολιτικό Γραφείο το 2022 – φημολογείται λόγω της δυσπιστίας του Σι προς το πρόσωπό του. Υποστήριζε εδώ και καιρό μεγαλύτερο ρόλο για την ελεύθερη αγορά, καθώς και στοχευμένη ανακούφιση από τη φτώχεια (και όχι πλήρη αναδιανομή του πλούτου), και λιγότερο αντιπαραθετική εξωτερική πολιτική. Το αντιπολιτευτικό μπλοκ ελπίζει ότι το πραγματιστικό ύφος του Γουάνγκ θα αποδειχθεί πιο αποτελεσματικό από αυτό του Σι στην αποκατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Η στρατηγική της αντι-Σι παράταξης φαίνεται να είναι η σταδιακή αποδόμηση της βάσης εξουσίας του, έως ότου εξαναγκαστεί σε παραίτηση.
Ωστόσο, ο Σι δεν δείχνει καμία πρόθεση να παραιτηθεί. Στην πιο πρόσφατη ομιλία του στο Πολιτικό Γραφείο, προειδοποίησε τους ανώτερους αξιωματούχους να αντισταθούν σε «ανθυγιεινές τάσεις» και κάλεσε σε αναδιάρθρωση των οργάνων του κόμματος ώστε να οριστούν πιο καθαρά οι αρμοδιότητες και τα όριά τους – αναγνωρίζοντας προφανώς τη δυσαρέσκεια στο εσωτερικό και δείχνοντας την πρόθεσή του να αντεπιτεθεί. Ο Σι ίσως επιχειρήσει να επαναβεβαιώσει την εξουσία του επί του ΛΑΣ κατά την παρέλαση της 3ης Σεπτεμβρίου για την 80ή επέτειο της νίκης επί της Ιαπωνίας. Προσκάλεσε επίσης τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο της Νότιας Κορέας, Λι Τζε-μιούνγκ, να παραστεί – μια σπάνια προσέγγιση προς σύμμαχο των ΗΠΑ, που ενδεχομένως στοχεύει στη μείωση των εντάσεων με την Ουάσινγκτον και στην κατευνασμό των εγχώριων αντιπάλων του.
Οποιαδήποτε μεταβίβαση εξουσίας στην Κίνα είναι απίθανο να είναι ομαλή. Ο Σι έχει επενδύσει βαθιά στο να διατηρήσει την εξουσία του μέχρι το τέλος της θητείας του, η οποία διαρκεί ακόμη τρία χρόνια. Η παραίτηση θα σήμαινε αποδοχή της ευθύνης για την οικονομική στασιμότητα της χώρας – κάτι που δύσκολα θα δεχόταν εκούσια. Οι εγχώριοι αντίπαλοί του ενισχύονται, αλλά πιθανότατα είναι και οι ίδιοι διχασμένοι ως προς το πώς να τερματίσουν την κυριαρχία του. Ο Γουάνγκ φημολογείται ότι προτιμά μια διαπραγματευόμενη μεταβίβαση, επιτρέποντας στον Σι να διατηρήσει κάποιους τίτλους και αξιοπρέπεια, ενώ ο Τζανγκ ενδέχεται να επιδιώκει την οργάνωση πραξικοπήματος και να καταστήσει τον Σι υπόλογο για τα λάθη του.
Ο Σι απέτυχε να επιτύχει τους στόχους της «εθνικής αναζωογόνησης» και της «κοινής ευημερίας» που είχε θέσει, και η προσέγγισή του προς τις ΗΠΑ δεν τις εκφόβισε σε υποταγή ούτε τις κέρδισε σε συνεργασία. Τα οικονομικά προβλήματα είναι εκτεταμένα και ο άλυτος εμπορικός πόλεμος με την Ουάσινγκτον ρίχνει βαριά σκιά σε κρίσιμους τομείς. Η άνοδος της αντιπολιτευτικής παράταξης είναι άμεση απάντηση σε αυτές τις αποτυχίες. Ωστόσο, κάθε αλλαγή ηγεσίας στην Κίνα είναι εξίσου πιθανό να φέρει χάος όσο και μεταρρύθμιση και βελτίωση.
Victoria Herczegh
