ΟΥΚΡΑΝΙΑ: Ο πόλεμος που κανείς δεν κερδίζει

Στρατηγικό αδιέξοδο και ο επερχόμενος απολογισμός στην Ουκρανία

του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.

Περίληψη

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται για τρίτο χρόνο, ορίζεται ολοένα και περισσότερο από την εξάντληση των πάντων παρά από την πρόοδο. Τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία αντιμετωπίζουν στρατηγικό αδιέξοδο, με πολλά θύματα και ελάχιστες εδαφικές αλλαγές. Η δυτική βοήθεια παραμένει κρίσιμη για την αντοχή του Κιέβου, ενώ η οικονομία της Ρωσίας πιέζεται υπό το βάρος των στρατιωτικών δαπανών, των κυρώσεων και των εσωτερικών ανεπαρκειών. Καμία πλευρά δεν είναι σε θέση να πετύχει μια αποφασιστική νίκη.

Το αποτέλεσμα είναι πιθανό να καθοριστεί λιγότερο από τη δυναμική του πεδίου της μάχης και περισσότερο από την οικονομική και την πολιτική ανθεκτικότητα καθώς και τις διεθνείς πορείες υποστήριξης.

1. Η Στρατιωτική Ισορροπία: Φθορά, Όχι Ελιγμός

Ο πόλεμος έχει μετατραπεί από κινητές επιθέσεις σε μια σκληρή σύγκρουση φθοράς. Μετά την ανεπιτυχή αντεπίθεση της Ουκρανίας στα τέλη του 2024 και την αδυναμία της Ρωσίας να εκμεταλλευτεί την ορμή, τα μέτωπα έχουν σταθεροποιηθεί, ειδικά στις ανατολικές περιοχές του Ντόνετσκ και της νότιας Ζαπορίζια. Σύμφωνα με την ενημέρωση των βρετανικών υπηρεσιών πληροφοριών άμυνας (Μάιος 2025), τα κέρδη της Ουκρανίας κατά τους προηγούμενους τρεις μήνες ανήλθαν σε λιγότερα από 50 τετραγωνικά χιλιόμετρα, παρά τις σημαντικές επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και υλικό.^[1]

Η Ρωσία συνεχίζει να υφίσταται δυσανάλογα υψηλές απώλειες. Οι δυτικές εκτιμήσεις τοποθετούν τις απώλειες ρωσικού προσωπικού σε πάνω από 500.000 νεκρούς ή τραυματίες από τον Φεβρουάριο του 2022, σε σύγκριση με 200.000-250.000 θύματα από την Ουκρανία.^[2] Ωστόσο, ο μεγαλύτερος πληθυσμός και η κινητοποίηση της Ρωσίας (145 εκατομμύρια έναντι 37 εκατομμυρίων της Ουκρανίας πριν από τον πόλεμο) της παρέχουν στρατηγικό βάθος σε ανθρώπινο δυναμικό.

Η ουκρανική καινοτομία —ιδίως στον πόλεμο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και στις αποκεντρωμένες δομές διοίκησης— υπήρξε ένα φωτεινό σημείο. Η χώρα έχει προσαρμοστεί γρήγορα, αναπτύσσοντας εγχώριας κατασκευής μη επανδρωμένα αεροσκάφη όπως τα «Bober» και «Furia» σε αποτελεσματικές επιδρομές βαθιά στη ρωσική επικράτεια.^[3] Παρ΄ όλα αυτά, και οι δύο πλευρές βρίσκονται σε έναν πόλεμο υλικού και χρόνου, χωρίς καμία να μπορεί να διαπεράσει χωρίς απαράδεκτες απώλειες.

1. Οικονομικές Τάσεις: Ανθεκτικότητα και Ρήξη

Η οικονομία της Ρωσίας έχει ξεπεράσει τις προσδοκίες, αλλά η πρόσοψη της σταθερότητας αρχίζει να ραγίζει. Ενώ τα επίσημα στοιχεία αναφέρουν αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,5% το 2024, αυτή η ανάπτυξη οφείλεται στον στρατό, συγκαλύπτοντας βαθιές διαρθρωτικές αδυναμίες.^[4] Οι υψηλές αμυντικές δαπάνες -σήμερα πάνω από 7% του ΑΕΠ- έχουν οδηγήσει σε πληθωριστικές πιέσεις και σε μια υπερθερμασμένη αγορά εργασίας. Πιο ανησυχητικά για το Κρεμλίνο, δείκτες όπως:

• Αθετήσεις στεγαστικών δανείων (αύξηση 22% σε ετήσια βάση),
• Μείωση του κύκλου εργασιών (–14% από το 2023) και
• Αυξήσεις επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα (αυτή τη στιγμή στο 18%)

υποδηλώνουν μια επικείμενη συρρίκνωση.^[5]

Η οικονομία της Ουκρανίας, αν και έχει υποστεί σοβαρές ζημιές, παραμένει όρθια λόγω της δυτικής οικονομικής βοήθειας και της περιορισμένης βιομηχανικής ανάκαμψης κατά τη διάρκεια του πολέμου. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι το ΑΕΠ της Ουκρανίας συρρικνώθηκε κατά 23% το 2022, αλλά επέστρεψε σε ανάπτυξη 2,7% το 2024 χάρη στην ξένη βοήθεια, τα εμβάσματα της διασποράς και τις γεωργικές εξαγωγές.^[6] Ωστόσο, ο πόλεμος συνεχίζει να καταστρέφει τις υποδομές, να εκτοπίζει πληθυσμούς και να περιπλέκει την ανοικοδόμηση.

III. Πολιτική Σταθερότητα και Στρατηγικός Σκοπός

Τα πολιτικά διακυβεύματα διαφέρουν ριζικά. Για την Ουκρανία, ο πόλεμος είναι υπαρξιακός. Η επιβίωσή της ως ανεξάρτητου, δημοκρατικού κράτους εξαρτάται από τη συνεχιζόμενη αντίσταση. Η εθνική ενότητα παραμένει υψηλή, αλλά οι συνεχείς απώλειες, οι οικονομικές δυσκολίες και η δυτική κόπωση θα μπορούσαν να μειώσουν την υποστήριξη με την πάροδο του χρόνου.

Στη Ρωσία, ο πόλεμος δεν είναι υπαρξιακός για το κράτος, αλλά για το καθεστώς. Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει συνδέσει τη νομιμότητά του με την πολεμική προσπάθεια. Μια ήττα ή ένα παρατεταμένο αδιέξοδο διακινδυνεύει τον κατακερματισμό της ελίτ και πιθανή αναταραχή. Η αυξανόμενη εγχώρια καταστολή, η φυλάκιση προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης, η επέκταση των νόμων λογοκρισίας και οι πρόσφατες καταδίκες στρατιωτικών επικριτών, υποδηλώνουν ένα καθεστώς που ασχολείται με τον εσωτερικό έλεγχο και όχι με την επιτυχία στο πεδίο της μάχης.^[7]

1. Πιθανά σενάρια και στρατηγικοί δείκτες
2. Ανακωχή Χωρίς Ειρήνη

• Δείκτες : Σταθεροποίηση στην πρώτη γραμμή, αμυντικές οχυρώσεις, μειωμένος επιθετικός ρυθμός.
• Κίνδυνοι : Μακροχρόνια αστάθεια, πιθανή επανάληψη των εχθροπραξιών, συνεχιζόμενη οικονομική ύφεση.

2. Πολιτικός Συμβιβασμός

• Δείκτες : Διαμεσολάβηση τρίτου μέρους (π.χ. από τον ΟΗΕ, την Κίνα), σηματοδότηση από τις ελίτ και από τις δύο πλευρές.
• Κίνδυνοι : Εγχώρια αντίδραση στην Ουκρανία· ενθάρρυνση του ρωσικού αναθεωρητισμού.

3. Ρωσική Κατάρρευση

• Δείκτες : Μαζικές λιποταξίες, οικονομική κρίση, αστάθεια ηγεσίας.
• Κίνδυνοι : Πυρηνική ανασφάλεια, εμφύλιες αναταραχές, περιφερειακός κατακερματισμός.

4. Ουκρανική Νίκη

• Δείκτες : Ταχεία εδαφική κατάκτηση, εκτεταμένη δυτική βοήθεια, ρωσική στρατιωτική κατάρρευση.
• Κίνδυνοι : Κλιμακούμενες ρωσικές αντιδράσεις, εσωτερική αποσταθεροποίηση στη Ρωσία.

5. Ρωσική Στρατηγική Νίκη

• Δείκτες : Η παροχή βοήθειας στην Ουκρανία επιβραδύνεται ή σταματά, κατάρρευση των αμυντικών δυνάμεων στην πρώτη γραμμή.
• Κίνδυνοι : Απώλεια ουκρανικής κυριαρχίας, ζημία στην αξιοπιστία της Δύσης, πιθανότητα εξέγερσης.

1. Προϋποθέσεις και Παράγοντες

Για τους Δυτικούς πολιτικούς:

• Διατήρηση Προβλέψιμης Βοήθειας: Οι βραχυπρόθεσμες δεσμεύσεις για βοήθεια πρέπει να αντικατασταθούν από πολυετείς δεσμεύσεις για να διασφαλιστεί ο στρατηγικός σχεδιασμός της Ουκρανίας.
• Προετοιμασία για Πλαίσια Διαπραγμάτευσης: Χωρίς να πιέσει την Ουκρανία να παραχωρήσει, η Δύση θα πρέπει να ξεκινήσει σιωπηλά την εργασία για τη μελλοντική διπλωματική αρχιτεκτονική, συμπεριλαμβανομένων των εγγυήσεων ασφάλειας μετά τον πόλεμο.
• Παρακολούθηση της ρωσικής σταθερότητας: Η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τους εσωτερικούς ρωσικούς κινδύνους – οικονομικούς ή πολιτικούς – είναι απαραίτητη για την αποφυγή στρατηγικών εκπλήξεων.

Για την Ουκρανία:

• Επένδυση στη Βιωσιμότητα: Η εκπαίδευση νέων ταξιαρχιών και οι επενδύσεις σε δυνατότητες μη επανδρωμένων αεροσκαφών και κυβερνοεπιθέσεων θα έχουν μεγαλύτερη σημασία από τις μεγάλης κλίμακας επιθέσεις το 2025.
• Αντιμετώπιση Αφηγήσεων Κόπωσης: Το Κίεβο πρέπει να παραμείνει προνοητικό στην αποστολή μηνυμάτων προς το δυτικό κοινό, δίνοντας έμφαση στη μεταρρύθμιση, την ενότητα και την λογοδοσία.

Συμπέρασμα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία εισέρχεται σε μια επικίνδυνη και αμφιλεγόμενη φάση. Δεν πρόκειται πλέον μόνο για ζήτημα εδαφικών συνόρων, αλλά για πολιτική αντοχή και οικονομική βιωσιμότητα. Μια σαφής στρατιωτική νίκη από οποιαδήποτε πλευρά είναι ολοένα και πιο απίθανη. Η Δύση πρέπει να προετοιμαστεί για μια σειρά αποτελεσμάτων, κανένα από αυτά δεν θα είναι καθαρό, και όλα θα είναι δαπανηρά. Η στρατηγική υπομονή και η σαφήνεια θα είναι τα πιο πολύτιμα νομίσματα τους επόμενους μήνες.

Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).

[1] UK Ministry of Defence, “Defence Intelligence Update – 16 May 2025,” https://www.gov.uk/government/news/defence-intelligence-update.

[2] U.S. Defense Intelligence Agency estimate, as cited in The New York Times, April 2025.

[3] Mykhailo Fedorov, Ukrainian Ministry of Digital Transformation, Twitter/X, March 2025.

[4] Russian Federal State Statistics Service (Rosstat), Q4 2024 report.

[5] Bank of Russia Monetary Policy Report, April 2025.

[6] International Monetary Fund, “Ukraine Staff Report for the 2024 Article IV Consultation,” March 2025.

[7] Amnesty International, “Russia: Dissent Repressed in the Shadow of War,” 2025.