Η μόνη επιτυχία που θα μπορούσε να καταλογίσει κάποιος στην κυβέρνηση είναι η επικοινωνιακή διαχείριση της κοινωνίας. Την ώρα που η χώρα διαλύεται ένα μέρος του πληθυσμού πιστεύει πως ο κ. Μητσοτάκης είναι ανατικατάστατος.

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας του Κυρ. Μητσοτάκη προσέλαβε αμερικανούς επικοινωνιολόγους και είναι γνωστό πως εκεί βρίσκεται η πρωτοπορία του ελέγχου του εκλογικού σώματος.

Μεταξύ πολλών άλλων οι επικοινωνιολόγοι είσήγαγαν δύο έννοιες: το spin και το narrative. Η προσέγγιση του περιεχομένου τους αποκαλύπτει τον τρόπο που ο κυβερνητικός λόγος εντάσσεται σε επικοινωνιακή διαχείριση και όχι σε εημέρωση των ελλήνων πολιτών για τα κυβερνητικά πεπραγμένα.

Το spin και το narrative έχουν γίνει σχεδόν… τεχνικοί όροι στη σύγχρονη πολιτική επικοινωνία, και όχι άδικα. Έχουν δύναμη, διαμορφώνουν συνειδήσεις, μετακινούν το βλέμμα του πολίτη από το ουσιώδες στο βολικό.

Τι είναι το spin στην επικοινωνία

Το spin είναι η στρέβλωση ή αναπλαισίωση μιας είδησης ή ενός γεγονότος ώστε να παρουσιαστεί υπό το πιο ευνοϊκό φως για αυτόν που επικοινωνεί.
Δεν είναι απαραίτητα ψέμα — συχνά είναι επιλογή συγκεκριμένων στοιχείων, τόνου, γωνίας παρουσίασης.

Πώς χρησιμοποιείται:

• Επιλογή δεδομένων: «Λέμε μόνο το κομμάτι που μας συμφέρει.»
• Αλλαγή πλαισίου: παρουσιάζουμε μια αρνητική εξέλιξη ως θετική («ναι, είχαμε ύφεση, αλλά είναι μικρότερη από της Ευρώπης»).
• Μετατόπιση ευθύνης: «φταίνε οι προηγούμενοι», «φταίνε οι συνθήκες», «φταίνε οι άλλοι».
• Υπερφόρτωση με τεχνικούς όρους για να αποσυντονιστεί το κοινό.

Στόχος: να διατηρηθεί ο έλεγχος της αφήγησης χωρίς να αλλάξει η πραγματικότητα — μόνο η αντίληψή της.

Τι είναι το narrative

Το narrative είναι η μεγάλη ιστορία που θέλει να πει ένας πολιτικός, ένα κόμμα, ένας θεσμός.
Δεν αφορά ένα γεγονός· αφορά τη συνολική ερμηνευτική γραμμή για το πώς «πρέπει» να βλέπουμε τον κόσμο.

Πώς χρησιμοποιείται:

• Δημιουργεί ταυτοτική σύνδεση («εμείς είμαστε οι μεταρρυθμιστές», «εμείς είμαστε οι σταθεροί», «εμείς είμαστε με τον λαό»).
• Προδιαμορφώνει το πώς θα διαβαστεί ένα γεγονός:
  Αν το narrative είναι «είμαστε επιτυχημένοι», τότε κάθε αποτυχία παρουσιάζεται ως μικρή παρένθεση.
• Ευθυγραμμίζει τα ΜΜΕ και τους υποστηρικτές με κοινή γλώσσα και κοινά μοτίβα.
• Απλοποιεί τα ριζικά ερωτήματα σε εύπεπτα συνθήματα.

Στόχος: να δημιουργηθεί μια ερμηνευτική πραγματικότητα που προηγείται του γεγονότος — ώστε οι πολίτες να δουν το γεγονός μέσα από τα γυαλιά του narrative.

Πώς λειτουργούν μαζί: spin + narrative

Το narrative είνι το μεγάλο κάδρο και το spin το άμεσο εργαλείο.
Όταν υπάρχει κρίση, βγαίνει το spin για να «σβήσει φωτιές».
Σε βάθος χρόνου, δουλεύει το narrative για να «ξαναχτίσει» το νόημα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα:

• Narrative: «Εμείς φέρνουμε σταθερότητα.»
• Spin σε σκάνδαλο: «Δεν είναι σκάνδαλο, είναι στοχοποίηση από κέντρα αποσταθεροποίησης.»

Το spin στη Φυσική

• Το spin είναι μια έννοια της φυσικής. Κατά κάποιον τρόπο το περιεχόμενό της ταιριάζει με την επικοινωνιακή χρήση του όρου.
• Το spin στο ηλεκτρόνιο είναι εγγενής κβαντική ιδιότητα, κάτι σαν “εσωτερική στροφορμή”.
  Δεν είναι ότι το ηλεκτρόνιο πραγματικά περιστρέφεται στο χώρο — είναι μια κβαντική κατάσταση που παίρνει τιμές όπως spin-up και spin-down, με μετρήσιμα αποτελέσματα σε πεδία, ενεργειακές στάθμες, κ.λπ.

  Το spin στην επικοινωνία σημαίνει περιστροφή της αφήγησης, δηλαδή παρουσιάζω το ίδιο γεγονός από μια γωνία που με συμφέρει.
  Δεν υπάρχει αντικειμενικότητα, δεν υπάρχει κβαντικός νόμος — υπάρχει μόνο πολιτική βούληση και τεχνική επικοινωνίας.

  Η σχέση είναι μεταφορική:

  Όπως το ηλεκτρόνιο έχει μια “κατεύθυνση” spin που επηρεάζει πώς αλληλεπιδρά με τα πεδία, έτσι και η είδηση — όταν της δώσουν spin — αποκτά μια κατεύθυνση που επηρεάζει πώς θα αλληλεπιδράσει με το κοινό.

  • στο ηλεκτρόνιο: spin είναι φυσική ιδιότητα που καθορίζεται από τη φύση
  • 1. Το narrative θέτει το πλαίσιο
    2. Το spin διαχειρίζεται τα επίκαιρα γεγονότα
    3. Τα ΜΜΕ λειτουργούν ως ενισχυτές
    4.   Το κοινό σταδιακά χάνει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει την αρχική πραγματικότηταστην επικοινωνία: spin είναι «περιστροφή της πραγματικότητας» για πολιτικό όφελος

    5. 

       Πώς εφαρμόζεται το spin στην Ελλάδα

       Στην Ελλάδα το spin χρησιμοποιείται κυρίως με τέσσερις τρόπους:

       Κεντρικός έλεγχος του πλαισίου της είδησης

       Τα κυβερνητικά επιτελεία δημιουργούν έτοιμες γραμμές που διανέμονται στα ΜΜΕ και στους «φιλικούς» αναλυτές.
       Παράδειγμα:

       • «Το πρόβλημα δεν είναι η ουσία, είναι ο τρόπος που παρουσιάστηκε»
       • «Υπάρχει οργανωμένη παραπληροφόρηση»
       • «Δεν είναι σκάνδαλο, είναι παρεξήγηση / υπερβολή / μεμονωμένο περιστατικό»

       Αυτό είναι spin που αλλάζει τον φακό της δημόσιας συζήτησης.

       Παίζει πολύ το “λεξιλόγιο spin”, όπου συγκεκριμένες λέξεις ενεργοποιούν ενστικτώδεις συνειρμούς.
       Π.χ.:

       • «Μεταρρύθμιση» αντί για «αύξηση κόστους/ιδιωτικοποίηση»
       • «Επενδυτής» αντί για «πολυεθνική με φοροαπαλλαγές»
       • «Ατομική ευθύνη» αντί για «κρατική ανεπάρκεια»

       Η λέξη σπρώχνει τη σκέψη προς την επιθυμητή κατεύθυνση.

       Μετατόπιση συζήτησης από τα δομικά στα ανώδυνα

       Ελληνική ειδικότητα: όταν υπάρχει κρίση, έρχεται το spin και μεταφέρει την κουβέντα στο «περιτύλιγμα».
       Παράδειγμα:

       • Αντί η συζήτηση να είναι για ευθύνες, πάει στο «τόνο της αντιπολίτευσης», «ποιότητα του δημοσίου διαλόγου», «fake news».
       • Αντί για ουσία (π.χ. διαφθορά), συζητάμε για «πολιτική τοξικότητα».

       Επανάληψη μέχρι να γίνει πραγματικότητα

       Η Ελλάδα είναι μικρή χώρα και η καθημερινή επανάληψη ενός spin σε πανελλαδικής εμβέλειας κανάλια λειτουργεί καθοριστικά.
       Π.χ. ένα αφήγημα επαναλαμβάνεται σε δελτία, πρωινάδικα, panels, ειδήσεις ιστότοπων — έτσι αποκτά μια αίσθηση «κοινής λογικής».

       Πώς εφαρμόζεται το narrative

       Τα narratives είναι πιο βαθιά και λειτουργούν σε βάθος χρόνου.
       Εδώ βλέπουμε τρία κυρίαρχα «μεγάλα αφηγήματα» που χρησιμοποιούνται από όλες τις  κυβερνήσεις.

       «Εμείς είμαστε η κανονικότητα»

       • Η κυβέρνηση παρουσιάζεται ως «μηχανή σταθερότητας»
       • Η αντιπολίτευση παρουσιάζεται ως «πηγή αναταραχής»
       • Οποιαδήποτε κριτική βαφτίζεται «τοξικότητα»

       Έτσι, ακόμη και σοβαρά ζητήματα (υποκλοπές, σιδηροδρομικό δυστύχημα, θεσμικές παρεκκλίσεις) πλαισιώνονται μέσα στο αφήγημα:
       «Ναι, υπάρχουν προβλήματα, αλλά εμείς είμαστε το μόνο ανάχωμα στο χάος».

       

       «Ελλάδα – μικρή χώρα, δύσκολη γειτονιά»

       Πολύ παλιό narrative, που δικαιολογεί:

       • εξωτερική πολιτική χαμηλής αυτονομίας
       • υψηλή ανοχή σε υπερδυνάμεις
       • δημιουργία εσωτερικών «εχθρών»
       • ταύτιση εθνικού συμφέροντος με τις επιλογές συγκεκριμένων κυβερνήσεων

       Είναι αφήγημα που καλλιεργεί φόβο και υποταγή, μειώνοντας τη δημόσια απαιτητικότητα.

       «Ο πολίτης φταίει»

       Ένα από τα πιο διαβρωτικά.
       Το κράτος παρουσιάζει τις αποτυχίες του ως… αποτυχίες της κοινωνίας.

       Παραδείγματα:

       • «Φταίει ο Έλληνας οδηγός / πολίτης / νέος»
       • «Δεν τηρούνται οι κανόνες»
       • «Οι πολίτες δεν καταλαβαίνουν»

       Πολύ ισχυρό αφήγημα για μια εξουσία που θέλει να αποφύγει ευθύνες.

       Πιο απλά:

       • Το narrative είναι το σπίτι που χτίζεται με τα χρόνια.
       • Το spin είναι η μπογιά που βάζεις για να καλύψεις τις ρωγμές.

       Στην Ελλάδα, τα δύο δουλεύουν μαζί: