Νίκος Χ. Βαρσακέλης
Τμήμα Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ
Σε προηγούμενο άρθρο τόνισα ότι η διακυβέρνηση Πούτιν μοιάζει περισσότερο με την περίοδο Μπρέζνιεφ παρά με την διακυβέρνηση Στάλιν. Ένας αγαπητός συνάδελφος σημείωσε ότι ναι ισχύει, αλλά η Ρωσία δαπανά μεγάλα ποσά για την έρευνα και ανάπτυξη που ενδεχομένως στο μέλλον να οδηγήσουν σε οικονομική ανάπτυξη. Ας το εξετάσουμε λοιπόν με βάση τα δεδομένα.
Κατ’ αρχήν να τονίσω ότι βασικός παράγοντας της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας είναι η αύξηση της παραγωγικότητας η οποία εξαρτάται από την τεχνολογία και την εκπαίδευση. Για το θέμα της εκπαίδευσης θα μιλήσουμε σε άλλο άρθρο. Η τεχνολογία που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις μιας χώρας προέρχεται είτε από το εξωτερικό είτε από την ενδογενή δημιουργία είτε από συνδυασμό των δυο. Η τεχνολογία αφορά αφενός μεν τις μεθόδους παραγωγής και αφετέρου την δημιουργία νέων καινοτόμων προϊόντων που θα ανταγωνιστούν τα αντίστοιχα άλλων χώρων στις διεθνείς αγορές. Επίσης να σημειώσουμε ότι προκειμένου να είναι ικανή μια χώρα να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία που δημιουργείται στον υπόλοιπο κόσμο πρέπει να έχει αυτό που ονομάζουμε απορροφητική ικανότητα, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα της χώρας να δημιουργεί τεχνολογία και από την ύπαρξη καναλιών μεταφοράς της τεχνολογίας- γνώσης.
Οι εξαγωγές μιας χώρας αντικατοπτρίζουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Εάν η χώρα εξάγει προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, αυτή διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα στην έρευνα και ανάπτυξη. Η εικόνα των εξαγωγών της Ρωσίας σε σχέση με τις εξαγωγές της Κίνας, όπως αναφέραμε σε παλαιότερο άρθρο, αντικατοπτρίζουν παραγωγές τριτοκοσμικής χώρας και όχι εξαγωγές χώρας με υψηλή τεχνολογία.
Γιατί, λοιπόν, μετά από 25 χρόνια η Ρωσία του Πούτιν έχει εξαγωγική εικόνα όπως μια χώρα της Αφρικής;
Η απάντηση δίνεται στον παρακάτω πίνακα. Στην πρώτη στήλη παρουσιάζεται ο αριθμός των πατεντών που έχουν συνολικά εκδοθεί από τα 5 μεγαλύτερα γραφεία προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων (ΗΠΑ, ΕΕ, Κίνα, Ιαπωνία, Κορέα) και τα οποία εκδίδουν τις σχετικές πατέντες. Τα στοιχεία είναι από την Ουνέσκο. Χρησιμοποιώ τα δεδομένα για το 2019, τελευταίο χρόνο πριν την πανδημία και πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ως πρώτο σχόλιο, αναφέρω ότι επιχειρήσεις και φορείς από όλες τις χώρες του κόσμου ούτε καν σκέφτονται το γραφείο πατεντών της Ρωσίας για την προστασία των δικαιωμάτων τους.
Τόσο οι επιστήμονες όσο και οι επιχειρήσεις σε όλον τον κόσμο, επειδή η πατέντα κοστίζει, καταθέτουν τις αιτήσεις μόνο στα γραφεία πατεντών χωρών για τις οποίες υπάρχει οικονομικό ενδιαφέρον. αλλά και μεγαλύτερος κίνδυνος αντιγραφής από τις επιχειρήσεις των χωρών αυτών. Έτσι λοιπόν το παραπάνω αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη ότι η Ρωσία δεν θεωρείται από τον κόσμο ως σημαντικά τεχνολογικά χώρα. Ας δούμε γιατί συμβαίνει αυτό.
Κατά το έτος 2019 απονεμήθηκαν παγκοσμίως πάνω από 1,242 εκατομμύρια πατέντες από τα 5 μεγαλύτερα γραφεία. Από αυτό το σύνολο η Κίνα έλαβε το 31, 7%, οι ΗΠΑ το 21,7% και η Ιαπωνία το 20%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 13,9%. Η Ρωσία έλαβε μόλις 2.346 πατέντες, ήτοι το 0,2% Εάν δούμε και τις υπόλοιπες χώρες, οι πατέντες της Ρωσία ανήλθαν μόλις στο 1/3 των πατεντών της Αυστρίας και του Βελγίου, δύο πολύ μικρών χωρών. Όμως και απέναντι στο νέο πόλο, την Ινδία, είχε μόλις το 1/6 των πατεντών της. Στο σύνολο της ΕΕ ήταν μόλις στο 1,2%.
Ας πάμε τώρα στις τριαδικές πατέντες. Ως τριαδικές πατέντες ονομάζουμε τις πατέντες που έχουν κατατεθεί ταυτόχρονα στα τρία σημαντικότερα γραφεία πατεντών, ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνία. Δηλαδή, μια επιχείρηση καταθέτει αίτηση για κατοχύρωση όχι μόνο σε ένα γραφείο, αλλά και στα τρία μεγαλύτερα γραφεία. Στον κόσμο των επιχειρήσεων αλλά και της οικονομικής επιστήμης μια τριαδική πατέντα έχει μεγαλύτερη αξία σε σχέση με μια πατέντα που απονεμήθηκε από ένα μόνο γραφείο, έστω και εάν αυτό είναι των ΗΠΑ. Όπως φαίνεται λοιπόν από τα στοιχεία της Ουνέσκο, η Ρωσία έλαβε μόλις 150 τριαδικές πατέντες και ο αναγνώστης ας προσέξει τις υπόλοιπες χώρες για σύγκριση.
Συνεπώς εάν θεωρήσουμε τις πατέντες ως απόδειξη της τεχνολογικής δραστηριότητας μιας επιχείρησης ή μιας χώρας, η Ρωσία δύσκολα θα μπορούσε να καταταγεί στις τεχνολογικά αναπτυγμένες χώρες. Ο λόγος είναι ότι οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη ως ποσοστό του ΑΕΠ, που φαίνονται στην τελευταία στήλ,η είναι από τις χαμηλότερες μεταξύ των χώρων που εξετάζουμε. Η Ρωσία δαπανά μόλις το 1,04% του ΑΕΠ για έρευνα και ανάπτυξη όταν η Κίνα δαπανά το 2,24%, οι ΗΠΑ το 3,15%, η Κορέα το 4,63% κλπ. Η Ρωσία έχει τις μικρότερες δαπάνες εκτός της Ινδίας, η οποία όμως, να σημειώσω, ότι ξεκίνησε σχετικά αργά. Ο αναγνώστης μπορεί να δει στον ιστότοπο της Ουνέσκο τα δεδομένα και για τα προηγούμενα χρόνια και να διαπιστώσει ότι η Ρωσία επί Πούτιν κρατά σταθερά γύρω στο 1% τις δαπάνες αυτές.
Επομένως, εάν για 25 ολόκληρα χρόνια η Ρωσία δαπανά πολύ χαμηλά ποσά για έρευνα και ανάπτυξη εν αντιθέσει, για παράδειγμα, με την Κίνα, τότε είναι πεντακάθαρη η εικόνα τόσο των πατεντών όσο των εξαγωγών της χώρας. Και όπως μας λέει η οικονομική επιστήμη, η τεχνολογία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας διαρκούς οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας. Η Κίνα το κατάλαβε πολύ καλά στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και δείτε σήμερα την εικόνα της. Στο θέμα της τεχνολογίας η διακυβέρνηση Πούτιν πάλι μοιάζει με την διακυβέρνηση Μπρέζνιεφ. Σκεφτείτε ότι ο Στάλιν έφτιαξε πυρηνική βόμβα αμέσως μετά τους Αμερικανούς. Κατασκοπεία ναι. Αλλά όπως είπα και παραπάνω, απαιτείται η ενδογενής γνώση για την κατανόηση και χρήση της γνώσης.
| Αριθμός Πατεντών που Απονεμήθηκαν από τα 5 Μεγαλύτερα Γραφεία Κατοχύρωσης -2019 | Τριαδικές Πατέντες | Δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη | |||
| Αριθμός | Ποσοστό επί του συνόλου | Αριθμός | Ποσοστό επί του συνόλου | % του ΑΕΠ
|
|
| World | 1.242.082 | 45.557 | |||
| Canada | 17.172 | 1,4% | 849 | 1,9% | 1,76 |
| United States of America | 269.418 | 21,7% | 12.046 | 26,4% | 3,15 |
| Brazil | 1.276 | 0,1% | 105 | 0,2% | 1,21 |
| Austria | 6.522 | 0,5% | 495 | 1,1% | 3,13 |
| Belgium | 6.003 | 0,5% | 586 | 1,3% | 3,16 |
| Denmark | 4.237 | 0,3% | 319 | 0,7% | 2,9 |
| Finland | 5.051 | 0,4% | 333 | 0,7% | 2,80 |
| France | 27.942 | 2,2% | 2.620 | 5,8% | 2,19 |
| Germany | 68.331 | 5,5% | 5.039 | 11,1% | 3,17 |
| Italy | 11.884 | 1,0% | 944 | 2,1% | 1,46 |
| Netherlands | 13.701 | 1,1% | 1.650 | 3,6% | 2,18 |
| Spain | 4.136 | 0,3% | 359 | 0,8% | 1,25 |
| Sweden | 11.353 | 0,9% | 751 | 1,6% | 3,39 |
| United Kingdom | 25.019 | 2,0% | 1.978 | 4,3% | 2,67 |
| Switzerland | 13.886 | 1,1% | 1.343 | 2,9% | 3,20 |
| Russian Federation | 2.236 | 0,2% | 150 | 0,3% | 1,04 |
| China | 394.056 | 31,7% | 3.418 | 7,5% | 2,24 |
| Japan | 248.094 | 20,0% | 15.600 | 34,2% | 3,22 |
| Korea, Rep. | 139.881 | 11,3% | 2.192 | 4,8% | 4,63 |
| India | 12.905 | 1,0% | 756 | 1,7% | 0,66 |
| European Union | 172.266 | 13,9% | 13.565 | 29,8% | |
| Σημείωση: Τα 5 μεγαλύτερα γραφεία Πατεντών είναι των ΗΠΑ, της ΕΕ, της Ιαπωνίας, της Κορέας και της Κίνας. Τριαδικές πατέντες είναι αυτές που έχουν κατατεθεί και εγκριθεί και στα τρία γραφεία Πατεντών, ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνία. | |||||
| Πηγή: UNESCO Science Report: patenting and patent-related bibliometrics | |||||
Με τέτοιο αριθμό κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Ρωσσία, υπάρχει πρακτικό αντικρυσμα στην κατοχύρωση πατεντών απο τη Ρωσσία στις δυτικές χώρες;
Νίκο η Ρωσία έχει ακόμα φυσικά αποθέματα για να υποστηρίξει το καθεστώς της. Εμείς εδώ τι κάνουμε; Εκποιούμε ακίνητα και κάθε δημόσιο περιουσιακό στοιχείο αξίας προκειμένου να δανειστούμε για να καλύψουμε τη στοιχειώδη λειτουργία ενός κράτους σε εκκρεμότητα από το 1821!
Ποια είναι η δική μας παραγωγή πατεντών και πόσες έχουν μετεξελιχθεί σε καινοτομία (ξέρεις πολύ καλά ότι πατέντα και καινοτομία σπάνια συμπίπτουν), με ποιες προοπτικές άραγε σε ένα θεσμικό πλαίσιο σαν το τρέχον; Ας δούμε τα του οίκου μας καθώς δεν ποντάρω στη δυστυχία των άλλων για να νιώσω ευτυχισμένος!