Κάποια ημέρα στις αρχές της δεκαετίας του ΄30, ο ποιητής, αγκιτάτορας, ιδρυτής και χαρισματικός ηγέτης του Φουτουρισμού Φιλίππο Τομάζο Μαρινέτι, επέστρεψε στην γενέτειρα του, την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και, μαζί με παρέα ιταλών και γάλλων φίλων του, επισκέφθηκε τον Κωνσταντίνο Καβάφη. «Ο Καβάφης επιδοκιμάζει τον Φουτουρισμό. Κρίνει όμως σωστή και υγιεινή τη δική του συμβολική ερμηνεία των ιστορικών εποχών που να εφαρμόζονται στην ταπεινή καθημερινή ζωή», έγραψε στο οδοιπορικό του που δημοσιεύτηκε με τίτλο “Η γοητεία της Αιγύπτου”. Το μέρος που αφορά τη συνάντηση μπορείτε να το διαβάσετε στο νέο τεύχος (74-75) του περιοδικού Τετράδια που μόλις κυκλοφόρησε στα βιβλιοπωλεία.
Στο ίδιο τεύχος δημοσιεύεται και μια φανταστική επιστολή του Ουμπέρτο Έκο στον εγγονό του με πολύτιμες συμβουλές για τη ζωή: Μελέτα, διάβαζε και αποστήθιζε όλα όσα τώρα σου φαίνονται ανούσια αλλά όταν θα μεγαλώσεις θα καταλάβεις πόσο σημαντικά είναι.
Σε ο,τι αφορά την πολιτική κατάσταση, το περιοδικό δημοσιεύει εκτενές άρθρο του Σταύρου Λυγερού που εξηγεί αναλυτικά το γεωπολιτικό πόκερ στην Ανατολική Μεσόγειο: τα φοβικά σύνδρομα και, συχνά, την πολιτική και διπλωματική ανεπάρκεια των ελληνικών κυβερνήσεων ενώπιον του ξέφρενου τυχοδιωκτισμού του Ερντογάν, αλλά και το ρόλο των άλλων παικτών της περιοχής. Μια φωτογραφία σπάνιας διαύγειας και σαφήνειας της σημερινής κατάστασης και των κινδύνων που ελλοχεύουν για την Ελλάδα και την Κύπρο.
Στο άρθρο του ο Λαοκράτης Βάσσης ασχολείται με το σημερινό αδιέξοδο αναζητώντας τις ρίζες στις πολιτιστικές (και όχι μόνον πολιτικές) στρεβλώσεις της Μεταπολίτευσης, η οποία «έφερε τη Χρεοκοπία και η Χρεοκοπία έφερε, με τις μακροχρόνιες «ρήτρες των Μνημονίων» τη νέο-αποικιακή επικυριαρχία».
Το ίδιο αδιέξοδο θέμα απασχολεί και τον Ρούντι Ρινάλντι, αλλά σε αυτή την περίπτωση αντιμετωπίζεται από ξεκάθαρα πιο πολιτική οπτική γωνία: «Η Ελλάδα- γράφει- του 2019 δεν είναι πλέον η Ελλάδα του 2010. Μέσα σε δέκα χρόνια έγιναν και σημειώθηκαν πάρα πολλές ποσοτικές και ορισμένες βασικές ποιοτικές αλλαγές. Και επίσης, η αντίθεση του λαού στο «πείραμα» που εκφράστηκε με πολλού τρόπους, δεν μπόρεσε να βρει μια πολιτική έκφραση ποιοτικά αντίστοιχη με τα ζητήματα που τέθηκαν επί τάπητος προς λύση, εξ ου και η σημερινή αφωνία, σύγχυση και αφασία».
Το “αβέβαιο μέλλον” της Δημοκρατικής Παράταξης
Ο Μάρκος Χαρίτος αντιμετωπίζει το “αβέβαιο μέλλον” της Δημοκρατικής Παράταξης με όρους ιστορικούς: από τον βενιζελισμό στην Ένωση Κέντρου και από το ΠΑΣΟΚ έως τον ΣΥΡΙΖΑ, εντοπίζοντας τα κοινά σημεία δύναμης και αδυναμίας ενός σχηματισμού που, κατά τον αρθρογράφο, άλλαξε επωνυμία και ηγεσία αλλά συνέχισε ουσιαστικά να εκφράζει τον ίδιο κοινωνικό χώρο.
Ο Λουκάς Αξελός αναρωτιέται πόσο επίκαιρος είναι σήμερα ο Μαρξ. Ο αρθρογράφος επισημαίνει τα «ανεπαρκή στοιχεία» της «μαρξιστικής θεωρίας» (που δεν πρέπει να ταυτίζεται με την μαρξιανή σκέψη) που δεν είναι σε θέση να απαντήσουν «βαθιά και ουσιαστικά στο μεγάλο ερωτηματικό για το χαρακτήρα της ανθρώπινης φύσης», υποφέρουν από «αθεράπευτο έρωτα στον οικονομικό ντετερμινισμό» κι έχουν μια «ολέθρια σχέση με τον ολισμό». Εν τούτοις, η κατάληξη του αρθρογράφου είναι ότι, ακόμη και στον 21ο αιώνα, ο μαρξισμός «έχει εν μέρει ισχύ ως κριτική της νεωτερικότητας ή άλλως της κυρίαρχης αντίληψης για το τι συνιστά την νεωτερικότητα σήμερα».
Μια απάντηση στο τι συνιστά νεωτερικότητα σήμερα και πώς πρέπει να απαντήσει η ευρωπαϊκή αριστερά αποπειράται να δώσει ο ιταλός δημοσιογράφος και συγγραφέας Τόμας Φάτσι στην αποκλειστική συνέντευξη του στο περιοδικό. Μόλις κυκλοφόρησε στα αγγλικά και τα ιταλικά το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, γραμμένο από τον Φάτσι σε συνεργασία με τον αυστραλό οικονομολόγο Μπιλ Μίτσελ, που έχει ως θέμα τον «σοβρανισμό», δηλαδή τη θεωρία ότι οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να ανακτήσουν την εθνική τους suberania (κυριαρχία).
Μια σημαία που μέχρι τώρα είχαν μονοπωλήσει οι ακροδεξιές αντιευρωπαϊκές δυνάμεις (όπως ο Σαλβίνι, η Λεπέν και άλλοι), αλλά μόνο για «δημαγωγικούς λόγους», εξηγεί ο Φάτσι. Κατά τον ιταλό συγγραφέα, κανένα λαϊκό ή εργατικό κίνημα δεν είναι σε θέση να αντιταχθεί αποτελεσματικά σε έναν υπερεθνικό θεσμό. Με άλλα λόγια, δεν ενώθηκαν οι προλετάριοι όλων των χωρών, αλλά το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, το οποίο κινείται με την ταχύτητα του φωτός από την μια άκρη του πλανήτη στην άλλη, ενώ η εργασία είναι πάντα στενά συνδεδεμένη με την γεωγραφική και εθνική της υπόσταση.
Η σημαία του «σοβρανισμού», καταλήγει ο συγγραφέας, δηλαδή της εθνικής κυριαρχίας, ανήκει στην αριστερά και όχι στη νεοφιλελεύθερη δεξιά. Και ήρθε η ώρα η ευρωπαϊκή αριστερά να την ανακτήσει με όρους ουσιαστικούς, σε συνθήκες παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Μια πολιτική οπτική που αξίζει να συζητηθεί.
Άγνωστο διπλωματικό ντοκουμέντο
Αυτό το τεύχος των Τετραδίων δημοσιεύει και ένα άγνωστο διπλωματικό ντοκουμέντο: την απόρρητη επιστολή που έστειλε ο διπλωμάτης Τζον Σωσσίδης στον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου αναφορικά με τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονταν τότε για το περιβόητο «Σχέδιο Άτσεσον» για το Κυπριακό. Είναι το πρώτο ντοκουμέντο της ελληνικής διπλωματίας που δημοσιεύεται επάνω στο κομβικό αυτό θέμα, το οποίο έχει μελετηθεί κυρίως μέσω των δημοσιευμάτων του τύπου. Το ντοκουμέντο προέρχεται από το αρχείο του δικηγόρου Κωνσταντίνου Κώνστα.
Τέλος, το τεύχος 74-75 δημοσιεύει τρία πολύ ενδιαφέροντα άρθρα: το πρώτο είναι του εγκληματολόγου και πρώην υπουργού Γιάννη Πανούση με θέμα τις πολιτικές δημόσιας τάξης, το δεύτερο είναι του Δημήτρη Πεταλά και αφορά τις ελάχιστα γνωστές λογοτεχνικές επιρροές του Παπαδιαμάντη στον Βάρναλη και το τρίτο είναι του Ηλία Δεληολάνη και ασχολείται με τις επιρροές που είχε η στράτευση του Χάιντεγκερ στο ναζιστικό κόμμα στη διαμόρφωση της φιλοσοφίας του. Επίσης δυο εκτενείς βιβλιοκριτικές (για τον Ρήγα και την ΕΔΑ) και πολλές βιβλιοπαρουσιάσεις της Χριστίνας Ανδρέου.
