Όταν ξεκίνησε η πανδημία, έκανα αυτό που συνήθως κάνω σε μία κρίση ή ένα σημαντικό γεγονός που χρήζει ανάλυσης: Ομάδα εργασίας, επεξεργασία στοιχείων και κατάθεση σκέψεων/προτάσεων. Μαζευτήκαμε κάποιοι φίλοι, άνθρωποι από διαφορετικά επιστημονικά πεδία (σημαντική παράμετρος αυτή) και αρχίσαμε να συλλέγουμε πληροφορίες από όλες τις χώρες σε ένα κοινό τόπο.
Ένα από τα πράγματα που διαπιστώσαμε εξαρχής ήταν ότι τα σημεία έξαρσης της πανδημίας στον χάρτη ήταν όλα ηπειρωτικά. Ξεκινήσαμε να μελετάμε τη σύνδεση με το κλίμα· ξανά χάρτες, στατιστικά στοιχεία και συγκρίσεις. Δεν είχαμε δει όμως το βασικό χαρακτηριστικό των περιοχών αυτών -ήταν περιοχές στεριάς με δυνατότητα πρόσβασης από παντού και κατά ένα τρόπο κόμβοι κινητικότητας.
Ας δούμε τις περιοχές της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη έξαρση στο 1ο κύμα (αντίστοιχη βέβαια και η Γουχάν στην επαρχία Χουμπέι):
Ιταλία: Λομβαρδία, Val d’Aosta (σύνορα Ελβετία)
Ισπανία: Μαδρίτη (Καστίλλη)
Γαλλία: Αλσατία-Λωραίνη (σύνορα Γερμανία), Ιλ ντε Φράνς (Παρίσι)
Ολλανδία: Limbourg (σύνορα Γερμανία), North Brabant (σύνορα Βέλγιο)
Βέλγιο: – Βαλλωνία (σύνορα Γαλλία)
Γερμανία: Βάδη-Βυρτεμβέργη (σύνορα Γαλλία), Βαυαρία (σύνορα Αυστρία)
Ελβετία: Γενεύη, Τιτσίνο (σύνορα Ιταλία)
Προφανώς, η αυξημένη μεταδοτικότητα είναι πολυπαραγοντική, όμως σε αυτό το κείμενο θέλω να εστιάσω στον ρόλο της κινητικότητας τον οποίο θεωρώ μείζονος σημασίας. Και αυτό διότι διεξάγεται μία επιστημονική συζήτηση για τη στρατηγική των περιοριστικών μέτρων, τους εξωτερικούς χώρους κτλ.
Αν, για παράδειγμα, βγαίναμε όλοι έξω από τα σπίτια μας και τηρούσαμε τις κοινωνικές αποστάσεις, λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική παράμετρο αυξημένης μετάδοσης σε κλειστούς χώρους και την οποία είχα και εγώ επισημάνει από την αρχή, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι με βάση αυτή μονάχα τη διάσταση θα υπήρχε ύφεση του φαινομένου.
Αν, όμως, παραμέναμε όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη ακίνητοι για 14 ημέρες, θα υπήρχε εξάλειψη της πανδημίας. Διότι ο ιός χρειάζεται ανθρώπινα σώματα για να μπορέσει να επιβιώσει -να μεταφέρεται από σώμα σε σώμα. Άρα, η βασική παράμετρος αντιμετώπισης της πανδημίας είναι η μείωση της κινητικότητας.
Τούτο σημαίνει ως προς την στρατηγική των συστημάτων υγείας, επέκταση των δομών και περιορισμός της μετακίνησης των υποψήφιων ασθενών. Δηλαδή, αντί να μαζευόμαστε σε όλο και λιγότερες νοσοκομειακές δομές, να πηγαίνουμε ακόμη και με συνεργεία στα σπίτια των ασθενών για να περιορίσουμε τη μετακίνηση του ιού. Ο παραπάνω χώρος λοιπόν που συζητάμε, θα έπρεπε να υπάρχει στο σχεδιασμό των παροχών υπηρεσιών υγείας.
Πάμε σε κάτι πιο σημαντικό τώρα. Πώς μπορείς να ελέγξεις την κινητικότητα; Σε μία παγκοσμιοποιημένη κοινωνία είναι προφανές πως δεν μπορείς να την περιορίσεις στον επιθυμητό βαθμό ώστε να λύσεις το πρόβλημα της πανδημίας. Ο μόνος τρόπος πλήρους ελέγχου των ροών είναι η θάλασσα. Διότι ο υποψήφιος ασθενής μετακινείται σε κάποια νησιωτική περιοχή με συγκεκριμένο τρόπο (πλοίο, αεροπλάνο) και άρα ελέγχεται.
Αυτό το συγκριτικό πλεονέκτημα αξιοποίησε η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, χώρες οι οποίες μαζί με τις περισσότερες σκανδιναβικές (Νορβηγία, Φινλανδία, Δανία) και κάποιες ασιατικές (Κίνα, Ν. Κορέα, Σιγκαπούρη) αντιμετώπισαν με επιτυχημένο τρόπο την πανδημία. Βέβαια, κάθε μία από αυτές για διαφορετικούς λόγους, καθώς οι Σκανδιναβικές χώρες αξιοποίησαν τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή των πολιτών εξαιτίας της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, ενώ οι ασιατικές χώρες εκμεταλλεύτηκαν την υψηλή τεχνολογία και αυταρχικές μεθόδους περισσότερου ελέγχου, εκμεταλλευόμενες τα πολιτεύματά τους.
Ζητούμενο, λοιπόν, για κάθε χώρα, η αξιοποίηση των δικών της συγκριτικών πλεονεκτημάτων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, κάτι που απαιτεί στρατηγική & ηγεσία.
Ας επανέλθω, λοιπόν, στην Αυστραλία και στη Νέα Ζηλανδία, οι οποίες έκαναν το εξής απλό πράγμα: Στεγανοποίησαν τα σύνορά τους, με καραντίνα 14 ημερών και τεστ σε κάθε εισερχόμενο επισκέπτη και βεβαίως και αυτό υπό περιορισμό. Προχώρησαν σε σκληρά μέτρα για μικρό χρονικό διάστημα με τη χρήση τεστ, απομόνωση των θετικών περιστατικών και αντιμετώπισή τους μέχρι την εξάλειψη του ιού. Κατόπιν, οι δύο χώρες δημιούργησαν μία τουριστική ‘φούσκα’ μεταξύ τους και μπορούσαν να μετακινούνται οι πολίτες των δύο αυτών χωρών με ασφάλεια. Στον παρακάτω σύνδεσμο (εδώ) παραθέτω αναλυτικά το παράδειγμα της Αυστραλίας και εξηγώ τον ρόλο που έπαιξε ο τουρισμός στη χώρα μας· διότι τι είναι ο τουρισμός; Κινητικότητα.
Ερχόμενοι στην Ελλάδα, η επιλογή των οριζόντιων μέτρων του φθινοπώρου σε μία νησιωτική χώρα ήταν το μεγάλο λάθος· ήταν η μη αξιοποίηση του συγκριτικού μας πλεονεκτήματος -της θάλασσας. Απέναντι σε έναν ιό που δεν γνωρίζει σύνορα, επιλέξαμε στην εστία φωτιάς της Θεσσαλονίκης να στέλνουμε πυροσβέστες στην Κρήτη, τη Ρόδο, την Κέρκυρα, τη Χάλκη ή την Ιθάκη.
Η Ελλάδα μπορούσε να κρατήσει όλα της τα νησιά ανοιχτά και στεγανοποιημένα καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας. Επίσης, η μεγάλη θαλάσσια έκταση ήταν αυτή που βοήθησε και θα μπορούσε να βοηθήσει ακόμη περισσότερο τη χώρα εκτός νησιωτικών περιοχών αν την εκμεταλλευόμασταν με όρους κινητικότητας.
Το ζητούμενο για την ελληνική κυβέρνηση δεν είναι να μας δείχνει τη θνητότητα στο Βέλγιο και να βαυκαλίζεται για το καλύτερο συγκριτικό αποτέλεσμα, αλλά να κατανοεί ότι το Βέλγιο ήταν κόμβος κινητικότητας και γι’ αυτό ήταν ευάλωτο και στα δύο κύματα, ενώ η Ελλάδα θα μπορούσε να γράψει ιστορία, παρότι οικονομικά αδύναμη, αν επέλεγε τη σωστή στρατηγική του ασφαλούς ανοίγματος εκμεταλλευόμενη το συγκριτικό της πλεονέκτημα.
Και βεβαίως, το ακόμη μεγαλύτερο ζητούμενο είναι να κάνεις τον σχεδιασμό σου σαν να μην υπάρχει εμβόλιο. Εκεί κρινόμαστε όλοι, στην επιχειρησιακή μας επάρκεια.
Το χειρότερο όλων, βέβαια, σε μία τέτοια διαχείριση κρίσης, είναι να φτάσεις στο σημείο να ξεμένεις από επιλογές. Σε αυτό το σημείο είμαστε τώρα.
Στέφανος Παραστατίδης
Καλά , ομάδα εργασίας από διάφορες ειδικότητες, δεν οργανώνει αυτονόητα μια κυβέρνηση όταν το απαιτούν οι περιστάσεις ;
Θα υποθέσω ότι η απάντηση είναι καταφατική, για να μην πέσουμε απ’ τα σύννεφα και τραυματιστούμε.
Τι θα είχε λοιπόν μια ομάδα εργασίας ,επίσημη ή ανεπίσημη, να πει για το φαινόμενο που παρατηρείται σε διάφορες χώρες κατά το οποίο τα κρούσματα αυξάνονται όσο προοδεύουν οι εμβολιασμοί ;