Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα: Το παράπονο του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας για τον Μακάριο

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Του ΑΡΙΣΤΟΥ ΚΑΤΣΗ, Φιλελεύθερος

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θεωρείται από πολλούς ως ένας ρεαλιστής πολιτικός που έλυσε το Κυπριακό με τη λύση της ανεξαρτησίας, που στήριξε την Κυπριακή Δημοκρατία και ως δείγμα του ρεαλισμού του αναφέρεται η αρνητική στάση του το 1963 απέναντι στην πρόθεση του Μακάριου να ζητήσει αναθεώρηση κάποιων άρθρων του κυπριακού συντάγματος.

Ακόμα, υπάρχει η άποψη πως ο Καραμανλής είχε πιστέψει πως με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου το Κυπριακό είχε λυθεί οριστικά και πως δεν υπήρχε πια θέμα ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.

Ας δούμε λοιπόν πώς αντιμετώπισε την ένωση ο Καραμανλής μετά τη δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας.

  • >Το βιβλίο του Γουντχάουζ

Ο Κρις Γουντχάουζ έγραψε το βιβλίο «Καραμανλής, ο άνθρωπος της Ελληνικής Δημοκρατίας» αφού πήρε την έγκριση του Καραμανλή, όπως γράφει ο ίδιος, που του παραχώρησε «πολλά έγγραφα από το προσωπικό του αρχείο (πρόλογος στο βιβλίο)».

Γράφει λοιπόν ο Βρετανός συγγραφέας για το πώς έβλεπε ο Καραμανλής την ένωση μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου (σελ. 117):

«Ούτε ο Καραμανλής είχε ξεγράψει την ένωση μακροπρόθεσμα… Ο Καραμανλής ήταν σίγουρος ότι αυτό θα ήταν το αποτέλεσμα των συμφωνιών, εάν ο Μακάριος έπαιζε τα χαρτιά του σωστά».

Συνεχίζοντας ο Γουντχάουζ αναφέρεται σε επιστολή του Καραμανλή στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο (2.3.1964), στην οποία ο Καραμανλής έλεγε πως είχε συμβουλεύσει τον Μακάριο «να καθησυχάσει τις υποψίες των Τούρκων, να συντονίσει την πολιτική του με την ελληνική κυβέρνηση και να προσχωρήσει σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς που μετείχε η Ελλάς και του ΝΑΤΟ περιλαμβανομένου».

Δεν θα επεκταθώ εδώ στο θέμα της ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. Σ’ αυτό είχαν καταλήξει Καραμανλής και Μεντερές στις 11 του Φλεβάρη του 1959 στη «συμφωνία κυρίων» που υπέγραψαν, αλλά αυτή δεν προχώρησε, όπως αναφέρουν τα βρετανικά έγγραφα, λόγω αντίδρασης της βρετανικής κυβέρνησης και όχι του Μακάριου.

Εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία για το κείμενο μας είναι πως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν έβλεπε τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου ως τέρμα αλλά ως βήμα για την ένωση.

  • >Ένα έγγραφο του Γ.Ε.Ε.Θ.Α.

Στις 6 του Ιούλη του 1964 ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας (Γ.Ε.Ε.Θ.Α.) στρατηγός Πιπιλής σε ενημερωτικό του σημείωμα προς τον υπουργό Εθνικής Άμυνας έγραφε (Σπύρου Παπαγεωργιου, Τα κρίσιμα ντοκουμέντα του Κυπριακού, τόμος Β’, σελ. 83-84):

«Ευθύς μετά την υπογραφή των συμφωνιών της Ζυρίχης-Λονδίνου και κυρίως από της αποστολής της ΕΛΔΥΚ εις Κύπρον, το Γ.Ε.Ε.Θ.Α. κατά καιρούς προέβη εις την εκτίμησίν της καταστάσεως επί του Κυπριακού, της οποίας το συμπέρασμα ήτο «Η ανάγκη της αφανούς και συγκεκαλυμμένης οργανώσεως, ενισχύσεως και αξιοποιήσεως του ελληνοκυπριακού στοιχείου, επί τω σκοπώ όπως τούτο καταστεί αυτοδύναμον διά την αντιμετώπισιν πάσης εξωτερικής και εσωτερικής απειλής με επιδίωξιν την δημιουργίαν ευνοϊκών συνθηκών διά την πραγματοποίησιν του Εθνικού Αντικειμενικού Σκοπού, ήτοι της Ενώσεως της Κύπρου μετά της μητρός Ελλάδος…

»Προς πραγματοποίησίν του προαναφερθέντος Εθνικού Αντικειμενικού Σκοπού και διά την αντιμετώπισιν της υφισταμένης τότε καταστάσεως καθ’ ην οι Τουρκοκύπριοι διέθετον την οργάνωσιν Τ.Μ.Τ. δυναμένην να επικρατήσει του ελληνοκυπριακού στοιχείου, το Γ.Ε.Ε.Θ.Α, προέβη εις τα κάτωθι:

1) Εξέδωκεν οδηγίας εις τον Διοικητήν της ΕΛΔΥΚ ίνα, έν συνεννοήσει με Μακάριον, προβεί εις την συγκρότησιν οργανώσεως και προς τούτο διαθέσει το απαιτούμενον προσωπικόν και υλικόν.

2) Κατά διάφορα διαστήματα απέστειλεν εις Κύπρον προσωπικόν και πολεμικον υλικόν.

3) Συνεχώς παρακολουθούσε και ενημερούτο επί της προόδου της συγκροτήσεως της Οργανώσεως».

Από τα πιο πάνω αποσπάσματα πιστεύουμε πως πρέπει να επισημανθούν τα ακόλουθα:

α) Το έγγραφο αναφέρει πως Εθνικός Αντικειμενικός Σκοπός ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο στρατός, όπως ξέρουμε δεν χαράσσει πολιτική, αλλά ακολουθεί την πολιτική της κυβέρνησης. Κι αυτή ήταν η πολιτικς της κυβέρνησης Καραμανλή.

β) Ο ελληνικός στρατός εισηγείται τη δημιουργία στρατιωτικής ελληνοκυπριακής οργάνωσης «διά την αντιμετώπισιν πάσης εξωτερικής και εσωτερικής απειλής», για να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες για την πραγματοποίηση της ένωσης. Το πώς μια ιδιωτική στρατιωτική οργάνωση θα μπορούσε να αντιμετωπίσει με επιτυχία μιαν τουρκική εισβολή, δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητό.

γ) Η ίδρυση της οργάνωσης «Ακρίτας» έγινε ύστερα από εισήγηση του ελληνικού στρατού και ασφαλώς εν γνώσει της κυβέρνησης Καραμανλή.

δ) Η Αθήνα, του Καραμανλή ενίσχυε τον «Ακρίτα» με προσωπικό και στρατιωτικό υλικό.

  • Ο ρόλος των Ελλαδιτών αξιωματικών

Αξιωματικοί από την Ελλάδα αναλαμβάνουν τη εκπαίδευση των μελών του «Ακρίτα» και προωθούν ως κυρίαρχη ιδεολογία της οργάνωσης την ένωση και τον αντικομουνισμό, που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του ελληνικού κράτους.

Ο αρχηγός του «Ακρίτα» Πολύκαρπος Γιωρκάτζης συνεργάζεται στενά με τους Ελλαδίτες αξιωματικούς και υιοθετεί και προωθεί τη δική τους ιδεολογία.

Την ίδια ώρα αυτοί οι αξιωματικοί δεν δείχνουν καμιά συμπάθεια για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο που δεν επιδίωκε ένωση αλλά βελτίωση της ανεξαρτησίας και δεν υιοθετούσε την αντικομουνιστική συνθηματολογία.

Ορθά, αναφέρει ο Τάκης Χατζηδημητρίου (Κυπριακή Δημοκρατία, 1959-1964, σελ. 225), πως «είναι ακόμα διαποτισμένοι με αντιπάθεια ως εχθρότητα εναντίον του Αρχιεπισκόπου».

Οι Ελλαδίτες αξιωματικοί που ταυτίζονταν με την ακροδεξιά ιδεολογία εισηγήθηκαν σε κάποιο στάδιο η οργάνωση να πάρει το όνομα ΙΔΕΑ και να ταυτιστεί με την ακροδεξιά στρατιωτική συνωμοτική οργάνωση που δρούσε μέσα στον ελληνικό στρατό (Σπύρου Παπαγεωργίου, Τα κρίσιμα ντοκουμέντα του κυπριακού, τόμος Α, σελ. 212). Ετοίμασαν μάλιστα και τον πιο κάτω όρκο (Σπ. Παπαγεωργίου, στο ίδιο, σελ. 212):

«Ορκίζομαι: Να φυλάττω πίστιν εις μίαν και αδιαίρετον ελληνικήν πατρίδα. Υπακοήν εις το καταστατικόν την οργανώσεώς μου. Υποταγήν εις τους προϊσταμένους μου. Να υπερασπίζομαι με πίστιν και αφοσίωσιν την γαλανόλευκον, την οποίαν ουδέποτε θα αποχωρισθώ.

Να εργάζομαι συνεχώς διά την ένωσιν με την μητέρα Ελλάδα και ν’αγωνισθώ δι’αυτήν μέχρι και της τελευταίας ρανίδος του αίματός μου.

Να διάγω δε εν γένει ως χρηστός και φιλόνομος ιδεάτης».

  • Το παράπονο για τον Μακάριο

Ο ίδιος ο Καραμανλής εξέφρασε την επιθυμία του και την αισιοδοξία του για την ένωση στον τότε πρεσβευτή της Κύπρου στην Αθήνα Νίκο Κρανιδιώτη που γράφει (Ανοχύρωτη Πολιτεία, τόμος Α, σελ. 47):

«Mε αντικείμενο το θέμα των Δήμων ήταν και η συνομιλία που είχα την 1ην Ιανουαρίου 1963 με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, με τον οποίο τυχαία συναντηθήκαμε το βράδυ εκείνο σε κοινωνική συγκέντρωση. Ο πρόεδρος της κυβέρνησης με παρέσυρε σε ένα μοναχικό δωμάτιο, και εκεί, αφού μου ανέπτυξε τις ανησυχίες του, μου είπε:

«Συμβούλευσε το Μακάριο να μη φθάσει στα άκρα. Το Κυπριακό, αργά ή γρήγορα, θα λυθεί, και η Κύπρος θα ενωθεί με την Ελλάδα. Όλα όμως είναι ζήτημα χειρισμού και επικαίρου ενεργείας. Επί του παρόντος οι διεθνείς συνθήκες είναι ακόμη δυσμενείς. Παρακαλώ τον Μακαριότατο να εξεύρει ειρηνικόν τρόπον λύσεως της κρίσεως».

Ο Καραμανλής επέμενε πάντα σταθερά στη θέση πως οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου θα οδηγούσαν στην ένωση, αλλά για το ότι δεν οδήγησαν, ποτέ άμεσα πότε έμμεσα, θεωρεί υπεύθυνο τον Μακάριο.

Σε επιστολή του στον Κωνσταντίνο Τσάτσο στις 8 του Νοέμβρη του 1966 παραπονιέται γιατί ο Μακάριος δεν ήρθε να τον συναντήσει στο Παρίσι, παρόλο που είχαν συμφωνήσει και οι δυο γι’ αυτή την συνάντηση.

Γράφει ο Κρίς Γουαντχάουζ (στο ίδιο, σελ. 235-236):

«O Καραμανλής για τη ματαίωση της συναντήσεως υπενθύμισε στο γράμμα του ότι δεν είχε ποτέ δεχθεί ούτε ένα «ευχαριστώ» από το Μακάριο για τη συνεργασία τους στη λύση του 1959 «που θα οδηγούσε μοιραίως εις την Ένωσιν» εάν υπήρχε λίγο μυαλό». Τώρα, πρόσθετε, μολονότι ήμασταν συνυπεύθυνοι για τη συμφωνία της Ζυρίχης, ο μέν Μακάριος εθεωρείτο ήρωας εθνικός, ενώ εγώ εθνικός προδότης».

  • Η επιστολή προς το Βασιλιά και το ΝΑΤΟ

Στις 9 του Νοέμβρη του 1967 ο Καραμανλής απευθύνει επιστολή στον εξόριστο βασιλέα Κωνσταντίνο. Σ ’αυτή μιλά για την αναγκαιότητα τερματισμού της εξουσίας «των επαναστατών» και ζητά να σχηματιστεί κυβέρνηση «ασκούσα εκτάκτους εξουσίας» που «θα πρέπει εντός έτους το πολύ» να αντιμετωπίσει έξι θέματα. Ως έκτο θέμα αναγράφει το Κυπριακό γράφοντας τα πιο κάτω για τη νέα κυβέρνηση (Ροζέ Μεσσίπ, Καραμανλής, ο Έλληνας που ξεχώρισε, σελ. 175):

«Να λύσει το Κυπριακόν, το οποίον, ακαίρως και ανοήτως ανακινηθέν, απειλεί μονίμως την γαλήνην της χώρας, και λέγω ανοήτως, διότι είναι βέβαιον ότι, διά της ανεξαρτησίας, θα εφθάνομεν αβιάστως εις την ένωσιν, εάν εδημιουργόυσαμεν, εν τω μεταξύ, τας καταλλήλους ψυχολογικάς και διπλωματικάς προϋποθέσεις».

Όλα όσα αναφέραμε δείχνουν πως είναι λαθεμένη η άποψη πως ο Καραμανλής δεν σκεφτόταν την ένωση μετά τη Ζυρίχη. Αντίθετα είναι φανερό πως από τη στιγμή που υπέγραψε τη συμφωνία του 1959, προτιμούσε τον τερματισμό της κυπριακής ανεξαρτησίας και την κατάληξη της Κύπρου στην «ένωση» με λογικές παραχωρήσεις προς τους Τούρκους. Γι’ αυτό φρόντισε αμέσως μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας οι Έλληνες αξιωματικοί να δραστηριοποιηθούν υπέρ της ενωτικής συνθηματολογίας.

Όσον αφορά τη θέση του Καραμανλή πως αν η Κύπρος εντασσόταν στο ΝΑΤΟ, θα οδηγούνταν στην ένωση, απάντηση δίνει ο Γλαύκος Κληρίδης που γράφει (Η κατάθεσή μου, τόμος 1, σελ. 345):

«Η άποψη αυτή είναι εσφαλμένη. Αν είχε ανακηρυχθεί μονομερώς η Ένωση, το ΝΑΤΟ δεν θα χρησιμοποιούσε τις δυνάμεις του για να εμποδίσει την Τουρκία να αποβιβάσει δυνάμεις στην Κύπρο. Ο ρόλος του θα περιοριζόταν στην πρόληψη πολέμου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Τούτο θα οδηγούσε στη διχοτόμηση… Τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ στην Τουρκία, που πάντοτε ήσαν μεγαλύτερα από τα συμφέροντά του στην Ελλάδα, θα συνέχιζαν να παραμένουν μεγάλα.

Κάθε ρεαλιστική αξιολόγηση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το ΝΑΤΟ, ούτε πριν ούτε μετά το 1963, δεν θα υποστήριζε την ένωση χωρίς τη συναίνεση της Τουρκίας, όπως πράγματι ποτέ δεν έκανε. Μια τέτοια συναίνεση θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο δίνοντας στην Τουρκία αρκετό έδαφος στην Κύπρο ή ελληνικό έδαφος πέραν του Έβρου στην ελληνική Θράκη».

(Ο Β. Θεοδωρόπουλος γράφει για τις συνομιλίες για το κυπριακό ανάμεσα στον Τούρκο υπουργό των Εξωτερικών Ισίκ και τον Έλληνα Πρέσβη Σγουρδαίο τον Μάη και τον Ιούνη του 1965 τα ακόλουθα (Το Κυπριακό 1960-1974, Μια ενδοσκόπηση, σελ. 40):

«Οι συναντήσεις Ισίκ-Σγουρδαίου ήταν μόνον δύο αν θυμάμαι καλά. Γιατί οι Τούρκοι έθεσαν θέμα εδαφικού ανταλλάγματος. Γνωρίζοντας όμως από το προηγούμενο του σχεδίου Άτσεσον ότι ο Μακάριος δε θα δεχόταν εδαφικό αντάλλαγμα στην Κύπρο, ζήτησαν «κάποιο» αντάλλαγμα επί ελληνικού εδάφους, στον Έβρο ή στα νησιά. Οι συνομιλίες διακόπηκαν αμέσως»).

  • Η κρίση της Κοφίνου και η ήττα της πολιτικής

Στις 15 Νοέμβρη του 1967 η εθνοφρουρά επιτίθεται εναντίον των Τουρκοκυπρίων στην Κοφίνου. Η Τουρκία απειλεί με στρατιωτική επέμβαση και τελικά αναγκάζει τη χούντα της Αθήνας να υποκύψει στις απαιτήσεις της.

Ο ελληνικός στρατός και ο Γρίβας υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την Κύπρο και οι Τουρκοκύπριοι απέκτησαν το δικαίωμα να αυτοδιοικούνται νόμιμα στις περιοχές των θυλάκων. Η χούντα ακόμα είχε συμφωνήσει στη διάλυση της εθνοφρουράς, ο Μακάριος, όμως, την απέρριψε με το αιτιολογικό πως αυτό ήταν θέμα της Κύπρου και όχι της Ελλάδας.

Τότε η πολιτική της ένωσης δέχθηκε μια μεγάλη ήττα κι ανάγκασε την Αθήνα και τη Λευκωσία να εγκαταλείψουν αυτή την πολιτική και να ακολουθήσουν την πολιτική της ανεξαρτησίας.

Η μόνη φωνή που ακούστηκε τότε για την ένωση ήταν του Καραμανλή που στις 29 του Νοέμβρη δήλωνε στη γαλλική «Μοντ» (Άριστου Κάτση, Η πολιτική της Ένωσης (1923-1974), σελ. 193):

«Οι Τούρκοι γνωρίζουν ότι η φυσική διευθέτησις του προβλήματος είναι η ένωσις, οι δε Έλληνες αναγνωρίζουν ότι δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί η Ένωσις χωρίς λογικάς παραχωρήσεις προς τους Τούρκους».

Ο Καραμανλής φυσικά γνώριζε ποιες ήταν οι «λογικές παραχωρήσεις προς τους Τούρκους» που απαιτούσαν οι ίδιοι. Αυτές ήταν η παραχώρηση κυπριακού εδάφους στην Άγκυρα κι η ένωση του υπόλοιπου με την Ελλάδα.

Πολιτική που ακολούθησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις Γ. Παπανδρέου, Στεφανόπουλου, Παρασκευόπουλου και χούντας. Σε αυτή την πολιτική είναι που αντιδρούσε ο Μακάριος και για επιβολή αυτής της πολιτικής έγινε το πραξικόπημα.

Ο Καραμανλής ήταν αρκετά έξυπνος. Γνώριζε πολύ καλά πως «δεν επρόκειτο η Τουρκία να επιτρέψει δίπλα της ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα», όπως τόνισε ο Ανδρέας Παπανδρέου στις 21 του Φλεβάρη του 1986 στην ελληνική Βουλή.

Όταν καταλόγιζε ευθύνες στον Μακάριο γιατί δεν πραγματοποιήθηκε η ένωση, ήξερε πως ο Μακάριος δεν στάθηκε ποτέ εμπόδιο σε ένωση ολόκληρης της Κύπρου με την Ελλάδα. Εμπόδιο στάθηκε στην «ένωση» με «λογικάς παραχωρήσεις προς τους Τούρκους» που αποδεχόταν ο ίδιος ο Καραμανλής.

  • Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

https://hellasjournal.com/2023/05/o-konstantinos-karamanlis-ke-i-enosi-tis-kiprou-me-tin-ellada-to-parapono-tou-tote-prothipourgou-tis-elladas-gia-ton-makario/

spot_img

1 ΣΧΟΛΙΟ

  1. «Η άποψη αυτή είναι εσφαλμένη. Αν είχε ανακηρυχθεί μονομερώς η Ένωση, το ΝΑΤΟ δεν θα χρησιμοποιούσε τις δυνάμεις του για να εμποδίσει την Τουρκία να αποβιβάσει δυνάμεις στην Κύπρο.»

    Η εκτίμηση ότι η συμμετοχή της Κύπρου στο ΝΑΤΟ δεν θα έκαμε καμία διαφορά κινείται στην βάση μιας χρονικά σύντομης ακολουθίας των γεγονότων “προσχώρηση στο ΝΑΤΟ” και “ένωση”.
    Ωστόσο και το σκεπτικό Καραμανλή (“υπομονή”) δείχνει ότι το Κυπριακό έπειτα από μια προσχώρηση στο ΝΑΤΟ θα ήταν θέμα timing. Όντως θεωρώ, ότι η Κύπρος εντός του ΝΑΤΟ θα είχε ένα εντελώς διαφορετικό διπλωματικό πλαίσιο για να κινηθεί και να διαμορφώσει συνθήκες τέτοιες οι οποίες θα επέτρεπαν μια οπωσδήποτε θετικότερη διευθέτηση του προβλήματος. Σίγουρα θα χανόταν το ειδικό βάρος της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά από την άλλη ίσως να είχαμε αποφύγει την χούντα (τουλάχιστο την τελευταία).

Leave a Reply to Ο Λούμπεν Ακύρωση απάντησης

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα