του Amine Ayoub
Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν παρίσταται σε συνέντευξη Τύπου με τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς στο Προεδρικό Μέγαρο στην Άγκυρα, Τουρκία, 30 Οκτωβρίου 2025. Φωτογραφία: REUTERS/Umit Bektas
Ενώ οι κάμερες του κόσμου ήταν στραμμένες στα σιγοκαίοντα σύνορα της Λεβαντίνης και στους πολιτικούς ελιγμούς στην Τεχεράνη, ένας γεωπολιτικός σεισμός σημειώθηκε στο Ισλαμαμπάντ. Ήταν αθόρυβος, γραφειοκρατικός και σε μεγάλο βαθμό αγνοήθηκε από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης.
Την ώρα που το ισραηλινό σύστημα ασφαλείας ήταν δικαιολογημένα προσηλωμένο στον ιρανικό «Δακτύλιο της Φωτιάς», ένας νέος —και δυνητικά πιο φονικός— άξονας παγιώθηκε.
Η υπογραφή μιας συνολικής συμφωνίας για την έρευνα υδρογονανθράκων μεταξύ της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου (TPAO) και της κυβέρνησης του Πακιστάν παρουσιάστηκε ως μια τυπική οικονομική συνεργασία — σανίδα σωτηρίας για το αποτυχημένο ενεργειακό δίκτυο του Πακιστάν και όφελος για τις βιομηχανικές φιλοδοξίες της Τουρκίας.
Το πρωτόκολλο αυτό σηματοδοτεί τη λειτουργική σύζευξη της Τουρκίας — μέλους του ΝΑΤΟ που καθίσταται ολοένα και πιο εχθρικό προς τη Δύση — και του Πακιστάν, ενός ασταθούς κράτους με πυρηνικά όπλα. Η συμμαχία αυτή παντρεύει τον νεοοθωμανικό επεκτατισμό με την «Ισλαμική Βόμβα», δημιουργώντας μια κίνηση λαβίδας που απειλεί να περικυκλώσει το εβραϊκό κράτος από τη Μεσόγειο έως τον Ινδικό Ωκεανό.
Η θαλάσσια πολιορκία
Για να γίνει αντιληπτή η σοβαρότητα αυτής της συμφωνίας, πρέπει να δει κανείς πέρα από τις γεωτρήσεις φυσικού αερίου. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εδώ και καιρό προωθεί το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan), επιδιώκοντας την προβολή της τουρκικής ναυτικής ισχύος πολύ πέρα από το Αιγαίο. Η συμφωνία αυτή παραχωρεί στην Τουρκία αποκλειστικά δικαιώματα δραστηριοποίησης εντός της πακιστανικής θαλάσσιας οικονομικής ζώνης.
Σε στρατηγικούς όρους, αυτό προσφέρει στο Τουρκικό Ναυτικό μια προωθημένη βάση επιχειρήσεων στον Ινδικό Ωκεανό. Για πρώτη φορά, μια εχθρική δύναμη εγκαθίσταται στην ανατολική πύλη της Ερυθράς Θάλασσας. Η ισραηλινή οικονομία εξαρτάται από την ελευθερία της ναυσιπλοΐας· το 90% του εμπορίου της διακινείται δια θαλάσσης. Με την ύψωση της τουρκικής σημαίας ανοιχτά των ακτών του Καράτσι, η Άγκυρα έχει ουσιαστικά τοποθετήσει έναν ασφυκτικό κλοιό στις ανατολικές προσεγγίσεις προς την Εϊλάτ. Η Τουρκία ελέγχει πλέον την είσοδο των εμπορικών διαδρομών του Ισραήλ στη Μεσόγειο και βρίσκεται σε θέση να τις παρεμποδίσει και στον Ινδικό Ωκεανό.
Η ανάθεση της βόμβας σε τρίτους
Ωστόσο, η πιο ανατριχιαστική πτυχή αυτής της προσέγγισης κρύβεται στα ψιλά γράμματα. Το Πακιστάν είναι μια πυρηνική δύναμη που ακροβατεί στο χείλος της οικονομικής κατάρρευσης και διψά για σκληρό συνάλλαγμα. Η Τουρκία είναι μια ανερχόμενη στρατιωτική δύναμη με χρήματα να δαπανήσει και έναν ηγέτη που έχει εκφράσει ανοιχτά τη δυσαρέσκειά του για το γεγονός ότι δεν διαθέτει πυρηνικούς πυραύλους.
Ο Ερντογάν δεν υπήρξε ποτέ διακριτικός όσον αφορά τις πυρηνικές του φιλοδοξίες, ρωτώντας χαρακτηριστικά τα στελέχη του κόμματός του γιατί το Ισραήλ να απολαμβάνει «ατομική ελευθερία», ενώ η Τουρκία παραμένει δεσμευμένη από τις συνθήκες μη διάδοσης. Ο άξονας Τουρκίας–Πακιστάν επιλύει αυτό το πρόβλημα χωρίς να περιστραφεί ούτε μία φυγοκεντρική μηχανή στην Ανατολία.
Η συμφωνία προβλέπει μαζικές μεταφορές τουρκικού κεφαλαίου προς το Ισλαμαμπάντ. Είναι επικίνδυνα αφελές να πιστεύει κανείς ότι αυτό αφορά αποκλειστικά το φυσικό αέριο. Το «πακιστανικό μοντέλο» διάδοσης — τελειοποιημένο από το δίκτυο του A.Q. Khan — ουσιαστικά επανέρχεται σε πλήρη λειτουργία. Ο φόβος είναι ότι γινόμαστε μάρτυρες μιας συμφωνίας «στάθμευσης»: τουρκική χρηματοδότηση με αντάλλαγμα μια πυρηνική ομπρέλα ή, ακόμη χειρότερα, τη μεταφορά τακτικής πυρηνικής τεχνολογίας. Έτσι δημιουργείται μια «σουνιτική πυρηνική δύναμη» που ανταγωνίζεται τη σιιτική απειλή του Ιράν, αφήνοντας το Ισραήλ παγιδευμένο ανάμεσα σε δύο ατομικές εστίες.
Ένας νατοϊκός Δούρειος Ίππος
Ίσως το πιο εξοργιστικό στοιχείο αυτής της εξελισσόμενης κρίσης είναι η σιωπή της Δύσης. Η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες, απεγνωσμένες να διατηρήσουν την Τουρκία εντός του πλαισίου του ΝΑΤΟ, κάνουν τα στραβά μάτια στη στροφή της Άγκυρας προς την Ανατολή. Συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τον Ερντογάν ως άσωτο υιό που αργά ή γρήγορα θα επιστρέψει στη δυτική οικογένεια, και όχι ως έναν αυτόνομο δρώντα που οικοδομεί ένα ανταγωνιστικό μπλοκ ισχύος.
Αυτή η σιωπή είναι επικίνδυνη. Η ενσωμάτωση της τουρκικής τεχνολογίας μη επανδρωμένων αεροσκαφών — ιδίως των πλατφορμών TB3 και Anka — με τα πακιστανικά στρατιωτικά μέσα έχει δημιουργήσει έναν κύκλο ανατροφοδότησης δεδομένων μάχης που παρακάμπτει τον έλεγχο του ΝΑΤΟ. Το Πακιστάν δοκιμάζει αυτά τα όπλα σε συγκρούσεις υψηλής έντασης στα σύνορά του· η Τουρκία βελτιστοποιεί το λογισμικό και τις τακτικές για ενδεχόμενη χρήση στη Μεσόγειο. Όταν ξεσπάσει η επόμενη σύγκρουση, οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις ενδέχεται να μη βρεθούν αντιμέτωπες μόνο με ρουκέτες της Χαμάς ή πυραύλους της Χεζμπολάχ, αλλά με έναν συγχρονισμένο αντίπαλο εξοπλισμένο με αεροναυπηγικά συστήματα νατοϊκών προδιαγραφών και νοτιοασιατικά συστήματα πυρηνικής παράδοσης.
Η ψευδαίσθηση της ασφάλειας
Επί δεκαετίες ανησυχούσαμε για την απειλή της σιιτικής ημισελήνου. Αγνοήσαμε τη συγκρότηση ενός ριζοσπαστικού σουνιτικού άξονα που απορρίπτει τη δυτική τάξη πραγμάτων και θεωρεί τον σιωνισμό τον πρωταρχικό ιδεολογικό του εχθρό.
Τόσο η Άγκυρα όσο και το Ισλαμαμπάντ πέρασαν το 2025 ανταγωνιζόμενες για τον τίτλο του «Υπερασπιστή της Αλ Κουντς». Αυτή η ενεργειακή συμφωνία τους παρέχει την ανεξάρτητη υποδομή για να μετατρέψουν αυτή τη ρητορική σε πράξη. Δεν χρειάζονται πλέον αμερικανική άδεια, αμερικανικά καύσιμα ή αμερικανικά όπλα. Και αυτό είναι επικίνδυνο.
Ο Amine Ayoub, συνεργάτης του Middle East Forum, είναι αναλυτής πολιτικής και συγγραφέας με έδρα το Μαρόκο. Ακολουθήστε τον στο X: @amineayoubx
