Συνέντευξη του καθηγητή Johann Chapoutot στον Vincent Ortiz
Επιμέλεια Ευάγγελος Δ. Νιάνιος.
[To ψήφισμα του Ευρωβουλής με το οποίο εξισώνει φασισμό και κομμουνισμό μας δίνει την ευκαιρία να προχωρήσουμε, πέρα από τις όποιες διαφορές και ομοιότητές τους, στα βαθύτερα αίτια της επικράτησής τους, την πηγή της έμπνευσής τους. Στο πλάισιο αυτό θα παρουσιάσουμε κείμενα έγκυρων Ευρωπαίων μελετητών.
Σήμερα, ο Johann Chapoutot, καθηγητής σύγχρονης ιστορίας στη Σορβόνη, ειδικός στη ναζιστική Γερμανία, φωτίζει μερικές άγνωστες πτυχές του ιστορικού φαινομένου που δεν επιτρέπουν στη Δύση να μονοπωλεί το ρόλο του τιμητή και στους κομμουνιστές το ρόλο του θύματος… Ε.]
Μικρολείβαδο Γρεβενών: Οι Γερμανοί κατακτητές δεν αρκέστηκαν στο φόνο 25 πολιτών – άλλους 5 σκότωσαν οι κομμουνιστές – αλλά έκαψαν και τα πτώματά τους. Ολοκλήρωσαν την καταστροφή πυρπολώντας και τις 25 κατοικίες του χωριού.
LVSL: Τα σχολικά προγράμματα παρουσιάζουν τον Εθνoσοσιαλισμό σαν μια ριζοσπαστική ρήξη, σχεδόν σαν ένα αίνιγμα, ένα τέρας που γεννήθηκε στη μέση του πουθενά στη φιλελεύθερη Δύση, την Ευρώπη του Διαφωτισμού. Στο βιβλίο σας Φασισμός, Ναζισμός και αυταρχικά καθεστώτα, υποστηρίζετε ότι η ναζιστική ιδεολογία έχει τις ρίζες της στην κυρίαρχη σκέψη και τον πολιτισμό της Ευρώπης του 19ου και 20ού αιώνα …
Johann Chapoutot – Ριζοσπαστικότητα και ρήξη υπήρξαν πράγματι, στο βαθμό που οι Ναζί άσκησαν έντονη βία ήδη από το 1933 ενάντια στους πολιτικούς αντιπάλους τους, δηλαδή τους αριστερούς σοσιαλδημοκράτες, κομμουνιστές και συνδικαλιστές· και στη συνέχεια εναντίον ανθρώπων που θεωρούνταν βιολογικά άρρωστοι, οι οποίοι προηγουμένως στειρώθηκαν. Οι Ναζί ενσαρκώνουν έτσι μια ρήξη και στη δράση και μέσω της δράσης.
Κοινά στοιχεία
Αλλά στο πεδίο των ιδεών, εάν αναλύσουμε την κοσμοθεωρία του ναζιστικού κόσμου, εάν αποσυνθέσουμε το ναζισμό στα συστατικά στοιχεία του: ρατσισμό, αντισημιτισμό, ευγονική, κοινωνικό Δαρβινισμό, εκδοχή του καπιταλισμού με παιδιά στα ορυχεία, εθνικισμό, ιμπεριαλισμό, μιλιταρισμό… ανακαλύπτουμε ότι αυτά τα στοιχεία είναι κοινοτοπία στην Ευρώπη και, σε μεγάλο βαθμό, στη Δύση της εποχής. Οι Ναζί χρησιμοποιούν ευρύτατα τη γλώσσα των συγχρόνων τους και αυτό τους καθιστά δημοφιλείς μέχρι την έναρξη του πολέμου. Αναρωτιόμαστε γιατί οι δημοκρατίες δεν αντέδρασαν στον ναζισμό· από τη μια, είχαν κάτι άλλο να κάνουν. Από την άλλη, θεώρησαν ότι αυτό που έκανε ο Χίτλερ στη χώρα του ήταν έντιμο: τέλος στην αριστερά, τέλος στα συνδικάτα… Από το 1933 η Γερμανία έγινε παράδεισος για τους επενδυτές. Σε αυτό το κλίμα πάλης κατά του κομμουνισμού, η Γερμανία εμφανιζόταν επίσης ως ανάχωμα κατά της Ανατολής.
Όταν ο Χίτλερ εκδήλωνε τις προθέσεις του στην εξωτερική πολιτική, οι δηλώσεις του γίνονταν δεκτές στο εξωτερικό και επικροτούνταν. Παράδειγμα: τον Μάρτιο του 1939, ο Χίτλερ εισέβαλε στην υπόλοιπη Τσεχοσλοβακία, παραβιάζοντας έτσι τις συμφωνίες του Μονάχου. Διαμαρτυρία του Ρούζβελτ κατά αυτού του τόσο αναξιόπιστου ανθρώπου που διαλύει τις συνθήκες. Ο Χίτλερ απαντά στο Ρούζβελτ και στις δυτικές καγκελαρίες στην ομιλία του στο Ράιχσταγκ, στις 23 Απριλίου 1939. Δηλώνει ότι είναι υπεύθυνος για τη μοίρα 80 εκατομμυρίων “Γερμανών” (με τη φυλετική έννοια) και ότι πρέπει να τους θρέψει. Η Γερμανία έχει 150 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, σε σύγκριση με τα 15 τετραγωνικά χιλιόμετρα στις ΗΠΑ: η Γερμανία πρέπει να κατακτήσει χώρο, ζωτικό χώρο. Ο Χίτλερ προσθέτει ότι οι δυτικές δημοκρατίες έχουν τις αποικίες τους. Ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τη δική τους εσωτερική αποικία, που γεννήθηκε από τη σφαγή των Ινδιάνων. Συνεπώς, ο Χίτλερ δηλώνει ότι οι τρεις μεγάλες δημοκρατίες του κόσμου (οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αγγλία και η Γαλλία) δεν έχουν τίποτα να πουν στη Γερμανία, γιατί αυτό που σκέφτονται με όρους αποικιακής ενδοχώρας (χώρων που εξασφαλίζουν την επιβίωση των μητροπόλεων), η Ναζιστική Γερμανία το σκέφτεται με όρους βιότοπων.
Η αρχαιοελληνολατρεία δεν στάθηκε ικανή να αποτρέψει το γερμανικό στρατό να εκτελέσει αμάχους και να πυρπολήσει δεκάδες ελληνικά χωριά
Στείρωση
Ο λόγος αυτός διαρθρώνεται από δύο υποκείμενες λογικές. Από τη μια, μια λογική του κοινωνικού Δαρβινισμού: ένας λευκός λαός πρέπει να είναι σε θέση να επεκταθεί σε βάρος άλλων λιγότερο αναπτυγμένων και λιγότερο πολιτισμένων λαών. Από την άλλη, μια ακόμη πιο σαφής βιολογική λογική: πρέπει να υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ χώρου και είδους, μεταξύ εδάφους και φυλής. Σε μια τέτοια επιχειρηματολογία τι έχουν να απαντήσουν οι δυτικές κυβερνήσεις; Ειδικά οι χώρες που, με τη Συνθήκη [των Βερσαλιών] στην οποία η Γερμανία δεν είχε λόγο, έκλεψαν το 15% του εδάφους της και κατάσχεσαν τις αποικίες της … Ο Χίτλερ παίζει σε δύο πράγματα: την ένοχη συνείδηση της Δύσης, χθεσινούς νικητές, και το γεγονός ότι υπάρχει ένας κοινός τόπος μεταξύ τους. Υπάρχουν κοινές κατηγορίες μεταξύ τους: η φυλή, ο Εβραίος, η ενδοχώρα, ένα δαρβινιστικό όραμα του κόσμου. Χρησιμοποιούν διαφορετικά αυτές τις κατηγορίες, αλλά ότι οι Εβραίοι είναι πρόβλημα κανείς δεν το αμφισβητεί. Το 1938, στη Συνδιάσκεψη του Εβιάν, επιφορτισμένη να αποφανθεί για την τύχη των Εβραίων, καμία χώρα στον κόσμο δεν θέλει να φιλοξενήσει τους πρόσφυγες· μόνο η Δομινικανή Δημοκρατία (υπό τον δικτάτορα Τρουχίλο) συμφωνεί να φιλοξενήσει τους Εβραίους για ρατσιστικούς λόγους: ήθελε να… λευκάνει τον πληθυσμό της Δομινικανής Δημοκρατίας … Όλες αυτές οι κοινές κατηγορίες σχηματίζουν ένα κοινό τόπο μεταξύ της Ναζιστικής Γερμανίας και της Φιλελεύθερης Δύσης.
Υπάρχει ένα επιστημονικό άλμα όταν οι Ναζί επαναλαμβάνουν αυτές τις πολύ συνήθεις, πολύ κοινές ιδέες, οι οποίες αποτελούν από τον 19ο αιώνα το πλέγμα της δυτικής ανάγνωσης, και τις εντάσσουν σε μια πολύ οργανωμένη κοσμοθεωρία και προπαντός τις εφαρμόζουν. Παράδειγμα η στείρωση των ασθενών· δεν ήταν η Ναζιστική Γερμανία που την εφηύρε: εφαρμοζόταν στις ΗΠΑ, στην Ελβετία, στη Σκανδιναβία. Αλλά αυτή η στείρωση έφθασε σε μια κλίμακα ασύγκριτη στη ναζιστική Γερμανία: 400.000 άνθρωποι στειρώθηκαν μέχρι το 1945, έναντι μερικών δεκάδων χιλιάδων πριν. Οι Ναζί ενεργούν πολύ μαζικά, πολύ βίαια και πολύ γρήγορα. Γιατί; Επειδή (άλλη ιδέα καθαρά ναζιστική) πιστεύουν ότι η Γερμανία πεθαίνει, ότι σβήνει βιολογικά. Και αν δεν αντιδράσει βίαια, η Γερμανία θα σβήσει ως λαός
Κοινωνικός δαρβινισμός
LVSL: Αναφέρετε επανειλημμένα τη σημασία του Κοινωνικού Δαρβινισμού στην εθνικοσοσιαλιστική κοσμοθεωρία, κατά τον οποίο τα πιο αδύναμα άτομα μιας κοινωνίας προορίζονται να πεθάνουν, με βάση τον αδίστακτο νόμο της φυσικής επιλογής. Αρχικά, ήταν ένα πλέγμα ανάγνωσης των αγγλοαμερικανών φιλελεύθερων στοχαστών, για να δικαιολογήσουν τη θνησιμότητα που προκαλούσε ο καπιταλισμός στις λαϊκές τάξεις … Υπάρχει μια συνέχεια μεταξύ αυτού του ρεύματος σκέψης και τη ρατσιστική ευγονική του Εθνικοσοσιαλισμού;
Απόλυτα. Οι Ναζί είναι άνθρωποι που δεν εφευρίσκουν τίποτα. Όταν άρχισα να μελετώ τον ναζισμό πριν από 15 χρόνια, πίστευα ότι ήταν ένα φαινόμενο τερατώδες, κακό, ακατανόητο, μια ριζοσπαστική ρήξη με ό,τι προηγήθηκε… Αλλά όταν διάβασα τους Ναζί, ανακάλυψα ότι λένε πράγματα εντελώς κοινότοπα σε σχέση με τους στοχαστές της εποχής τους. Η ιδέα ότι κάθε ζωή είναι πάλη είναι μια απόλυτη κοινοτοπία στην Ευρώπη του 20ού αιώνα. Ο κοινωνικός δαρβινισμός εισήχθη στη Γερμανία από έναν Βρετανό, τον Χιούστον Στιούαρτ Τσάμπεπλαιν, γαμπρό του Βάγκνερ και εραστή της μουσικής. Είχε διαβάσει τον Δαρβίνο και ιδιαίτερα τους κοινωνικούς Δαρβινιστές: Σπένσερ, Γκάλτον … Το 1897 γράφει τις Βασικές αρχές του 19ου αιώνα, ένα βιβλίο που θέτει τα θεμέλια του γερμανικού κοινωνικού Δαρβινισμού. Το βιβλίο αυτό αποτελεί την πολιτιστική γέφυρα μεταξύ του αγγλοσαξονικού κοινωνικού Δαρβινισμού και της γερμανικής του έκδοσης.
Αυτή η ιδέα μιας πάλης για τη ζωή και μιας ζωής όπως η ζωολογία, ενός ζωολογικού αγώνα τελικά για να υπάρξουμε, η οποία περνά μέσα από την εξασφάλιση των προμηθειών και της αναπαραγωγής, βρίσκεται παντού, ιδιαίτερα στη Μεγάλη Βρετανία και στη Γαλλία. Πράγματι, ο κοινωνικός δαρβινισμός είναι η θεωρία μιας πολιτικής πρακτικής – καπιταλιστική τάξη και γεωπολιτική – ο αποικισμός. Αποδεικνύεται ότι η γερμανική αποικιοκρατική περιπέτεια του 19ου αιώνα δεν είναι πολύ σημαντική σε σχέση με της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Εισήχθη αργά στη χώρα αυτή από τον Τσάμπερλαιν. Αυτή η ιδέα διαδίδεται γρήγορα, αναπτύσσεται και τροφοδοτεί τα πανγερμανικά επιχειρήματα: οι Γερμανοί είναι ανώτεροι από τους Σλάβους, όπως οι Βρετανοί από τους “Νέγρους”· κατά συνέπεια, οι Γερμανοί πρέπει να κατακτήσουν τον ζωτικό τους χώρο εις βάρος των Σλάβων. Οι Ναζί εκμεταλλεύονται αυτές τις κοινές ιδέες που ριζοσπαστικοποιήθηκαν από τον Μεγάλο Πόλεμο. Ο πόλεμος των 14-18 αποδεικνύει ότι οι κοινωνικοί Δαρβινιστές έχουν δίκιο: όλα είναι πόλεμος, πάλη και αγώνας. Οι Ναζί αποφασίζουν να κάνουν αυτή την εμπειρία πολιτική: αν οι Γερμανοί δεν θέλουν να πεθάνουν, πρέπει να είναι ρεαλιστές και να εγκαταλείψουν τον ανθρωπισμό και τον φιλανθρωπισμό. Πρέπει να δεχτούμε ότι όλη η ζωή είναι αγώνας, με ποινή το θάνατο…
Η «τύφλωση» των κομμουνιστών
LVSL: Οι μαρξιστές ιστορικοί τονίζουν την οικονομική και κοινωνική συνέχεια μεταξύ της προ-ναζιστικής τάξης και του Τρίτου Ράιχ, δηλαδή η διαιώνιση της κυριαρχίας μιας τάξης χρηματιστών και βιομηχάνων επί των εργαζομένων. Τι νομίζετε για την κλασική μαρξιστική θέση, η οποία βλέπει το φασισμό και το ναζισμό ως «πολιτικές εκφράσεις του μονοπωλιακού καπιταλισμού»;
Αυτή είναι η επίσημη θέση της Κομιντέρν από το 1935. Τα μέλη της Koμιντέρν διαψεύστηκαν, διότι μέχρι τότε επικρατούσε η στρατηγική «τάξη εναντίον τάξης». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι Κομμουνιστές να πολεμούν περισσότερο τους Σοσιαλδημοκράτες παρά τους Ναζί. Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία ήταν ένα πραγματικό σοκ γι ‘αυτούς. Ως εκ τούτου, η εγκατάλειψη της στρατηγικής “τάξη εναντίον τάξης” υπέρ της τακτικής του “Λαϊκού Μετώπου”.
Καθηγητής Johann Chapoutot: Τίποτε δεν εφεύραν οι Ναζιστές. Αντέγραψαν την κυρίαρχη κουλτούρα της φιλελεύθερης Δύσης… Αντισιμητισμός, ευγονική, κοινωνικός Δαρβινισμός, εργασία ανήλικων, μιλιταρισμός… ήταν κοινός τόπος στη Δυτική Ευρώπη!
Οι Γερμανοί κομμουνιστές τραυματίστηκαν από την εξαφάνιση της ισχυρότερης αριστεράς στην Ευρώπη, της γερμανικής. Εξετάζοντας αυτό το τραύμα, εκπόνησαν αυτή την ερμηνευτική, σε αυστηρή μαρξιστική ορθοδοξία, η οποία συνίσταται στο να λέει ότι ο «φασισμός» είναι η τελευταία προσπάθεια μίας απελπισμένης αστικής τάξης να κρατήσει την κοινωνική, οικονομική, πολιτική και χρηματιστική κυριαρχία της… Ο “φασισμός” γίνεται ένας γενικός όρος όχι μόνο για το δόγμα του Μουσολίνι, αλλά και γι’ αυτό των Γερμανών Εθνοσοσιαλιστών (στην Ανατολική Ευρώπη μιλούσαν για “Deutsche Faschismus”, γερμανικό φασισμό), ενώ δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα. Στην πιο συνοπτική και δογματική διατύπωσή του, αυτό το πλέγμα ανάγνωσης γίνεται μια κατήχηση λίγο ανόητη. Αυτή η ορθόδοξη ανάγνωση που προήλθε από την Κομιντέρν παρέμεινε εκείνη μιας αριστερής ιστοριογραφίας χαρακτηριζόμενης έντονα από την κοινωνική ιστορία, η οποία δεν πρέπει να απορριφθεί επειδή παρήγαγε μεγάλα έργα.
Ναζί: Ανάχωμα στον κομουνισμό
Η μεγάλη γερμανική βιομηχανία και η γερμανική οικονομία είχαν κάθε συμφέρον από την άνοδο των Ναζί στην εξουσία. Οι επιπτώσεις της κρίσης του 1929 είναι τρομερές στη Γερμανία. Η Γερμανία είναι η πλέον πληγείσα χώρα, επειδή ήταν περισσότερο ενταγμένη στο κύκλωμα του διεθνούς κεφαλαίου· υπέφερε πολύ από την ξαφνική φυγή αμερικανικών κεφαλαίων. Το καλοκαίρι του 1932, η Γερμανία έχει 14 εκ. ανέργους, και με τους αδήλωτους άνεργους, έχει 20 εκ. Η κρίση σημαίνει λιμός και φυματίωση για τους Γερμανούς. Οι Ναζί θεωρήθηκαν ως το έσχατο ανάχωμα κατά της μπολσεβίκικης επανάστασης. Απόδειξη, η ανοικτή επιστολή του Νοεμβρίου του 1932 στον Χίντενμπουργκ να ορίσει τον Χίτλερ καγκελάριο, υπογεγραμμένη από μεγάλους βιομηχάνους και τραπεζίτες. Το ναζιστικό κόμμα λαμβάνει σημαντική οικονομική υποστήριξη. Και χάρη σε αυτή μπορεί να προσφέρει σε εκατοντάδες χιλιάδες SA μπότες, πηλίκια, πουκάμισα, φαγητό. Οι προεκλογικές εκστρατείες των Ναζί κοστίζουν μια περιουσία, ιδίως λόγω της διοργάνωσης γιγαντιαίων συγκεντρώσεων. Ο Χίτλερ συνεχίζει να πετάει με αεροπλάνο, σε μια εποχή που ο χρόνος πτήσης είναι υπερτιμημένος. Οι μαικήνες που χρηματοδοτούν το ναζιστικό κόμμα τον βλέπουν σαν το τελευταίο ανάχωμα στον κόκκινο κίνδυνο. Εχουν την εύνοιά τους, αφενός, γιατί οι Ναζί καταστρέφουν τη γερμανική αριστερά, τα συνδικάτα, τη δημόσια έκφραση· αφετέρου, αναζωογονούν την οικονομία, όπως κανείς δεν είχε κάνει πριν από αυτούς, με την υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής με στρατιωτικό χαρακτήρα και με πρωτοφανείς στην ιστορία της ανθρωπότητας παραγγελίες εξοπλισμών. Οι παραγγελίες εξοπλισμών δημιουργούν θέσεις εργασίας στους τομείς άνθρακα, χάλυβα, χημείας, ηλεκτρικών, δέρματος, γούνας, μηχανικής, αεροπορίας …
Οι βιομήχανοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι το γερμανικό κράτος δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει αυτά που παραγγέλνει. Το κράτος παραγγέλνει άρματα, αεροπλάνα, αλλά δεν πληρώνει· παίζει ένα πολύ περίπλοκο παιχνίδι και μάλλον πανούργο (θα αποσαφηνίσω, αλλά αυτό συμβαίνει). Πληρώνει τους βιομήχανους με γραμμάτια του δημοσίου … και τους δηλώνει ότι αυτά θα εξαργυρωθούν με τη λεηλασία της Ευρώπης. Όλοι γνωρίζουν, και πρώτοι οι βιομήχανοι, επειδή δεν πληρώνονται ή παίρνουν ελάχιστα: η ώρα των λογαριασμών θα σημάνει αργότερα, όταν το Ράιχ θα έχει τα μέσα να εισβάλει στην Ευρώπη. Οι βιομήχανοι ήταν επομένως συνεργοί του Ράιχ και ωφεληθέντες από αυτό.
Ας μην μιλήσουμε για το πώς λειτούργησαν μετά το 1940. Οι παραγγελίες τους αυξάνονται και η βιομηχανία επιτυγχάνει μέσω του Χίμλερ να τεθεί το συγκεντρωτικό σύστημα στην υπηρεσία της. Φτάνουν στον στυγνό νόμο των μισθών του Kαρλ Mαρξ: πληρώνετε το εργατικό δυναμικό μόνο όσο χρειάζεται, έτσι ώστε να μπορεί να ανανεώνεται για να διατηρείται. Ο στυγνός νόμος των μισθών τα χρόνια του ’40 ήταν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, δηλαδή η εκμετάλλευση των εργαζομένων μέχρι θανάτου. Δεν χρειαζόταν καν να τους κρατήσουν εν ζωή επειδή υπήρχε τέτοια εναλλαγή ώστε, αν ένας πέθαινε σε δύο ημέρες, άλλος τον αντικαθιστούσε αμέσως.
LVSL: Εκατό χρόνια μετά την Επανάστασης του Οκτωβρίου 1917 είδαμε πολλές αντιστοιχίες μεταξύ του Τρίτου Ράιχ και της Σοβιετικής Ένωσης. Στα σχολικά προγράμματα της 2ας Λυκείου, ταυτίζονται σαφώς με την έννοια του «ολοκληρωτισμού» και διατυπώνονται πολύ σαφείς αντιστοιχίες μεταξύ της ναζιστικής και της μαρξιστικής-λενινιστικής ιδεολογίας: «πάλη των φυλών» από τη μια, “πάλη των τάξεων” από την άλλη. Πώς βλέπετε αυτές τις αντιστοιχίες;
Η σύγκριση είναι πάντα θεμιτή στην ιστορία· ακόμη και ασυνείδητα, βρίσκεται στη βάση της ιστορικής προσέγγισης. Οι λέξεις που εκφέρω εδώ και τώρα νοηματοδοτούνται σε σχέση με κάτι άλλο. Η σύγκριση είναι η ουσία της ιστορικής σκέψης. Το πιο ενοχλητικό είναι η προσομοίωση. Η σύγκριση δεν είναι προσομοίωση.
Ο Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Μολότωφ υπογράφει (23 -8-39) το Σύμφωνο μη επίθεσης με τη Γερμανία. Πριν περάσουν δυο χρόνια (20-6-41) οι Γερμανοί θα επιτεθούν στην ΕΣΣΔ και ο «πατερούλης» Στάλιν (δεύτερος από αριστερά) θα απευθυνθεί στα πατριωτικά αισθήματα των Ρώσων, θα σταματήσει τους διωγμούς των πιστών, θα ανοίξει τις εκκλησιές και θα επιτρέψει να χτυπήσουν οι απαγορευμένες ως τότε καμπάνες των ιερών ναών…
Κρεματόρια και γκούλαγκ
Η έννοια του ολοκληρωτισμού δεν είναι ουσιαστικά χωρίς ενδιαφέρον, όπως νόμισε ο Enzo Traverso. Ο όρος μετά το 1945 απέκτησε πολιτικό περιεχόμενο. Επικεντρώθηκε στη σύγκριση μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης, εχθρού του ελεύθερου κόσμου, και του ναζισμού, για να καταλήξει στην ιδέα ότι ο κομμουνισμός στη σταλινική του μορφή ήταν εγκληματικός και κακός. Αυτό είναι απολύτως αναμφισβήτητο από την άποψη της κοινωνικής πρακτικής ή εάν ληφθεί υπόψη ο αριθμός των θανάτων. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η προσομοίωση, η οποία δεν είναι πλέον σύγκριση, και η οποία υποκινείται από τη λογική του Ψυχρού Πολέμου, έρχεται να διαστρεβλώσει την ιστορική σκέψη. Ως ειδικός στον ναζισμό, δεν χρησιμοποιώ την έννοια του ολοκληρωτισμού. Πρόκειται για μια σχολαστική ιδέα, η οποία δεν μου αποφέρει τίποτα το καινούριο. Δεν αποφέρει τίποτα και στον Nicolas Werth όταν μιλάει για την ΕΣΣΔ. Ο ολοκληρωτισμός έγινε αντικείμενο μελέτης αφεαυτού, του οποίου η πορεία και η ιστορία έχουν ενδιαφέρον· αλλά για μια ευρετική ματιά στα αντικείμενα μας, αυτή η έννοια μας ενοχλεί όταν φορτίζεται από τη δική της ιστορία. Η εισαγωγή του στα σχολικά προγράμματα και η κλίση του σε τρεις κλάδους, «κομμουνισμός», «φασισμός» και «ναζισμός» (που εξομοιώνονται με αυτό τον τρόπο) στρεβλώνουν εντελώς την ιστορική προοπτική, επειδή υπάρχουν εντυπωσιακές διαφορές μεταξύ αυτών των κοσμοθεωριών.
Μπορεί κανείς να αντιτείνει ότι μια σφαίρα της NKVD είναι ίδια με μια σφαίρα της SD [υπηρεσία πληροφοριών των SS]. Αλλά η ιστορία, η οποία είναι εν μέρει τέχνη της σύγκρισης, παραμένει μια τέχνη της διάκρισης. Ένα θύμα του Γκούλαγκ δεν σκοτώνεται για τους ίδιους λόγους και για τους ίδιους σκοπούς με το θύμα του Ολοκαυτώματος. Ο βιολογισμός στους Ναζί ωθείται στο άκρο, εντελώς, παντού. Το θύμα του ναζισμού δεν μπορεί βιολογικά να ξεφύγει από τον ναζισμό· ένας Εβραίος δεν μπορεί να ξεφύγει από το γεγονός ότι είναι βιολογικά Εβραίος. Αυτός ο βιολογισμός απουσιάζει από την κομμουνιστική κουλτούρα. Είναι παρών στον σταλινισμό: ο Στάλιν σκεφτόταν με εθνικούς όρους και είχε αντισημιτικές τάσεις. Αλλά αυτή η βιολογική διάσταση απουσιάζει από τον σταλινισμό. Ένα θύμα της σταλινικής καταπίεσης μπορεί να την αποφύγει υποβάλλοντας δήλωση μετανοίας. Μπορούμε να βγούμε από ένα γκούλαγκ. Δεν βγαίνουμε από ένα ναζιστικό κέντρο δολοφονίας. Είμαστε καταδικασμένοι από τη γέννησή μας να πεθάνουμε, επειδή δεν ξεφεύγουμε από τη βιολογία μας. Θεωρητικά, αυτό δεν ισχύει με τον σταλινισμό, αν και στην πράξη είναι διαφορετικά…
Και ο…Μέγας Αλέξανδρος
LVSL: Στα βιβλία σας (και ειδικά στο Νόμο του Αίματος), το ναζιστικό δόγμα εμφανίζεται ως μια ενοποιημένη, συστηματοποιημένη, σχεδόν μονολιθική κοσμοθεωρία. Μήπως ο ναζισμός είχε μια τέτοια συνοχή ή κάνατε μια αναδρομική ανασύσταση, με την καθιέρωση ενός ιδανικού τύπου ναζιστικής σκέψης, για να δώσει μια συνοχή που δεν είχε;
Ο τρόπος που παρουσιάζω τη ναζιστική κοσμοθεωρία δεν είναι μονολιθικός. Δείχνω ότι υπάρχουν συζητήσεις, διαφωνίες, ότι η αντιμετώπιση των ανατολικών πληθυσμών ήταν αντικείμενο πολιτικών διαφορών μεταξύ Aλφρεντ Ρόζενμπεργκ και Χίμλερ, παράδειγμα. Δείχνω ότι υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των κοινωνικών φορέων αυτής της κοσμοθεωρίας, ότι υπάρχουν αντιφάσεις, αλλά και ότι αυτή η κοσμοθεωρία είναι επαρκώς πλαστική και δυναμική για να αφομοιώσει τις αντιφάσεις της. Ένα παράδειγμα: όταν μελετούσα το όραμα της Αρχαιότητας των Ναζί, διαπίστωσα ότι υπήρχαν διαφωνίες γύρω από το Μέγα Αλέξανδρο: σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, ο Αλέξανδρος ήταν ένας μεγάλος ξανθός κατακτητής γαλανομάτης, ο πρώτος που υπέταξε την Ασία, ο πρώτος Γερμανός αυτοκρατορικός πολεμιστής… Σύμφωνα με άλλους, ο Αλέξανδρος παραστράτησε, αμάρτησε έναντι της φυλής, επειδή διέταξε στα Σούσα τους γάμους ανάμεσα στη βόρεια μακεδονική ελίτ και την ασιατική περσική, σημιτική ελίτ.
Εδειξα ότι υπήρξε υπέρβαση αυτής της αντίφασης, λόγω της δύναμης συσσωμάτωσης της ναζιστικής κοσμοθεωρίας: τελικά, η περσική ελίτ ήταν μια γερμανική ελίτ, γιατί η περσική αυτοκρατορία δεν μπορούσε να έχει αυτή τη μεγαλοπρέπεια, παρά μόνο μέσω της γερμανικής μεγαλοφυίας· η αυτοκρατορική ελίτ λοιπόν είχε παραμείνει καθαρά γερμανική· με τους γάμους στα Σούσα, ο Αλέξανδρος τελικά επανασύναψε τον φυλετικό δεσμό μεταξύ των βόρειων ελίτ: αυτό έσωσε τον Αλέξανδρο από το να κατηγορηθεί ότι πρόδωσε τη φυλή. Αυτός είναι ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους η ναζιστική κοσμοαντίληψη θέλγει, πείθει, λειτουργεί: είναι συσσωρευτική, δυναμική, αθροιστική και ανόθευτη. Είστε πάντα σωστοί όταν την εφαρμόζετε: έχει αυτό το κοινό με οποιαδήποτε θεωρία συνωμοσίας· έστω ένα στοιχείο να την επιβεβαιώνει: αυτό σημαίνει ότι αυτή η κοσμοθεωρία είναι σωστή· ένα στοιχείο έρχεται να την αναιρεί, αλλά αυτό σημαίνει ότι δημιουργήθηκε από τους εχθρούς της θεωρίας της συνωμοσίας. Γι ‘αυτό είναι δύσκολο να συζητήσετε με έναν Ναζί (που εξακολουθεί να υπάρχει!) ή έναν αρνητιστή. Στα επιστημονικά επιχειρήματα, αντιπαραθέτουν ότι πληρώνεστε από τους Εβραίους. Σε αυτό, οι αρνητιστές του Ολοκαυτώματος είναι πραγματικοί μικροί κληρονόμοι των ναζιστικών προτύπων τους.
Στις 30-9-38, Βρετανία και Γαλλία υπόγραψαν με τους Χίτλερ και Μουσολίνι τη Συμφωνία του Μονάχου με την οποία η Σουδητία (περιοχή της Τσεχοσλοβακίας) παραχωρήθηκε στη Γερμανία. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσάμπερλαιν (πρώτος από αριστερά) δήλωσε ότι έσωσε την ειρήνη, αλλά ο πραγματιστής Τσώρτσιλ του απάντησε: «Και την ειρήνη δεν έσωσες και πόλεμο θα έχεις!»
Θεωρία συνομωσίας
LVSL: Ακριβώς, μπορούμε να επεκτείνουμε αυτόν τον παραλληλισμό μεταξύ της ναζιστικής κοσμοθεωρίας και των “θεωριών συνωμοσίας” στους ψυχολογικούς μηχανισμούς που κινητοποιούν; Στο Ολοκληρωτικό Σύστημα, η Χάννα Αρεντ εξηγεί την έλξη των ολοκληρωτικών ιδεολογιών από το γεγονός ότι προτείνουν ολοκληρωμένες και διαρθρωτικές κοσμοθεωρίες, οι οποίες ανάγουν την πολλαπλότητα των φαινομένων σε συστηματικά και καθησυχαστικά επεξηγηματικά σχήματα. Οι θεωρίες συνωμοσίας λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο;
Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα πνευματικά και ψυχολογικά πλεονεκτήματα μιας θεωρίας συνωμοσίας. Ξεκάθαρα, ο ναζισμός είναι μια θεωρία συνωμοσίας: φυλετική συνωμοσία, εβραϊκή, εβραιοχριστιανική, εβραιομπολσεβικική… Η μεγάλη πνευματική αξία αυτού του λόγου είναι ότι εύκολα γίνεται κατανοητός, διότι ανάγει την πολυπλοκότητα σε μια απλή αρχή, εύπεπτη, αλάνθαστη και που προσφέρει ψυχολογική παρηγοριά. Αισθάνεστε κατώτερος μετά από ένα σοκ, τραύμα, έλλειψη κατανόησης… και τώρα είστε πλήρως εξασφαλισμένος. Επιπλέον, είστε μέρος της κάστας των φωτισμένων, των σοφών, των μάγων, αυτών που έχουν κατανοήσει την πολυπλοκότητα του κόσμου …
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
