Η «Αυταρχία Α.Ε.» είναι σε δράση, ανεβάζοντας το διακύβευμα. Το κοινό πρέπει να υπενθυμίζεται διαρκώς ότι η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι το «είναι ή μη είναι» για τις δημοκρατίες παγκοσμίως.
Yavuz Baydar
7 Νοεμβρίου
Παρουσιαστές, Ρεπόρτερ και Συντάκτες του Tele1 Channel
Για έναν δημοσιογράφο, λίγα πράγματα είναι πιο σπαρακτικά από την εξής σκηνή: Μια ομάδα συναδέλφων είχε συγκεντρωθεί έξω από το δημοσιογραφικό γραφείο του χαμηλού προϋπολογισμού τηλεοπτικού καναλιού Tele1 στην Κωνσταντινούπολη. Είχαν παραιτηθεί συλλογικά και, όταν διαβάστηκε δυνατά η ηχηρή δήλωσή τους που έλεγε «Δεν θα τα παρατήσουμε», μία από αυτούς, μια νεαρή ρεπόρτερ, ξέσπασε σε κλάματα. Όσο κι αν οι φίλοι της προσπαθούσαν να την παρηγορήσουν, δεν μπορούσε να σταματήσει να κλαίει.
Για έναν έμπειρο δημοσιογράφο, ωστόσο, αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Το μπλακάουτ των εναπομείναντων μέσων κριτικής δημοσιογραφίας συνεχίζεται με δραματική κλιμάκωση. Το Tele1, ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα «αντιπολιτευόμενα» κανάλια (στην κοσμική-αριστερή πτέρυγα) που ιδρύθηκε το 2017, καταλήφθηκε βίαια από το κράτος κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιδρομής την ώρα της μετάδοσης.
Λίγο αργότερα, το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Ασφάλισης (TMSF) διόρισε διαχειριστή για να αναλάβει τη λειτουργία του καναλιού, θέτοντας ουσιαστικά τέλος στην editorial του ανεξαρτησία. Τα παραδοσιακά δελτία ειδήσεων του καναλιού αντικαταστάθηκαν αιφνίδια από ντοκιμαντέρ και εκπομπές ψυχαγωγίας.
Στις 24 Οκτωβρίου 2025, ο αρχισυντάκτης του Tele1, Μερντάν Γιαναρντάγ, ο οποίος αυτοαποκαλείται «πατριώτης και σοσιαλιστής», συνελήφθη εν μέσω ενός σκανδάλου κατασκοπείας που περιελάμβανε επίσης αρκετά πολιτικά πρόσωπα. Ένα από αυτά είναι ο ήδη φυλακισμένος δήμαρχος Κωνσταντινουπόλεως Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος κατηγορείται για συνεργασία με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.
Το γεγονός ότι αυτό συνέπεσε με την επίσημη επίσκεψη του πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ στην Άγκυρα αποτέλεσε πικρή ειρωνεία· δεν είχε τίποτα να πει για τις κατηγορίες εναντίον του δημάρχου, του οποίου το κόμμα, το CHP, αποτελεί «αδελφή οργάνωση» του Εργατικού Κόμματος στο πλαίσιο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Ο Στάρμερ δεν είχε τίποτε άλλο να πει παρά να εκθειάσει τις τεράστιες εξαγωγές όπλων της Βρετανίας προς την Τουρκία.
Το Tele1 δεν είναι μόνο του. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ο Όμιλος Μέσων Ενημέρωσης Habertürk, στον οποίο ανήκουν τα Habertürk TV, Show TV, Bloomberg HT και HT Spor, τέθηκε επίσης υπό κρατική διαχείριση το 2025. Η ενέργεια αυτή βασίστηκε σε μεγάλη έρευνα εναντίον των ιδιοκτητών του ομίλου, οι οποίοι κατηγορούνται για οργανωμένο έγκλημα — ξέπλυμα χρήματος και λαθρεμπόριο.
Οι κατηγορίες εναντίον των ιδιοκτητών ενδέχεται να έχουν ή να μην έχουν βάση, ωστόσο το κανάλι διέθετε πολλούς αξιοπρεπείς και έντιμους δημοσιογράφους και τα ειδησεογραφικά κανάλια του ομίλου ασκούσαν κάποια επιρροή στην προώθηση της πολυφωνίας στα μέσα ενημέρωσης.
Αυτό το ανανεωμένο κύμα διορισμών επιτρόπων σηματοδοτεί μια συστηματική προσπάθεια αποσυναρμολόγησης της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και περαιτέρω συγκέντρωσης της ισχύος των ΜΜΕ σε χέρια φιλικά προς την κυβέρνηση. Με την απώλεια δύο μέσων, μόνο δύο κανάλια — από περίπου 25 — παραμένουν εκτός κυβερνητικού ελέγχου. Είναι μάλλον δίκαιο να ειπωθεί ότι πάνω από το 95 τοις εκατό της δημοσιογραφίας στην Τουρκία βρίσκεται πλέον υπό έλεγχο και υπό αυστηρή (αυτο)λογοκρισία.
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 6 Νοεμβρίου, πέντε δημοσιογράφοι συνελήφθησαν στα σπίτια τους από την αστυνομία και ανακρίθηκαν υπό κράτηση με κατηγορίες για «δημόσια διάδοση παραπληροφόρησης» και «συνδρομή σε εγκληματική οργάνωση», πάλι σε σχέση με τις κατηγορίες εναντίον του δημάρχου Ιμάμογλου. Οι δημοσιογράφοι αφέθηκαν ελεύθεροι υπό δικαστικό έλεγχο, περιλαμβανομένης και της απαγόρευσης εξόδου από τη χώρα.
Η Τουρκία εξακολουθεί να πρωτοστατεί στην αποδόμηση ενός επαγγέλματος, και οι Αμερικανοί συνάδελφοί μας προειδοποιούν για παρόμοια σημάδια, όμως η ανησυχητική αυτή τάση αποτελεί μέρος ενός παγκόσμιου μοτίβου που προωθείται πεισματικά από αυταρχικούς ηγέτες και δικτάτορες.
Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στη λίστα με τους «Διωκτές της Ελευθερίας του Τύπου 2025» που δημοσιεύτηκε από τους Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (RSF) — η οποία συμπληρώνει τον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου. Αντί να κατατάσσει χώρες με βάση την ελευθερία του Τύπου, η λίστα των Διωκτών αναγνωρίζει εκείνους που την καταπνίγουν. Αυτοί κατηγοριοποιούνται ως πολιτικοί, κατασταλτικοί, οικονομικοί, νομικοί και κοινωνικοί καταπιεστές — όλοι ορισμένοι με βάση τις μεθόδους που χρησιμοποιούν κατά της ελεύθερης δημοσιογραφίας.
Αυτοί οι καταπιεστές αξιοποιούν τον κρατικό μηχανισμό για να φιμώσουν δημοσιογράφους, καταφεύγουν σε φυλακίσεις ή βία, στραγγαλίζουν οικονομικά τα μέσα ενημέρωσης, χειραγωγούν τη νομοθεσία για να επιβάλουν λογοκρισία και υποκινούν εχθρότητα εναντίον του δημοσιογραφικού επαγγέλματος μέσα στην κοινωνία. Το 2025, οι μέθοδοί τους έχουν γίνει πιο ποικιλόμορφοι και εντατικοί, απειλώντας κάθε πτυχή της δημοσιογραφικής ανεξαρτησίας.
Μεταξύ των πλέον διαβόητων στη λίστα συγκαταλέγονται καθεστώτα όπως η Κίνα υπό τον Σι Τζινπίνγκ, η Σαουδική Αραβία υπό τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, η Ρωσία υπό τον Βλαντίμιρ Πούτιν, η Λευκορωσία υπό τον Αλεξάντερ Λουκασένκο, η Νικαράγουα υπό τον Ντανιέλ Ορτέγκα, το Αζερμπαϊτζάν υπό τον Ιλχάμ Αλίγιεφ, η Βενεζουέλα υπό τον Νικολάς Μαδούρο και… η Τουρκία υπό τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
«Από τις εκλογές του 2023, οι επαγγελματίες των ΜΜΕ υφίστανται όλο και περισσότερο βία και συλλήψεις κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων. Η κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποιεί συστηματικά κατηγορίες για παραπληροφόρηση, συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση, τρομοκρατική προπαγάνδα ή “προσβολή του προέδρου” για να συλλαμβάνει δημοσιογράφους. Δεν είναι λιγότεροι από 250 οι δημοσιογράφοι που έχουν δικαστεί τα τελευταία 11 χρόνια για “προσβολή του προέδρου”, συμπεριλαμβανομένων 19 μόνο το 2025, ενώ 14 δημοσιογράφοι έχουν καταδικαστεί σε φυλάκιση ή πρόστιμα σε σχέση με το έργο τους.»
Ο Μπρένταν Καρ, διορισμένος από τον Τραμπ ως επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Επικοινωνιών των ΗΠΑ (FCC), εμφανίζεται στη λίστα για «στραγγαλισμό των μέσων ενημέρωσης ή υποβολή τους σε αυθαίρετη νομική πίεση».
«Ο Μπρένταν Καρ πολιτικοποιεί την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών (FCC), την κυβερνητική υπηρεσία των ΗΠΑ που διευθύνει, και τη χρησιμοποιεί για να καταπνίξει την ελευθερία του Τύπου. Υπό το πρόσχημα της ρύθμισης, έχει ξεκινήσει έρευνες εναντίον μέσων ενημέρωσης που θεωρούνται υπερβολικά επικριτικά προς τον Ντόναλντ Τραμπ — περιλαμβανομένων των ABC, NBC, CBS και KCBS — με στόχο τον εκφοβισμό τους. Οι ως επί το πλείστον αβάσιμες έρευνές του έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογηθούν περικοπές χρηματοδότησης προς τα δημόσια μέσα, όπως το NPR και το PBS. Επιπλέον, απειλεί να μπλοκάρει αρκετές συγχωνεύσεις και εξαγορές εκτός αν οι εμπλεκόμενοι όμιλοι μέσων αλλάξουν τη συντακτική τους γραμμή και εγκαταλείψουν τις εσωτερικές πολιτικές για ποικιλομορφία, ισότητα και ένταξη.»
Ο στρατός του Ισραήλ, IDF, υπενθυμίζεται για τη δολοφονία τουλάχιστον 220 δημοσιογράφων στη Γάζα από τον Οκτώβριο του 2023, με την επισήμανση ότι οι επιθέσεις στα ΜΜΕ στην περιοχή, όπου ο διεθνής Τύπος δεν επιτρέπεται, παραμένουν ατιμώρητες:
«Υπό τον Βενιαμίν Νετανιάχου, οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) έχουν πραγματοποιήσει μια άνευ προηγουμένου σφαγή των παλαιστινιακών μέσων ενημέρωσης, ενώ ταυτόχρονα προωθούν μέσω παγκόσμιας προπαγανδιστικής εκστρατείας μια επικίνδυνη εξίσωση μεταξύ “δημοσιογράφου” και “τρομοκράτη” για να δικαιολογήσουν τα εγκλήματα των IDF. Πάνω από 220 δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί από τις IDF στη Γάζα από τον Οκτώβριο του 2023, εκ των οποίων 62 εξαιτίας του επαγγέλματός τους, σύμφωνα με πληροφορίες που έχει συγκεντρώσει η RSF. Το 2025, με τον παλαιστινιακό θύλακα να παραμένει κλειστός, αυτή η δίωξη των μέσων ενημέρωσης συνεχίζεται ατιμώρητη.»
Η χρήση της τεχνολογίας ως όπλου επιτείνει περαιτέρω την καταστολή, σύμφωνα με τους Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (RSF). Στην κατηγορία των «οικονομικών» καταπιεστών περιλαμβάνονται οι Google, YouTube, Facebook, Instagram, X και Threads, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως δομές που αποδυναμώνουν οικονομικά και λογοκρίνουν τα μέσα ενημέρωσης.
Σύμφωνα με τη λίστα, αυτές οι πλατφόρμες, μαζί με την Amazon, ελέγχουν το 56% της παγκόσμιας διαφημιστικής αγοράς εκτός Κίνας:
«Η κυριαρχία των Alphabet (Google και YouTube) και Meta (Facebook, Instagram και Threads) αποδυναμώνει οικονομικά τα μέσα ενημέρωσης. Αυτοί οι κολοσσοί, μαζί με την Amazon, απορροφούν περίπου το 56% της διαφημιστικής αγοράς εκτός Κίνας. Και οι τάσεις δείχνουν προς περαιτέρω αύξηση, με προοπτική ακόμα μεγαλύτερης κυριαρχίας αυτών των πλατφορμών. Το 2024, οι διαφημιστές δαπάνησαν 247,3 δισεκατομμύρια δολάρια (περίπου 212 δισ. ευρώ) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυξημένα κατά 14% σε σχέση με το 2023, ενώ ο τομέας των μέσων ενημέρωσης βυθιζόταν ακόμη περισσότερο στην κρίση. Κατά τις σπάνιες διαπραγματεύσεις για την κατανομή της αξίας, η Google απείλησε να αποκλείσει τα μέσα ενημέρωσης — όπως έκανε κατά τη διάρκεια δοκιμών στην Ευρώπη τον Ιανουάριο του 2025 — ενώ η Meta τα έχει ήδη αποκλείσει στον Καναδά.»
«Από τότε που απέκτησε το Twitter στις 28 Οκτωβρίου 2022 και το μετονόμασε σε “X”, ο Ίλον Μασκ έχει μετατρέψει αυτήν την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης σε βασικό όχημα διάδοσης παραπληροφόρησης. Η κατάργηση της δωρεάν πιστοποίησης λογαριασμών υπέρ ενός μοντέλου επί πληρωμή, η επαναφορά ανασταλμένων λογαριασμών και οι απολύσεις στις ομάδες εποπτείας περιεχομένου έχουν ενισχύσει τη διάδοση ψευδών πληροφοριών.»
Στην ίδια κατηγορία περιλαμβάνεται και ο μεγιστάνας των ΜΜΕ και δισεκατομμυριούχος Βενσάν Μπολορέ, ο οποίος κατονομάζεται ως παράγοντας συγκέντρωσης των μέσων που απειλεί την πολυφωνία στη Γαλλία. Ο Μπολορέ είναι ιδιοκτήτης μεγάλων ομίλων μέσων, όπως τα Canal+, CNews, Europe 1 και Le Journal du Dimanche, και είναι γνωστός για τον έλεγχο που ασκεί, επηρεάζοντας την εκδοτική ανεξαρτησία.
«Τα τελευταία δέκα χρόνια, ο Γάλλος δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας Βενσάν Μπολορέ διευρύνει τη μιντιακή του αυτοκρατορία (στην οποία περιλαμβάνονται τα Canal+, CNews, Europe 1 και JDD), συγκεντρώνοντας έτσι πρωτοφανή ισχύ στην οικονομία των μέσων. Αυτή η συγκέντρωση ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης στα χέρια ενός επιχειρηματία του οποίου τα συμφέροντα εκτείνονται πέραν της ενημέρωσης διαμορφώνει την εκδοτική πολιτική και στρατηγική προς εξυπηρέτηση οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων. Παραβιάσεις των νομικών απαιτήσεων για ανεξαρτησία, εντιμότητα και πολυφωνία στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα που του ανήκουν αποκαλύπτονται τακτικά. Το 2025, η RSF επεσήμανε ότι εκατοντάδες δημοσιογράφοι υπέγραψαν ρήτρες εμπιστευτικότητας που τους σιωπούν, συμβολίζοντας μια μορφή ελέγχου που αποσταθεροποιεί το γαλλικό μιντιακό τοπίο.»
Η συνεχιζόμενη αιχμαλωσία των τουρκικών ΜΜΕ συμβολίζει τον κρίσιμο παγκόσμιο αγώνα για την υπεράσπιση της ελευθερίας του Τύπου απέναντι σε βαθιά ριζωμένο πολιτικό έλεγχο και τεχνολογική χειραγώγηση, και σε πολλά επίπεδα αντιπροσωπεύει τα αναπτυσσόμενα μοτίβα δαιμονοποίησης της δημοσιογραφίας.
Η λίστα των «Διωκτών της Ελευθερίας του Τύπου 2025» της RSF λειτουργεί ως ισχυρή υπενθύμιση ότι αυτοί οι καταπιεστές δεν πρέπει να μείνουν ατιμώρητοι και ότι πρέπει επίμονα να υπενθυμίζουμε στο κοινό πως η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι το «είναι ή μη είναι» για τις δημοκρατίες παγκοσμίως.
Το Palomar είναι δωρεάν. Όμως, για να υποστηρίξετε τις προσπάθειές μου να προστατεύσω την ανεξάρτητη δημοσιογραφία, θα εκτιμούσα αν σκεφτόσασταν να εγγραφείτε ως συνδρομητές επί πληρωμή. Αν δεν μπορείτε να αναβαθμίσετε, το κατανοώ.
Yavuz Baydar
