Οι περιστάσεις υπαγόρευαν τη σύμπλευση επί δεκαετίες. Αλλά οι περιστάσεις αλλάζουν.
Του Kamran Bokhari – 7 Αυγούστου 2025
Στην ετήσια πρόβλεψή του για το 2025, το GPF έγραψε ότι ο κόσμος δεν διαθέτει πλέον έναν σταθερό άξονα γύρω από τον οποίο να μπορεί να οργανωθεί. Πουθενά αυτό δεν αποτυπώνεται καλύτερα απ’ ό,τι στην υποχώρηση των σχέσεων ΗΠΑ–Ινδίας. Το Νέο Δελχί υπέθετε ότι η σχέση του με την Ουάσιγκτον ήταν άτρωτη απέναντι στις αλλαγές στη στρατηγική των ΗΠΑ· όμως αυτό δεν ισχύει. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ να διαχειριστεί τους δύο μεγαλύτερους αντιπάλους της, την Κίνα και τη Ρωσία, αποκάλυψαν τα όρια της ευθυγράμμισης ΗΠΑ–Ινδίας, η οποία διατηρείται επί δεκαετίες.
Η Ινδία εξακολουθεί να είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία του κόσμου και θα παραμείνει βασικός εταίρος των ΗΠΑ, αλλά είναι απίθανο να διατηρήσει το «ειδικό καθεστώς» της καθώς εντείνεται ο ανταγωνισμός ΗΠΑ–Κίνας.
Στις 6 Αυγούστου, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε πρόσθετο δασμό 25% στα ινδικά προϊόντα, ως απάντηση στην επιμονή της Ινδίας να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο. Η απόφαση ανέβασε το σύνολο των τελωνειακών επιβαρύνσεων στο 50% — από τα υψηλότερα ποσοστά που έχουν επιβληθεί σε εμπορικό εταίρο των ΗΠΑ. Την ίδια ημέρα, ινδικά μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν ότι ο Πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι θα ταξιδέψει στην Κίνα στις 31 Αυγούστου — το πρώτο του ταξίδι εκεί από τις συγκρούσεις στα σύνορα τον Ιούνιο του 2020 — για να συμμετάσχει στη σύνοδο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης. Παράλληλα, ο Ινδός σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Ατζίτ Ντοβάλ αναχωρεί για τη Μόσχα πριν από ακόμη μία επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών Σ. Τζαϊσανκάρ στο Κρεμλίνο.
Πρόκειται για δραματικές εξελίξεις. Μέχρι πρόσφατα, οι ΗΠΑ θεωρούσαν την Ινδία στρατηγικό σύμμαχο, ιδίως ως προς τον στόχο περιορισμού της Κίνας. Αυτό ίσχυε για κάθε αμερικανική κυβέρνηση, περιλαμβανομένης της πρώτης θητείας του Τραμπ, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ο λόγος ήταν ότι η Ινδία εξελίχθηκε σε τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως, ξεπερνώντας τη Ρωσία, την Ιταλία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία. Διαθέτει επίσης τον τέταρτο μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο.
Για αυτούς τους λόγους, η Ουάσιγκτον καλλιέργησε τη σχέση της με το Νέο Δελχί ως κρίσιμο στρατιωτικό και οικονομικό εταίρο. Το 2017, αναβίωσε τον Τετραμερή Διάλογο Ασφαλείας (Quad) και συγχώνευσε τους ωκεανούς Ινδικό και Ειρηνικό σε ενιαία στρατιωτική διοίκηση, την INDOPACOM, διευκολύνοντας την ενσωμάτωση της Ινδίας στις στρατηγικές ΗΠΑ για την ανάσχεση της Κίνας. Παράλληλα, οι ΗΠΑ ήλπιζαν ότι η Ινδία θα εξελισσόταν σε εναλλακτικό κόμβο βιομηχανικής παραγωγής ώστε να περιοριστεί η εξάρτηση από την Κίνα.
Ωστόσο, παρά τις αρχικές ελπίδες, η Ουάσιγκτον συνειδητοποίησε ότι αυτά είναι μακροπρόθεσμα σχέδια. Στη μετα-πανδημική και μεταπολεμική (Ουκρανία) εποχή, η Ρωσία έχει αποδυναμωθεί δραματικά και η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας έχει σταθεροποιηθεί. Η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί να επωφεληθεί από αυτές τις νέες πραγματικότητες για να περιορίσει την αμερικανική έκθεση σε παγκόσμιους κινδύνους και διαμορφώνει νέα στρατηγική: αφενός, να αναθέσει σε εταίρους την περιφερειακή ασφάλεια· αφετέρου, να χρησιμοποιήσει δασμούς για τη διόρθωση εμπορικών ανισορροπιών, την προστασία της αμερικανικής βιομηχανίας και την αναδιαμόρφωση του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος υπέρ των ΗΠΑ.
Καθώς οι ΗΠΑ εφαρμόζουν αυτή τη στρατηγική, οι προτεραιότητες είναι η Ρωσία και η Κίνα. Η Ουάσιγκτον επιδιώκει να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, ασκώντας πίεση στη Μόσχα για διαπραγματευτικό συμβιβασμό. Παράλληλα, προσπαθεί να διαπραγματευτεί με την Κίνα ώστε να συγκρατήσει τη γεωοικονομική της επιρροή, κυρίως στον τεχνολογικό τομέα.
Σε αυτό το πλαίσιο μεταβάλλεται και η αμερικανική οπτική για την Ινδία. Ο Τραμπ ζητά από την κυβέρνηση Μόντι να σταματήσει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο, ώστε να ενισχυθεί η διαπραγματευτική πίεση προς τη Μόσχα. Η άρνηση της Ινδίας προκαλεί σοβαρή ρήξη στις διμερείς σχέσεις. (Η αποτυχία σύναψης εμπορικής συμφωνίας και οι διαφωνίες για τον ρόλο της Ουάσιγκτον σε ειρηνευτικές συνομιλίες Ινδίας–Πακιστάν επιδείνωσαν την κατάσταση.) Αλλά αυτή η ρήξη δεν είναι μόνο τακτική· πρόκειται για στρατηγική αναθεώρηση του ρόλου της Ινδίας στη διαχείριση της Κίνας.
Η Ουάσιγκτον αναγνωρίζει τα όρια απεξάρτησης από το Πεκίνο, ιδίως σε τομείς όπως οι σπάνιες γαίες. Χρειάζεται συνεπώς μια στρατηγική συμφωνία με την Κίνα. Οι συζητήσεις περιλαμβάνουν απαιτήσεις όπως ότι η Κίνα δεν μπορεί να προσδοκά εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ ενώ παραμένει στρατιωτική απειλή. Το Πεκίνο ενδιαφέρεται κυρίως για την οικονομία· αν δείξει ευελιξία, π.χ. στο ζήτημα της Ταϊβάν, τότε θα προσδοκά από τις ΗΠΑ να υποβαθμίσουν τις στρατηγικές σχέσεις με την Ινδία.
Ανεξαρτήτως της τελικής συμφωνίας, η πραγματικότητα είναι ότι οι ΗΠΑ δεν χρειάζονται πλέον την Ινδία όσο παλιά. Η Ινδία το έχει αντιληφθεί και προσπαθεί να ενισχύσει τους δεσμούς της με την Κίνα. Όμως το κατάλαβε αργά, παραμένοντας επί μακρόν στο παλιό αφήγημα, σύμφωνα με το οποίο μπορούσε να συναλλάσσεται με τη Ρωσία και να θεωρείται αναντικατάστατη στο κινεζικό ζήτημα. Οι δεσμοί ΗΠΑ–Ινδίας παραμένουν σημαντικοί, αλλά καθώς η Ουάσιγκτον επανεξετάζει τις στρατηγικές της επιλογές, θα επανεξετάσει και τη διαχρονικότητα των εταιρικών της σχέσεων.
Καμράν Μποκχαρί
https://geopoliticalfutures.com
Ο Δρ. Καμράν Μποκχαρί είναι τακτικός συνεργάτης και πρώην ανώτερος αναλυτής (2015–2018) στο Geopolitical Futures. Επί του παρόντος, είναι Διευθυντής του Χαρτοφυλακίου για την Ευρασιατική Ασφάλεια και Ευημερία στο New Lines Institute for Strategy & Policy στην Ουάσιγκτον, ΗΠΑ. Είναι επίσης ειδικός σε θέματα εθνικής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής στο Ινστιτούτο Επαγγελματικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου της Οτάβα. Έχει διατελέσει Συντονιστής Σπουδών Κεντρικής Ασίας στο Ινστιτούτο Διπλωματικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. Ακολουθήστε τον στο X (πρώην Twitter) @KamranBokhari.
