Που οδηγούν οι συγκρούσεις στη Μεσόγειο

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

✒ Γράφει ο δρ Eυάγγελος Μπασάρ Μούσσα

Διδάκτωρ Οικονομικών ΑΠΘ, Αραβολόγος & Συντονιστής του Ακαδημαϊκού Δικτυού χωρών Μαύρης Θάλασσας και Ανατολικής Μεσογείου (BSEMAN) του ΑΠΘ.

Η σύγκρουση για τον πλούτο πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μεσόγειο έχει μετατραπεί σε καύσιμο υλικό, πυροδοτώντας τις αιτίες των συγκρούσεων και των διαφορών για τα συμφέροντα. Από την άλλη η μακροχρόνια σύγκρουση νερού και πετρελαίου μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ έως τη νέα εξερχόμενη σύγκρουση μεταξύ της Τουρκίας από τη μία πλευρά, και Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας από την άλλη πλευρά, η Τουρκία, στο δρόμο της προς την πολιτική επέκταση για να φτάσει στις ακτές της Λιβύης, αγνόησε ότι οι παραλίες της Κρήτης είναι ελληνικό έδαφος. Φτάνοντας στην τρίτη, πρόσφατη σύγκρουση, μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου κατά την οποία οι δύο μεγαλύτερες χώρες στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, βρίσκονται σε συνεχή ανταγωνισμό λόγω του υψηλού πληθυσμού καθεμιάς εξ αυτών αλλά και της βιομηχανικής προόδου τους τα οποία απαιτούν υψηλή κατανάλωση ενέργειας για την τροφοδότηση τους.

Η Τουρκία είναι ένα σημαντικό σημείο διέλευσης για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο για τη Ρωσία και τις χώρες της Κασπίας προς την Ευρώπη. Ωστόσο, δεν διαθέτει αποθέματα πετρελαίου και χρειάζεται να αυξήσει τις ετήσιες εισαγωγές πετρελαίου, λαμβάνοντας υπόψη τις μεγάλες και εξελιγμένες βιομηχανίες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να εξερευνήσει το πετρέλαιο στην Ανατολική Μεσόγειο για να καρπωθεί τον πλούτο της περιοχής μεταξύ των άλλων.

Έτσι, η είσοδος της τουρκικής πλευράς στην πρώτη γραμμή της περιοχής από τη Λιβυκή  πύλη είναι μια άμεση αιτία για την τροφοδότηση της σύγκρουσης και την εισαγωγή της  σε ένα νέο στάδιο πολιτικό και στρατιωτικό ταυτοχρόνως. Το νέο αυτό στάδιο ώθησε τις χώρες της περιοχής να ιδρύσουν ένα «Μεσογειακό Φόρουμ Αερίου» (με έδρα το Κάιρο), το οποίο περιλαμβάνει την Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία, την Ιορδανία, την Παλαιστίνη και το Ισραήλ, ενώ η Τουρκία αποκλείστηκε από αυτό για πολιτικούς και στρατηγικούς υπολογισμούς.

Οικονομικοί και γεωπολιτικοί παράγοντες συμμετείχαν στην ανακάλυψη πετρελαίου (πετρελαίου και φυσικού αερίου) στις περισσότερες χώρες παραγωγής. Ο γεωπολιτικός αγώνας έχει ενίοτε αυξηθεί για να συμπεριλάβει τον έντονο ανταγωνισμό μεταξύ διεθνών εταιρειών και οι συγκρούσεις έχουν ενταθεί κατά καιρούς για να επιτευχθούν ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης και να συμπεριληφθεί μια σύγκρουση μεταξύ των ανταγωνιστικών εταιρειών (μεγάλες βιομηχανικές χώρες).

Αυτές οι συγκρούσεις εκτείνονταν καθ ‘όλη τη διάρκεια του 20ου    αιώνα, και πρόσφατα εμφανίστηκαν στη νέα βιομηχανία αερίου στην ανατολική Μεσόγειο. Η ανακάλυψη φυσικού αερίου στα αιγυπτιακά ύδατα, βόρεια της Αλεξάνδρειας και των λιμανιών Port Said ενθάρρυνε χώρες και περιοχές που συνορεύουν με την ανατολική Μεσόγειο (Παλαιστίνη, Ισραήλ, Κύπρος, Λίβανος, Συρία και Τουρκία) και διαμαρτύρονται για την έλλειψη πόρων πετρελαίου στην περιοχή τους, να προσπαθήσουν να επωφεληθούν από τις αιγυπτιακές ανακαλύψεις για να ξεκινήσουν σεισμικές έρευνες, στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες της στη Μεσόγειο, προκειμένου να γνωρίσουν τη γεωλογία των θαλάσσιων περιοχών της και τη δυνατότητα ανακάλυψης πετρελαιοπηγών.

Η Αραβο-ισραηλινή σύγκρουση ήταν η πρώτη γεωπολιτική διαμάχη για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, όταν το 1999 η Παλαιστινιακή Αρχή ανέθεσε συμβόλαιο εξερεύνησης και παραγωγής στη Θάλασσα της Γάζας στην British Gas και τους συνεργάτες της, την Ένωση εργολαβικών Εταιρειών με έδρα την Αθήνα η οποία ανήκει στην Παλαιστινιακή Αρχή και το Παλαιστινιακό Ταμείο Επενδύσεων της Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής. Η British Gas ανακάλυψε το 2000 το θαλάσσιο πεδίο της Γάζας, με περιορισμένο απόθεμα φυσικού αερίου περίπου 1,4 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Παρά την πάροδο δύο δεκαετιών, αυτό το παλαιστινιακό θαλάσσιο πεδίο δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη, λόγω της συνεχιζόμενης άρνησης του Ισραήλ να το αναπτύξει. Η Royal Dutch Shell απέκτησε πρόσφατα περιουσιακά στοιχεία της British Gas, συμπεριλαμβανομένου του πεδίου της Γάζας Marine. Αλλά η Shell αποφάσισε να μην ερευνήσει το οικόπεδο και να εξορύξει από αυτό, και ανέλαβε την πρωτοβουλία να προσφέρει το μερίδιό της στη Γάζα Marine για πώληση. Οι δύο Άραβες εταίροι, η Εταιρεία Εργαζομένων της Ένωσης και το Ταμείο Επενδύσεων της Παλαιστίνης, εργάζονται για να βρουν μια εταιρεία πετρελαίου για να συνεργαστούν μαζί και να βρουν κατάλληλους τρόπους για να εκμεταλλευτούν τον πλούτο της σε φυσικό αέριο.

Το Ισραήλ έχει το μονοπώλιο στην προμήθεια καυσίμων στη Δυτική Όχθη, σε τιμές και ποσότητες που ορίζει. Το Ισραήλ κυριάρχησε επίσης στην προμήθεια καυσίμων στη Γάζα, αφήνοντας  παράλληλα ένα μικρό παράθυρο για να συνεισφέρει η Αίγυπτος. Διακοπή της ανάπτυξης του οικοπέδου και μείωση των προμηθειών προς τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα  αποτέλεσε την πρώτη πετρελαϊκή σύγκρουση στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μάλιστα, Όσον αφορά τη δεύτερη σύγκρουση, περιλαμβάνει το πρόβλημα της μη σύναψης των θαλάσσιων συνόρων των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών μεταξύ γειτονικών χωρών πριν από τη φροντίδα του πλούτου σε πετρέλαιο, λόγω της πιθανότητας αλληλοεπικάλυψης αυτών των περιοχών μεταξύ τους. Εκτός από την αραβο-ισραηλινή σύγκρουση, το 2007, ο Λίβανος και η Κύπρος έφτασαν στο προσκήνιο της μεσαίας γραμμής μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, το νότιο ή το βόρειο σημείο αυτής της γραμμής δεν έχει εντοπιστεί. Ο προσδιορισμός του νότιου σημείου απαιτούσε τριμερή συνάντηση μεταξύ Κύπρου, Λιβάνου και Ισραήλ. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο Λίβανος βρίσκεται σε πόλεμο με το Ισραήλ, καμία τέτοια συνάντηση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Όσον αφορά το βόρειο σημείο, η Συρία αρνείται να διαπραγματευτεί την κατάρτιση θαλάσσιων συνόρων με τον Λίβανο και στη συνέχεια ορίζει το βόρειο σημείο μεταξύ Λιβάνου, Συρίας και Κύπρου.

Ο Λίβανος αναγκάστηκε να τραβήξει αυτά τα δύο σημεία λίγα μέτρα μακριά για να προχωρήσει στη σχεδίαση της μεσαίας γραμμής με την Κύπρο. Έθεσε διπλωματικό σημείωμα και χάρτες των θαλάσσιων συνόρων του στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, ανεξάρτητα από τα βόρεια και νότια σημεία.

Από την πλευρά της, η συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου επιβεβαίωσε ότι κανένα από τα δύο μέρη δεν θα μπορούσε να συμφωνήσει με τρίτο μέρος χωρίς να λάβει την προηγούμενη έγκριση του άλλου μέρους. Αυτή η λύση ήταν η μόνη διαθέσιμη επιλογή για τον Λίβανο να σχεδιάσει δηλαδή τη μεσαία γραμμή με την Κύπρο. Ωστόσο, η Λευκωσία στη συνέχεια ξεκίνησε συμφωνία με το Ισραήλ διμερώς, και ανακοίνωσε την οριοθέτηση των συνόρων της αποκλειστικής οικονομικής της ζώνης με το Ισραήλ χωρίς να ενημερώσει τη λιβανική πλευρά, η οποία οδήγησε στην τοποθέτηση του χεριού του Ισραήλ σε σημαντικές και υποσχόμενες με πετρέλαιο περιοχές στα ύδατα του νότιου Λιβάνου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να διαδραματίσουν τον διαμεσολαβητικό ρόλο για την επίλυση της διαφοράς, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Καθώς ο Αμερικανός διαπραγματευτής ζήτησε πολιτικές προϋποθέσεις από το Λίβανο, γεγονός που οδήγησε σε καθυστέρηση των διαπραγματεύσεων και μη επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων λόγω της απόρριψης τους από αυτόν.

Όπως ήταν αναμενόμενο λόγω της μη επίτευξης της συμφωνίας Λιβάνου Ισραήλ, για το πολυσυζητημένο οικόπεδο 9, το Ισραήλ κήρυξε προ ήμερών την έναρξη της γεώτρησης σε αυτό.

Πολλές εξελίξεις πραγματοποιήθηκαν κατά τους πρώτους μήνες του έτους 2020 στο ζήτημα του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου. Η κρίση στη Λιβύη και οι γεωπολιτικές  συγκρούσεις στο έδαφός της αποτελεί το γόνιμο έδαφος που αντικατοπτρίζει τα  πολλαπλά συμφέροντα, τις συμμαχίες και τις συγκρούσεις σε αυτήν την περιοχή, μεταξύ της Τουρκίας,  και των μερών του «Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου».

Η εξέταση της πορείας και μέχρι που θα μπορούσε να φτάσει η στρατιωτική σύγκρουση στη Λιβύη, δεν θα μπορούσε να διαχωριστεί από την πολιτική και οικονομική πορεία που σχετίζεται με το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2018, όταν πραγματοποιήθηκε τριμερής σύνοδος κορυφής στο ελληνικό νησί της Κρήτης. Εκεί συγκεντρώθηκαν  οι πρόεδροι της Κύπρου, της Ελλάδας και της Αιγύπτου και συμφωνήθηκε η ίδρυση του «Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου», το οποίο θα εδρεύει στο Κάιρο. Αυτό περιλαμβάνει τις χώρες παραγωγής και εισαγωγής φυσικού αερίου και διέλευσης στην Ανατολική Μεσόγειο, με στόχο «τον συντονισμό των πολιτικών για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και την επίτευξη των κοινών συμφερόντων των χωρών της περιοχής, και επιταχύνει τη διαδικασία αξιοποίησης των τρεχόντων και μελλοντικών αποθεμάτων».

Ακολούθησε τον Ιανουάριο του 2019, η συνάντηση 7 υπουργών ενέργειας από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου Κάιρο με εκπροσώπους των κάτωθι χωρών: Αίγυπτος, Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Ιταλία, Παλαιστίνη και Ιορδανία. Επιτεύχθηκε συμφωνία για την ίδρυση του «Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου», ενώ το «Φόρουμ» απέκλεισε τις χώρες της Τουρκίας, του Λιβάνου, της Συρίας και της Βόρειας Τουρκικής Κύπρου από την ίδρυσή του, παρά το γεγονός ότι είναι χώρες που βλέπουν τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.

Η Τουρκία μπλοκάρει το δρόμο προς το “East Med” και αισθάνεται ότι, κατά τη γνώμη της, επιθυμούν να την  αποκλείσουν  από το «Φόρουμ» δίνοντας καθοριστικό ρόλο στο «Ισραήλ», την Αίγυπτο, την Ελλάδα και άλλα κόμματα που δεν αγνοούν τη Μεσόγειο, σε μια προσπάθεια «να την στερήσουν και να στερηθεί από τον σύμμαχό της Βόρεια Κύπρο ο τεράστιος πλούτος κοιτασμάτων φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκε σε αυτήν την περιοχή». Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έθεσε το ζήτημα στο πλαίσιο της “άμεσης αντιπαράθεσης” λέγοντας ότι η χώρα του “δεν θα επιτρέψει σχέδια εξόρυξης φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο εάν αποκλειστούν η Τουρκία και οι σύμμαχοί της στη Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου”, η οποία αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.

Σε μια εποχή που η Κύπρος, η Ελλάδα και το “Ισραήλ” συμφώνησαν να δημιουργήσουν έναν αγωγό της Ανατολικής Μεσογείου, γνωστός ως “Ανατολικός Μεσογειακός” για να προμηθεύσει την Ευρώπη με φυσικό αέριο χωρίς διαβουλεύσεις με την Τουρκία, η τελευταία πήγε στη Λιβύη, όπου βρήκε ως σύμμαχό της την κυβέρνηση “Al-Wefaq” εθνικής συνεννόησης με επικεφαλής τον Sarraj. Στα τέλη Νοεμβρίου 2019, λίγες ημέρες πριν από την υπογραφή της συμφωνίας “EastMed”, η κυβέρνηση “Συμφωνία” με επικεφαλής τον Fayez al-Sarraj, η οποία είναι διεθνώς αναγνωρισμένη, υπέγραψε δύο συμφωνίες με την Τουρκία, μία για την ασφάλεια και τη στρατιωτική συνεργασία, και μια άλλη στον ναυτικό τομέα.

Η συμφωνία προέβλεπε την οριοθέτηση των θαλάσσιων σφαιρών επιρροής για τη Λιβύη και την Τουρκία, καθώς και στρατιωτική συνεργασία και ασφάλεια μεταξύ τους.

Εν κατακλείδι, η Τουρκία επιδιώκει να χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική βάση στη Μισράτα (Misrata Army Base) και την αεροπορική βάση Αλ Ουατία (Al-Watiya Air Base) προκειμένου να ενισχύσει τη θέση της στην ανατολική Μεσόγειο καθώς απέβησαν άκαρπες οι προσπάθειες για την εκμετάλλευση παρόμοιων βάσεων στην Τυνησία, στην Αλγερία και στο Μαρόκο. Επιπρόσθετα, έχει μεταφέρει περισσότερους από  16.000 μισθοφόρων από την πόλη Ίντλεμπ της Συρίας στη Λιβύη μέσω Κωνσταντινούπολης προκειμένου να εξέλθει νικήτρια σε αυτό τον ασύμμετρο πόλεμο. Τέλος η ανατολική Μεσόγειος επιπλέει σε μια λίμνη φυσικού αερίου η οποία βρίσκεται εντός θαλασσίων συνόρων των προαναφερθεισών χωρών, κάνοντας την Τουρκία να ασκεί απόλυτη προνομιακή πρόσδεση στις γύρω χώρες, καλλιεργώντας την πιθανότητα σύνδεσης με οπαδούς πανταχού λόγω της ιδεολογικής εγγύτητας, το βλέπουμε στην Ίντλεμπ, το βλέπουμε στην Αίγυπτο, το βλέπουμε στη Λιβύη κοκ.

“Μακεδονία”

 

spot_img

2 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Ακολούθησε τον Ιανουάριο του 2019,… …ενώ το «Φόρουμ» απέκλεισε τις χώρες της Τουρκίας, του Λιβάνου, της Συρίας και της Βόρειας Τουρκικής Κύπρου από…
    …είναι χώρες που βλέπουν τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.

    Kύριε Καθηγητά. Γράφετε:

    Ακολούθησε τον Ιανουάριο του 2019,… …ενώ το «Φόρουμ» απέκλεισε τις χώρες της Τουρκίας, του Λιβάνου, της Συρίας και της Βόρειας Τουρκικής Κύπρου από…
    …είναι χώρες που βλέπουν τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.

    Πιο κάτω στο άρθρο σας αναφέρετε ότι αυτό το “κράτος” αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία.

    H “Βόρεια Τουρκική Κύπρος” δεν είναι κράτος.
    Είναι το κομμάτι της Κυπριακής Δημοκρατίας που παράνομα η Τουρκία κατέλαβε το 1974 και εξακολουθεί να κατέχει καταπατόντας τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.

  2. “Η Τουρκία μπλοκάρει το δρόμο προς το “East Med” και αισθάνεται ότι, κατά τη γνώμη της, επιθυμούν να την αποκλείσουν από το «Φόρουμ» δίνοντας καθοριστικό ρόλο στο «Ισραήλ», την Αίγυπτο, την Ελλάδα και άλλα κόμματα”

    Ε, πρώτη φορά ακούω ότι η Ελλάδα είναι κόμμα… Κομματοκρατούμενη ναι, αλλά κόμμα; Και η Αίγυπτος κόμμα;

    Το μεν Ισραήλ εντός εισαγωγικών (γιατί;), η δε ανύπαρκτη “Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου” εκτός.

    Περίεργα πράγματα….

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα