Περί του Θηρίου στο Κοράνιο (ΚΖ’, 84)

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

 

του Ιωάννη Έ. Κωτούλα*

Στην εικοστή έβδομη σούρα του Κορανίου, ή οποία επιγράφεται Ό μύρμηξ[1] [2], υπάρχει μία ενδιαφέρουσα εικονολογική και συμβολική παράδοση, ή οποία σχετίζεται με τήν ευρύτερη ιστορική παράδοση χριστιανικού άποκαλυπτικισμού της δυτικής Ασίας και τού μονο­θεϊστικού ελληνορωμαϊκού μεσογειακού κόσμου. Πρόκειται για τήν περιγραφή τού Θηρίου τής Γής (Dabbat al-Ard):

Όταν άπαγγελθή κατ’ αυτών ή άπόφασις, και ή έκτέλεσις αυτής προσεγγίση, τότε θα έξαγάγωμεν έκ τής γής τρομερόν τι θηρίον οπερ θα εϊ’πη αύτοΐς οτι οι άνθρωποι ούκ έπίστευσαν μετα σταθερότητος τα ήμέτερα σημεία[3].

Ή εμφάνιση τού Θηρίου έπι τής γής, σύμφωνα με τήν ισλαμική παρά­δοση, άποτελεί ένα άπο τα σημεία (ashrat ή malamat) τής έλεύσεως τής Έσχάτης Ήμέρας. Το Θηρίο θα έμφανισθεί άφ’ οτου σημειωθούν ιδιότυπες και άντικανονικές φυσικές έκδηλώσεις, οπως οταν ο ήλιος άνα- τείλει στή Δύση άντι τής Ανατολής. Το Θηρίον περιγράφεται άναλυτικώς στο βιβλίο Tadhkirah τού ιμάμη Abu ’Abdullah Al-Qurtubi (1214-1273), ενος διάσημου λογίου της σχολής Μαλίκι, ο οποίος έδρευε στήν Κόρδοβα τής ύπο ισλαμική κυριαρχία Ίβηρικής Χερσονήσου[4]. Όσον άφορα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του, το Θηρίο περιγράφεται ώς ενα χιμαιρικό πλάσμα, το όποιο συνδυάζει στοιχεία άπο πολυάριθμα ζώα. Το Θηρίο εχει ΰψος εξήντα πήχεων και μεικτά μορφολογικά χαρακτηριστικά. Στο Tadhkirah άναφέρονται τά έξης γιά το Θηρίον:

Ό Ibn Jurayj άνέφερε δτι ό Ibn al-Zubayr περιέγραψε το Θηρίο και είπε: «Ή κεφαλή του είναι δπως αύτή ένος ταύρου, οί οφθαλμοί του είναι δπως αύτοι ένος χοίρου, τα ώτα του είναι δπως αύτα ένος ελέφαντα, τα κέρατά του είναι δπως αύτα μιας ελάφου, ό λαιμός του είναι δπως αύτος μιας στρουθοκαμήλου, το στήθος του είναι δπως το στήθος ένος λέοντος, το χρώμα του είναι δπως το χρώμα μιας τίγρεως, οί γοφοί του είναι δπως οί γοφοι μιας γαλής, ή ούρά του είναι δπως ή ούρα ένος κριού και τα πόδια του είναι δπως τα πόδια μιας καμήλου. Ανάμεσα σε κάθε ζεύγος τών μελών του ύπάρχει άπόσταση δώδεκα πήχεων[5].

Κατά την παράδοση, το Θηρίο θά εξέλθει άπο ενα άπο τά μεγαλύτερα ίσλαμικά τεμένη στη Μέκκα η -βάσει άλλων εκδοχών- στο όρος Σαφά η στην περιοχή τού Ταγιέφ. Το Θηρίο θά άπευθυνθεί στην άνθρωπότητα επιτιμώντας την γιά την ε’λλειψη σεβασμού προς τον Θεο και την άπόδοση τών νενομισμένων τιμών, ενώ σύμφωνα με όρισμένες παραδόσεις θά άπευθυνθεί στους άνθρώπους χρησιμοποιώντας την άραβικη γλώσσα[6]. Το Θηρίο θά φέρει τη ράβδο τού Μωυση και τη Σφραγίδα τού Σολομώντος ενώ, άπευθυνόμενο προς όσους δεν πίστευσαν, θά πλήξει το πρόσωπο αύτών[7]. Πάνω στο μέτωπο καθ’ ένός, ό όποίος δεν πίστευσε στην άληθινη θρησκεία, θά άναγράφεται ότι αύτος προορίζεται γιά την Κόλαση, ενώ το πρόσωπό του θά μαυρισθεί. Άντιθέτως οί πιστοι θά ε’χουν την τύχη νά φωτισθεί το πρόσωπό τους άπο τη Σφραγίδα τού Σολομώντος και επι τού μετώπου ένος έκάστου εξ αύτών θά άναγράφεται ότι αύτος προορίζεται νά μεταβεί στον Παράδεισο[8].

Ή αραβική λέξη, ή οποία χρησιμοποιείται για την περιγραφή του Θηρίου, dabba (πληθ. dawdbb), αναφέρεται σε οποιοδήποτε ζωντανό πλάσμα, το οποίο κρατάει οριζόντια στάση του σώματος αύτου, καθώς κινείται. Ή λέξη χρησιμοποιείται συνήθως για να προσδιορίσει τετράποδα ζώα όπως ίππους, όνους, ήμιόνους ή καμήλους. Ακόμη και ο Μπουράκ, ο ήμίονος, ο οποίος κατα τήν παράδοση χρησιμοποιήθηκε απο τον Προφήτη Μωάμεθ για τήν ανάληψή του στους ούρανούς, προσδιορίζεται με τήν ονομασία dabby al-Ghitl. ’Άλλες ερμηνείες τής λέξεως dabba συσχετίζουν αύτή με κάποιο έντομο, όπως οί τερμίτες. Μία άλλη ονομασία του Θηρίου, ή οποία χρησιμοποιείται στα κείμενα τής ίσλαμικής παραδόσεως, είναι Al Jassasa, ο Ωτακουστής[9].

Ή περιγραφή του Θηρίου στο κείμενο του Κορανίου είναι πιθανώτατα εμπνευσμένη απο τα αποκαλυπτικά χριστιανικά κείμενα, τά οποία είχαν γνωρίσει ιδιαίτερη διάδοση στήν εύρύτερη περιοχή. Τα χριστιανικα αποκαλυπτικα κείμενα ήταν γνωστα στή Δυτική Άσία μεταξυ τών αραμαιοφώνων και αραβοφώνων πληθυσμών. Στήν Άποκάλυψιν (περ. 90) του Ίωάννου άπαντα ή εξής περιγραφή του Θηρίου:

Και είδον άλλο θηρίον άναβαίνον εκ της γης, και είχε κέρατα δύο δμοια άρνίω καί ελάλει ώς δράκων. καί την εξουσίαν τοΰ πρώτου θηρίου πάσαν ποιεί ενώπιον αύτοΰ, καί ποιεί την γην καί τούς εν αύτή κατοικοΰντας ΐνα προσκυνήσωσι το θηρίον το πρώτον, ού εθεραπεύθη ή πληγη τοΰ θανάτου αύτοΰ. καί ποιεί σημεία μεγάλα, ΐνα καί πΰρ ποιή εκ τοΰ ούρανοΰ καταβαίνειν εις την γην ενώπιον τών άνθρώπων, καί πλανά τούς κατοικοΰντας επί της γης διά τά σημεία α εδόθη αύτώ ποιησαι ενώπιον τοΰ θηρίου, λέγων τοίς κατοικοΰσιν επί της γης ποιησαι εικόνα τώ θηρίω, ος Εχει την πληγην της μαχαίρας καί εζησεν. καί εδόθη αύτώ πνεΰμα δοΰναι τή ε’ικόνι τοΰ θηρίου, ΐνα καί λαλήση ή είκών τοΰ θηρίου καί ποιήση [ΐνα] δσοι εάν μη προσκυνήσωσιν τή εΐκόνι τοΰ θηρίου άποκτανθώσιν[10].

Άπο ίστορικής απόψεως, ή παράδοση για το Θηρίο του Κορανίου πιθανώς συνδέεται με τήν καταστροφική επιδημία πανώλους τών μέσων τοΰ 6ου αίώνος. Ή επιδημία πανώλους, ή οποία σημειώθηκε με έτος αρχικής εκδηλώσεως το 542, διαδόθηκε στο εσωτερικό της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέσω του αιγυπτιακού λιμένος του Πηλου- σίου στις εκβολές του Νείλου και οι γεωγραφικές απαρχές της εν­τοπίζονται στην κεντρική Αφρική[11]. Ή έπιδημία προκάλεσε σημαντική υποχώρηση του πληθυσμού της Αυτοκρατορίας. Υπολογίζεται οτι περίπου το 30-40% του αρχικού πληθυσμού, ο όποιος άπαντα κατά τον πρώιμο 6ο αιώνα, άπεβίωσε[12]. Ιστορικές πηγές της περιόδου άναφέρουν ένα εξαιρετικώς υψηλο επίπεδο θνησιμότητος τις έπόμενες δεκαετίες, κατά τις όποιες ή επιδημία επανερχόταν, καθώς οΐ νεκροι άνέρχονταν σέ 5.000-10.000 άτομα άνά ήμέρα[13]. Υπολογίζεται οτι ό άριθμος τών νεκρών στήν Κωνσταντινούπολη κατά το πρώτο μόνον κυμα της πανώλους το 542 άνηλθε σέ 244.000 άτομα[14]. Πρόκειται γιά ένα επίπεδο θνησιμότητος, το όποιο θά σημειωνόταν εκ νέου στον Ευρωπαϊκό χώρο μόνον κατά τον 14ο αιώνα μέ τή μεγάλη επιδημία της πανώλους, ή όποία προκάλεσε άκόμη υψηλότερες άπώλειες[15]. Ή επιδημία αυτή μάλιστα, ή όποία εκδηλώθηκε περι τά μέσα του 6ου αιώνα, βάσει πρόσφατων πορισμάτων συνδέεται μέ τή μεταγενέστερη δραστική εξάπλωση της πανώλους κατά τον 14ο αιώνα[16].

Ή εκδήλωση της επιδημίας προκάλεσε μείωση του πληθυσμιακου δυναμικου και της δυνατότητας άναπληρώσεως της άριθμητικης ισχύος

τοΰ στρατού, ερμηνεύοντας σε ορισμένο βαθμό τις μακροχρόνιες προσπάθειες της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας να ανακτήσει την Ιταλική Χερσόνησο από τούς Όστρογότθους (535-554)[17]. Τα απο­τελέσματα της πανώλους ήσαν καταλυτικά για τήν ισχύ της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας[18]. Ή πανώλης είχε εύρεΐα επίδραση σε ολη τή χωρική ενότητα τής Δυτικής Ασίας και τής Ανατολικής Μεσογείου[19].

Ή μείωση τού πληθυσμού λόγω τής επιδημίας επιτάθηκε εξ αιτίας τής μεταβολής των κλιματικών δεδομένων κατά τήν πρώιμη μεσαιωνική περίοδο. Ή ψύχρανση τού κλίματος σε συνδυασμό με τήν αναστάτωση, ή οποία είχε προκληθεΐ απο τή μεταναστευτική εισροή πληθυσμών και τις συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις, είχε ώς συνέπεια τήν ύποβάθμιση τής ποιότητας τού καλλιεργουμένου εδάφους. Ή καλλιέργεια αμπέλου και ελαιών, τών βασικών προϊόντων τής αγροτικής παραγωγής τού οικοσυστήματος τής Μεσογείου Θαλάσσης, ατόνησε προκαλώντας περαιτέρω διάβρωση τών επιφανειών τού εδάφους. Ή μείωση τής αγροτικής παραγωγής και ή ύποβάθμιση τών εμπορικών δικτύων, μέ τή σειρά τους, είχαν ώς συνέπεια τή γενική ύποχώρηση τού πληθυσμού στον μεσογειακό χώρο. Οι εξελίξεις αυτές δεν περιορίσθηκαν σέ μία γεωγραφική περιοχή, αλλά καταγράφονται σε διάφορα σημεία τού μεσογειακού οικοσυστήματος, οπως στήν ’Έφεσο στή δυτική Μικρά Άσία, τήν Όλυμπία στόν ελλαδικό χώρο, τή Νόρα στή Σαρδηνία και τή βόρειο Άφρική[20].

Ή ιστορική παράδοση για το Θηρίο του Κορανίου κατά πάσα πιθανότητα αντανακλά τήν αποδιοργάνωση των οικιστικών μονάδων μετά απο τήν επιδημία πανώλους στήν Αραβική Χερσόνησο.

SUMMARY

About the Beast in the Qur’an

By Ioannis E. Kotoulas, PhD

National and Kapodistrian University of Athens

This paper examines the Beast of the Earth (Dabbat al-Ard) in the Qur’an in relation to the historical context that gave birth to this apocalyptic tradition. It is argued that the Islamic tradition of the Beast of the Earth is an influence from Christian apocalyptic texts but also reflects the events connected to the Justinian Plague of the middle 6th century.

* Ό Ιωάννης Έ. Κωτούλας είναι διδάκτωρ Γεωπολιτικής, διδάκτωρ Ιστορίας και διδάσκων τού Εθνικού και Καποδιστριακοΰ Πανεπιστημίου Αθηνών.

[2]  Ή σούρα αύτή εχει συντεθεί κατά τήν παραμονή τού Μωάμεθ στή Μέκκα, χρονολογείται δέ στο όγδοο ετος τής παραμονής του στήν Μέκκα. Βλ. E. M. Wherry, A Comprehensive Commentary on the Quran Comprising Sale’s Translation and Preliminary Discourse, with Additional Notes and Emendations, vol. III, Trubner and Co., London 1885, σ. 237.

[3]   Το Ιερόν Κοράνιον, ΚΘ’, 84.

[4]  Ό Al-Qurtubi συνέγραψε ένα έκτενές εργο 12 τόμων μέ σχόλια στο Κοράνιο (Tafsir al-Qurtubi).

ΘΕΟΛΟΓΙΑ 92, 2 (2021) 173-178

[5]  Sale, Prel Disc Sect IV, 85. Σε όρισμένες άλλες περιγραφές στά χαρακτηριστικά τού Θηρίου προστίθενται πτερά. Βλ. The Koran translated into English from the Original Arabic by George Sale with Explanatory Notes from the Most Approved Commentators and Sale’s Preliminary Discourse, with an Introduction by Sir Edward Denison Ross, Frederick Warne and Co. Ltd., London and New York, σ. 376, σημ. 2.

[6]  The Koran translated into English from the Original Arabic by George Sale…, ο.π., σσ. 85-6.

[7]   The Koran translated into English from the Original Arabic by George Sale.., ο.π., σ. 376, σημ. 3.

[8]  Ahmadiyya Muslim Community (ed.), The English Commentary of the Holy Quran, vol. 4, London 1963, σσ. 1988-9.

[9]   H. Eisenstein, „Bemerkungen zur dabbat al-ard in Koran 34,14 (13)“, Wiener Zeitschrift fur die Kunde des Morgenlandes, τ. 79 (1989), σσ. 131-7.

[10]            Άποκ. 13, 11-15.

[11]   D. Stathakopoulos, “Crime and Punishment: The Plague in the Byzantine Empire, 541-749”, στό: L. K. Little (ed.), Plague and the End of Antiquity: The Pandemic of 541­750, Cambridge University Press, Cambridge 2006, σσ. 99-100.

[12]  H. Kennedy, “Justinianic plague in Syria and the archaeological evidence”, στό: L. K. Little (ed.), Plague and the End of Antiquity…, ο.π., σσ. 87-98.

[13]   Προκοπίου Ύπερ των πολέμων λόγοι, II, 23,2: «Ή μεν ούν νόσος έν Βυζαντίω ές τέσσαρας διηλθε μήνας, ηκμασε δε έν τρισι μάλιστα. και κατ’ αργάς μεν εθνησκον των ε’ιωθότων ολίγω πλείους, εΐτα ετι μάλλον το κακόν fρετο, μετά δε ές πεντακισγιλίους ημέρα έκάστη έξικνείτο το των νεκροον μέτρον, και αύθις πάλιν ές μυρίους τε και τούτων ετι πλείους ήλθε».

[14]  T. H. Hollingsworth, Historical Demography, Cornell University Press, Ithaca, NY 1969, σσ. 365-7.

[15]   F. Retieff & L. P. Cilliers, “The Epidemic of Justinian (AD 542): A Prelude to the Middle Ages”, Acta Theologica, τ. 26, 2 (2006), σσ. 115-27.

[16]   K. I. Bos, “Yersinia pestis: New Evidence for an Old Infection”, PloS One, τ. 7, 11 (2012), σσ. 1-3.

[17]   H. Kennedy, “From Polis to Madina: Urban Change in Late Antique and Early Islamic Syria”, Past and Present, τ. 106 (1985), σσ. 3-27· ο ίδιος, “The Last Century of Byzantine Syria: A Reinterpretation”, Byzantinische Forschungen, τ. 10 (1985), σσ. 141-84· D. Stathakopoulos, “Crime and Punishment: The Plague in the Byzantine Empire, 541­749”, ο.π., σ. 116.

[18]  D. Ch. Stathakopoulos, Famine and Pestilence in the Late Roman and Early Byzantine Empire, Aldershot 2004, σσ. 140-54.

[19]  L. Conrad, “The Plague in Bilad al-Sham in Pre-Islamic Times”, στό: M. A. Bakhit and M. Asfour (eds.), Proceedings of the Symposium on Bilad al-Sham during the Byzantine Period, Muharram 9-13, 1040. A.H./November 15-19 1983, Amman 1986, vol. ΙΙ, σσ. 143-63.

[20]   C. Delano Smith, Western Mediterranean Europe: A Historical Geography of Italy, Spain and Southern France since the Neolithic, London 1979, σσ. 328-92. Πρβλ. C. Vita-Finzi, The Mediterranean Valleys: Geological Change in Historical Times, Cambridge University Press, Cambridge 1969.

spot_img

1 ΣΧΟΛΙΟ

Leave a Reply to Πέτρος Αλτινίδης Ακύρωση απάντησης

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα