Του Παντελή Οικονόμου *
Το Ιράν διαθέτει σήμερα ανεπτυγμένη πυρηνική ικανότητα. Δυνητικά βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην απόκτηση πυρηνικών όπλων απ’ ό,τι τον Μάιο του 2018, όταν ο πρόεδρος Τραμπ έβγαλε τις ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία ελέγχου του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος (JCPOA). Η Τεχεράνη δήλωσε ότι θα αποδεχόταν μια συμφωνία που θα αφορούσε μόνον τον περιορισμό της ικανότητάς της για εμπλουτισμό ουρανίου, σε συνδυασμό με άρση των εναντίον της κυρώσεων.
Ο Τραμπ δήλωσε αποφασισμένος να λύσει διπλωματικά το πρόβλημα με μία συμφωνία που θα εξασφαλίζει την μη-απόκτηση πυρηνικών όπλων από την Τεχεράνη. Δεν κάνει σαφές, αν στοχεύει στην ολιστική καταστροφή της πυρηνικής ικανότητας του Ιράν, στο βαλλιστικό του πρόγραμμα και στην περιφερειακή επιρροή της Τεχεράνης, ή αν αρκεστεί στον περιορισμό της ιρανικής ικανότητας εμπλουτισμού ουρανίου. Σε περίπτωση μη αποδοχής των προτάσεων του, ο Τραμπ απειλεί το Ιράν με βομβαρδισμό.
Το Ισραήλ παραμένει αμετάκλητα εναντίον κάθε συμφωνίας που δεν επιβάλλει ολιστική και εσαεί καταστροφή της ιρανικής πυρηνικής ικανότητας. Επιπλέον, το πανίσχυρο ισραηλινό λόμπι στις ΗΠΑ ασκεί καθοριστική επιρροή στην Ουάσιγκτον με στόχο την εφαρμογή μαξιμαλιστικής πολιτικής εναντίον της Τεχεράνης.
Σε αυτό το ευρύ αλλά θολό πλαίσιο στόχων των πρωταγωνιστών της ιρανικής κρίσης, έχουν αρχίσει πρόσφατα διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ιράν για ειρηνική επίλυση της κρίσης. Η αγωνία της παγκόσμιας κοινής γνώμης είναι δικαιολογημένη. Θα υπάρξει τελικά διπλωματική συμφωνία ή θα ηχήσουν τα τύμπανα του πολέμου;
Θεωρώ ότι η ιστορία παραμένει ο σοφότερος δάσκαλος μας. Δειγματοληπτικά θυμίζω μια σειρά από σημαντικά γεγονότα του καλοκαιριού του 2023 και στη συνέχεια ένα αναπάντεχο συμβάν που άλλαξε την κατεύθυνση κρίσιμων γεωπολιτικών εξελίξεων:
Ιράν και Σαουδική Αραβία γνωστοποίησαν την πρόθεσή τους να προσχωρήσουν στους BRICS. Επίσης, υπήρξε προσέγγιση Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας με πρωτοβουλία των ΗΠΑ. Και τέλος, προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας – Ιράν με προτροπή της Κίνας.
Θυμάμαι επίσης ότι, το ίδιο καλοκαίρι οι μυστικές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και την Τεχεράνη για μια συμφωνία τύπου JCPOA προχωρούσαν θετικά. Από ανώτερο Ιρανό διπλωμάτη είχε διαρρεύσει η σχετική είδηση στη Βιέννη. Πρόσφατα, την επιβεβαίωσε ο αντιπρόεδρος και τότε ΥΠΕΞ του Ιράν Τζαβάντ Ζαρίφ (WEF-Davos 22.1.2025). Η προγραμματισμένη συνάντηση ΗΠΑ – Ιράν για ανανέωση της συμφωνίας JCPOA στις 9 Οκτωβρίου του 2023, ναυάγησε δυο μέρες νωρίτερα, όταν στις 7 Οκτωβρίου έγινε αναπάντεχα η αιματηρή επίθεση της Χαμάς στη Γάζα.
Η ιστορία είναι γεμάτη από παρόμοια αναπάντεχα τρομακτικά συμβάντα. Κάποια αποδείχτηκαν στημένες προβοκάτσιες και άλλα τυχαία γεγονότα. Σχεδόν όλα είχαν το ίδιο αποτέλεσμα. Ακύρωσαν ή άλλαξαν ριζικά σημαντικές εξελίξεις.
Φρονώ, πως δεν θα πρέπει να αγνοείται η πιθανότητα ενός ανάλογου αναπάντεχου συμβάντος, πριν από μια ενδεχόμενη διπλωματική επιτυχία επίλυσης του Ιρανικού προβλήματος. Ένα παρόμοιο συμβάν θα μπορούσε να εξαναγκάσει τις δυο πλευρές, Ιράν και Ισραήλ, να αναμετρηθούν βίαια και μετωπικά. Η βία μπορεί εύκολα να κλιμακωθεί και να ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Ακόμη και από τον αμερικανό ηγέτη Τραμπ, που εμφανίζεται παντοδύναμος και αποφασιστικός. Τον άνθρωπο που αυτοαποκαλείται ειρηνοποιός, “peacemaker” και μέγας καταφερτζής συμφωνιών, “great deal maker”. Αν πράγματι αυτό πιστεύει, φοβάμαι πως δεν θα καταφέρει τελικά να αποφύγει το σύρσιμο της χώρας του – ίσως και άλλων – σε μια ολέθρια παγκόσμια περιπέτεια.
——————-
Ο δρ Παντελής Φ. Οικονόμου είναι πρώην ανώτερο στέλεχος της ΙΑΕΑ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ
πηγή: ΤΑ ΝΕΑ
