Lockdown ξανά. Από τα ξημερώματα του Σαββάτου και για τρεις εβδομάδες, τα καταστήματα κατεβάζουν ρολά. Οι μετακινήσεις περιορίζονται στο ελάχιστο και μόνο για σοβαρό σκοπό. Τέλος στις κοινωνικές συναθροίσεις, στα θέατρα και στις κινηματογραφικές προβολές, στην ομαδική άθληση.
Στο πρώτο lockdown στη διάρκεια της άνοιξης βιαστήκαμε να επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Μόνο που δεν είχαμε υπολογίσει ότι μια πανδημία επηρεάζει την κοινωνική ζωή με τρόπο διαρκή και ανεξίτηλο. Όπως ο Μαύρος Θάνατος, η ισπανική γρίπη του 1918 ή ο ιός του AIDS το 1981, πανδημίες που άλλαξαν τη ροή της ιστορίας, έτσι και η νόσος Covid-19 θα επιφέρει μακροπρόθεσμα κοινωνικές αλλαγές μόνιμου χαρακτήρα. Κάποιες περισσότερο εμφανείς -όπως η μόνιμη χρήση μάσκας, κάποιες άλλες λιγότερο ορατές -όπως οι συνέπειες από τη στέρηση της σωματικής επαφής και οι αλλαγές στις συνήθειες του καταναλωτή.
Και μπορεί ο κορωνοϊός να μην είναι τόσο θανατηφόρος όσο η βουβωνική πανώλη του 14ου αιώνα, αναμφισβήτητα όμως αλλάζει τον κόσμο με τρόπους που ακόμη δεν γνωρίζουμε. Στα θετικά ας υπολογίσουμε ότι παρά τη φυσική απόσταση, το διαδίκτυο και τα social media επιτρέπουν τη διατήρηση της επικοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων.
Την ίδια στιγμή, η υποχρεωτική παραμονή στο σπίτι αποτέλεσε αφορμή για πολλούς να αναπτύξουν την ευρηματικότητά τους ή να βρουν ενδιαφέρον σε απλές διαδικασίες που στο παρελθόν δεν είχαν τον χρόνο να ασχοληθούν, όπως η προετοιμασία ενός γεύματος. Για τους γονείς, η εργασία από το σπίτι δίνει την ευκαιρία να περνούν περισσότερο και πιο δημιουργικό χρόνο με τα παιδιά τους.
Η τηλεργασία ήλθε για να μείνει
Σε περιόδους καραντίνας, η εργασία από το σπίτι καθίσταται υποχρεωτική για μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της εταιρείας καινοτομιών στον εργασιακό χώρο Instant Group, το 80% των επιχειρήσεων στη Γερμανία υιοθετούν ευέλικτη εργασία και το δικαίωμα της κατ’ οίκον εργασίας. Στη δεύτερη θέση έρχεται η Ολλανδία με ποσοστό 75%, ενώ ακολουθεί η Αυστραλία(71%) και ΗΠΑ(69%).
Η πείρα του πρώτου lockdown έδειξε ότι ένα μεγάλο ποσοστό εργαζομένων δεν επέστρεψε στο γραφείο, επιλέγοντας να συνεχίσει να εργάζεται από το σπίτι. Η διάδοση της τηλεργασίας συνοδεύεται και από διαφορετικές προσδοκίες και αλλαγές στην εργασιακή κουλτούρα, με την αξία των εργαζομένων να υπολογίζεται από το εάν φέρνουν εγκαίρως και εις πέρας τους στόχους που τους έχουν ανατεθεί και όχι από το πόσες ώρες κάθονται πίσω από ένα γραφείο.
Η ευέλικτη εργασία αναμένεται να συνεχισθεί ακόμη και όταν λήξει η πανδημία, γεγονός που θα μπορούσε να σημαίνει και την «εξαφάνιση» του παραδοσιακού οκταώρου και αντικατάστασή του με ένα ευέλικτο, προσαρμοσμένο στις ανάγκες εργαζομένου και εργοδότη, ωράριο.
Οι επιχειρήσεις ενός όχι και τόσο μακρινού μέλλοντος
Σε επίπεδο εργασιακών χώρων, μάλλον θα πρέπει να αποχαιρετήσουμε τις αίθουσες με πολλά γραφεία σε κοντινές αποστάσεις μεταξύ τους. Πολλές επιχειρήσεις ενδεχομένως να χρειασθεί να καθιερώσουν βάρδιες, ώστε να αποφεύγεται ο συνωστισμός σε γραφεία και εργοστάσια και να μπορούν οι εργαζόμενοι να τηρούν ασφαλείς αποστάσεις. Το κυλιόμενο ωράριο θα μπορούσε να μειώσει και τον συνωστισμό στα μέσα μαζικής μεταφοράς τις ώρες αιχμής. Σε ορισμένες πόλεις, οι αρχές προωθούν κίνητρα για τη χρήση ποδηλάτων από τους πολίτες αντί για μετακίνηση με αυτοκίνητα.
Αυτό που θα μπορούσε να αναδειχθεί ως νέα τάση μακροπρόθεσμα θα μπορούσε να είναι μια πιο δυναμική προσέγγιση στην εργασία, συνδυάζοντας ώρες εργασίας στο γραφείο, όταν είναι αναγκαίο -για παράδειγμα όταν πρόκειται να γίνει κάποια σύσκεψη- με τηλεργασία. Η εξέλιξη της τεχνολογίας δίνει τη δυνατότητα στους εργαζομένους να ζουν ακόμη και σε περιοχές πολύ μακριά από την έδρα της εταιρείας στην οποία απασχολούνται.
Τέλος στις βόλτες για shopping;
Οι περιορισμοί στις μετακινήσεις αλλάζουν τις συνήθειες των καταναλωτών, με στροφή προς τις αγορές μέσω Διαδικτύου.
Ο κλάδος λιανικής, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αντιμετώπιζε ήδη αρκετές δυσκολίες. Το lockdown αναμένεται να επιταχύνει τις διαρθρωτικές αλλαγές που ήταν ήδη καθ’ οδόν, επιτρέποντας την επιβίωση του πιο ισχυρού, όπως παρατηρεί η Έμα Σίμσον, δημοσιογράφος επιχειρηματικού ρεπορτάζ στο BBC.
Oι επιχειρήσεις σε καλή οικονομική κατάσταση θα καταφέρουν να επιβιώσουν. Αλλά οι πιο αδύναμοι παίκτες -που ήταν ήδη αντιμέτωποι με πτωτική τάση στις πωλήσεις, αυξημένο κόστος και εντονότερο ανταγωνισμό- ενδεχομένως να μην καταφέρουν να αντεπεξέλθουν στα νέα δεδομένα της πανδημικής κρίσης, βάζοντας μόνιμο «λουκέτο».
Σε Γαλλία, Δανία, Γερμανία, Φινλανδία, Νορβηγία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο, τουλάχιστον το 40% των καταναλωτών δηλώνουν ότι έχουν περιορίσει τις επισκέψεις σε φυσικά καταστήματα, με το 20%-35% να έχουν αυξήσει τις παραγγελίες μέσω Διαδικτύου, όπως διαπιστώνεται σε έρευνα της Ernst & Young. Από τα στοιχεία της Ε&Υ προκύπτει επίσης ότι το 46% των καταναλωτών στην Ευρώπη στρέφονται περισσότερο στα καταστήματα της περιοχής τους για αγορές, αποφεύγοντας τους εμπορικούς δρόμους ή εμπορικά κέντρα.
Αεροπορικά ταξίδια: Λιγότερες πτήσεις, ακριβότερα εισιτήρια;
Είναι δεδομένο ότι ορισμένες αεροπορικές δεν πρόκειται να επιβιώσουν της κρίσης. Και αυτοί που θα τα καταφέρουν θα είναι μικρότεροι σε μέγεθος. Το μέλλον των αερομεταφορών, μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον, συνεπάγεται και λιγότερες πτήσεις. Με τις τηλεδιασκέψεις να καταργούν την αναγκαιότητα των επαγγελματικών ταξιδίων και τον τουρισμό να έχει «λαβωθεί» βαθιά από την πανδημία, η μειωμένη επιβατική ζήτηση συνεπάγεται και «ψαλίδι» στα δρομολόγια. Σε αυτή την εξίσωση θα πρέπει να προστεθούν και οι αλλαγές στη διαδικασία των ταξιδίων. Οι θερμικές κάμερες στα αεροδρόμια και τα τεστ ανίχνευσης πριν από την αναχώρηση αποτελούν τη νέα κανονικότητα.
Μια μικρότερη αεροπορική αγορά συνεπάγεται και ακριβότερα εισιτήρια, εκτιμά ο Τομ Μπάριτζ, επιχειρηματικός αναλυτής του BBC.
Η Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών(ΙΑΤΑ) προβλέπει 66% πτώση της αεροπορικής ζήτησης το 2020 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2019. «Το τέταρτο τρίμηνο του έτους αναμένεται εξαιρετικά δύσκολο, ενώ προς το παρόν είναι ελάχιστες οι ενδείξεις για σημαντική βελτίωση στο πρώτο ήμισυ του 2021, ειδικά από τη στιγμή που τα σύνορα παραμένουν κλειστά και οι ισχύουν οι καραντίνες στις αφίξεις», τονίζει ο γενικός διευθυντής της ΙΑΤΑ, Αλεξάντρ ντε Ζινιάκ.
Νέα εποχή και στην εκπαίδευση
Η ζωή στο σχολείο είχε μέχρι τον Μάρτιο του 2020 το δικό της ρυθμό, με διδακτικές ώρες, διαλείμματα, εκδρομές και σχολικές παραστάσεις. Στο πρώτο καθολικό lockdown της άνοιξης, περισσότερα από το 90% των παιδιών του πλανήτη βρέθηκαν εκτός σχολικής αίθουσας, σύμφωνα με την Unesco. Οι συνέπειες της απουσίας από τις εκπαιδευτικές δομές εξαιτίας της πανδημίας θα είναι ορατές για χρόνια.
Η διδασκαλία συνεχίσθηκε διαδικτυακά, γεγονός που προκαλεί ανησυχίες για αποκλεισμό των μαθητών από φτωχότερες χώρες και χωρίς τη δυνατότητα πρόσβασης σε ψηφιακό εξοπλισμό.
Στο δεύτερο lockdown τα σχολεία της Ευρώπης έμειναν ανοικτά, πλην ορισμένων εξαιρέσεων, όπως σε Ελλάδα και Αυστρία, όπου πανεπιστήμια, γυμνάσια και λύκεια θα κλείσουν και οι μαθητές/φοιτητές θα παρακολουθούν μαθήματα εξ αποστάσεως, με τις αρχές να κρίνουν ότι φοιτητές και μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα στις ανάγκες της τηλεκπαίδευσης. Η Ofcom εκτιμά ότι το 59% των εφήβων 12-15 των έχει το δικό του tablet ενώ πάνω από το 80% έχουν smartphone.
Στην απόφαση να μείνουν στο σπίτι οι μαθητές Γυμνασίου/Λυκείου έπαιξε ρόλο και το γεγονός ότι σε αυτές τις ηλικίες έχουν δική τους κοινωνική ζωή και είναι πιθανόν να ευνοούν τη μετάδοση του κορωνοϊού περισσότερο από τα μικρότερα παιδιά.
