Ορθολογισμός: Το Μεγάλο Ζητούμενο*
Ν. Κ. Σπύρου §
([email protected])
*Ελεύθερο, ως προδημοσίευση, απόσπασμα από τον «Πρόλογο του Συγγραφέα» του υπό έκδοση βιβλίου του συγγραφέα, με τίτλο:
ΒΟΥΤΙΕΣ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΣΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ-ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΗ
ΕΡΕΥΝΑ, ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
§ Ο Καθηγητής Αστρονομίας κ. Νικόλαος Κ. Σπύρου αφυπηρέτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το έτος 2011.
Περίληψη
Ως το μεγάλο ζητούμενο για την κοινωνική συμπεριφορά και την επιστημονική-ερευνητική φιλοσοφία και σκέψη, περιγράφεται η έννοια του ορθολογισμού και, ως συνέπεια αυτού του ορθολογισμού, για μία ακόμη φορά και επιγραμματικά, εκτίθενται οι απόψεις του συγγραφέα για την αναγκαιότητα επιστροφής στο σχολείο της διδασκαλίας της Αστρονομίας.
«Από την εφηβική ηλικία μου, πίστευα πάντοτε, ότι ο σκοπός της ύπαρξής μου ήταν να υπηρετώ τους άλλους (όχι να με υπηρετούν!) και, κυρίως, να υπηρετώ την πατρίδα μου. Αυτός ο σκοπός υλοποιήθηκε με την επαγγελματική ενασχόλησή μου με την παιδεία και, ειδικότερα, με/στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Γρήγορα διαπίστωσα, μάλλον, ανέλπιστα και με απορία, ότι σε έναν κόσμο, ο οποίος πιστεύει στην δύναμη του ορθολογισμού του, όπως ο κόσμος στον οποίον ζούμε, το θυμικό και, μάλιστα, το ιδεολογικό και το θρησκευτικό, αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία.
Η προσωπική εμπειρία μου μπορεί να συνοψισθεί στο ότι ο διαχωρισμός σκέψης και πραγματικότητας, δυστυχώς, θεωρείται και είναι κεκτημένο δικαίωμα πολλών και, ιδιαιτέρως, «πολλών μελών των καθ’ ημάς πανεπιστημιακών ακαδημαϊκών φυλών». Δηλαδή, ότι η «άποψη» και η «επιμονή έως εμμονή στην άποψη» είναι η ιδανική μέθοδος για την προστασία του μυαλού από την υποχρέωση της σκέψης! Αν, λοιπόν, κάποιος μετεωρίζεται πάνω από τα εγκόσμια, δεν κάνει έρευνα, πολύ, δε, περισσότερο, αν κάνει έρευνα, εξ’ αιτίας του κολοβού και ανερμάτιστου ορθολογισμού του, δεν κάνει ουσιαστική έρευνα!
Είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουμε όλοι, ότι ο παντοδύναμος ορθολογισμός δεν είναι ούτε ιδεολογία, ούτε δόγμα. Είναι μια μέθοδος, το άλλο όνομα της οποίας είναι κριτική σκέψη. Είναι η αντιμετώπιση και ανάλυση κάθε προβλήματος με λογικό και ψύχραιμο τρόπο. Είναι η μέθοδος της επιστήμης που ελέγχει αυστηρά κάθε θεωρία προσπαθώντας να την επιβεβαιώσει ή να την διαψεύσει.
Είναι πεποίθησή μου ότι, μέσω της κριτικής, μαθαίνουμε τα λάθη και τα ατοπήματά μας, ιδιαιτέρως, δε, μέσω της κριτικής που ασκούν οι άλλοι σε μας και, εν τέλει, εμείς στον εαυτό μας. Ο ορθολογιστής περισσότερο θέλει να μαθαίνει, παρά να έχει δίκιο. Είναι πρόθυμος να μαθαίνει από τους άλλους, όχι, απλώς, αποδεχόμενος τις άλλες γνώμες, αλλά αποδεχόμενος ευχαρίστως την κριτική στις ιδέες του από άλλους και κάνοντας και ο ίδιος κριτική στις ιδέες των άλλων. Η έμφαση, λοιπόν, δίνεται στην ιδέα της κριτικής ή, ακριβέστερα, στην ιδέα του κριτικού διαλόγου.
Επίσης, ο πραγματικός ορθολογιστής δεν πιστεύει, ότι μόνος αυτός, και ουδείς άλλος, είναι ο κάτοχος της σοφίας. Και δεν πιστεύει, ότι η απλή κριτική συντελεί αυτομάτως στην επινόηση νέων ιδεών. Πιστεύει ότι, μόνον ο κριτικός διάλογος μας βοηθάει να ξεχωρίζουμε, στο πεδίο των ιδεών, την ήρα από το σιτάρι και μπορεί να μας δώσει την απαιτούμενη ωριμότητα να δούμε μιαν ιδέα από περισσότερες πλευρές, ώστε να την κρίνουμε δίκαια.
Προφανώς, αυτή η εκτίμηση του κριτικού διαλόγου έχει και την ανθρώπινη πλευρά της, διότι ο ορθολογιστής γνωρίζει πολύ καλά, ότι οι ανθρώπινες σχέσεις δεν εξαντλούνται σε έναν κριτικό διάλογο, αφού, δυστυχώς, ένας ορθολογικός, κριτικός διάλογος ανήκει στις σπανιότητες της ζωής μας. Ο ορθολογιστής γνωρίζει ότι χρωστάει την λογική του στους άλλους ανθρώπους. Γνωρίζει ότι η έλλογη, η ορθολογική, η κριτική στάση μπορεί να είναι μόνο το αποτέλεσμα της κριτικής που ασκούν οι άλλοι και ότι, μόνο μέσω της κριτικής των άλλων, μπορεί να επιτευχθεί η αυτοκριτική.
Επίσης, ένας ορθολογιστής, δεν θέλει να «προσηλυτίσει» κανέναν. Δεν θέλει να καταχραστεί το όνομα της ελευθερίας για να μετατρέψει οποιονδήποτε σε ορθολογιστή, αλλά, αντίθετα, θέλει να προκαλέσει τον αντίλογο των άλλων. Αν, δηλαδή, θα ήταν δυνατόν, να παρακινήσει τους άλλους να δουν τα πράγματα υπό ένα νέο φως, ώστε ο καθένας, με όσο το δυνατόν περισσότερο ελεύθερα διαμορφωμένη γνώμη, να φτάσει στη δική του απόφαση.
Είναι, λοιπόν, απογοητευτική η διαπίστωση, ότι, ο ορθολογισμός απουσιάζει από την ελληνική κοινωνία, ατυχώς, πολύ συχνά, διοικούμενη (και διδασκόμενη!) από «διάφορους ικανούς», οι οποίοι απευθύνονται στο συναίσθημα, όχι στον λόγο. Πολλά δεινά θα είχαν αποφευχθεί, αν οι συνέλληνες είχαν αυτήν την κριτική σκέψη και, κατά συνέπειαν, την ικανότητα επιλογής της «εξουσίας» των.
Τέλος, ο ορθολογισμός είναι αυτό που, ενώ είναι δυνατόν, δεν διδάσκεται στα σχολεία. Είναι εμπειρία πολλών, ότι στο σχολείο η μάθηση είναι στείρα απομνημόνευση (γνωστή και ως «παπαγαλία») και όποιος μαθητής αποφασίζει να σκεφθεί αυτόνομα και να δοκιμάσει την κριτική δύναμή του, βρίσκει τον μπελά του. Οι άσχημοι βαθμοί που θα πάρει είναι το πιο συνηθισμένο αποτέλεσμα αυτή της αυτονομίας του.
Στο πνεύμα αυτών των διαπιστώσεων, αληθειών και πραγματικοτήτων, το βιβλίο αυτό είναι επέκταση του προ διετίας (2018) βιβλίου μου με τίτλο «Αρχές, Εμμονές και Αναγκαιότητες στην Ευρύτερη Αστρονομική Έρευνα», έκδοσης της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών. Επειδή, δε, ο ορθολογισμός δεν είναι ταλέντο ή δώρο άνωθεν, αλλά, κατ’ αρχήν, διδάσκεται και ασφαλώς ασκείται, το βιβλίο αυτό (όπως και το προηγούμενο, του 2018) συνιστά μιαν έκκληση ενός ορθολογιστή προς τους συμπατριώτες του και προς την «εξουσία», ερευνητές και μη, να αλλάξουν στάση και τρόπο σκέψης. Και αυτή η ανάγκη αλλαγής είναι επιτακτική, πρωτίστως, διότι, αναμφίβολα, μεταξύ άλλων, η κριτική μέθοδος πρέπει να είναι (αλλά, δεν είναι!) το πρώτο μάθημα στα σχολεία μας (και, φυσικά, και εκτός αυτών, στην καθημερινή ζωή!)».
Υστερόγραφο
Θρυλείται, ότι πολύ σύντομα επίκειται άλλη μία σαρωτική νομοθετική παρέμβαση εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας, προκειμένου να επιλυθούν, επιτέλους, τα χρονίζοντα προβλήματα της παιδείας και των πανεπιστημίων μας.
Έκρινα, λοιπόν, σκόπιμο να υπενθυμίσω, πάντοτε στο πνεύμα του ανωτέρω ορθολογισμού, τις, διαχρονικά, γνωστές και σταθερές θέσεις μου για την εκπαιδευτική διαδικασία και για την αναγκαιότητα διδασκαλίας της Αστρονομίας στο σχολείο.
Κατ’ αρχάς, οι πολιτικοί μας πρέπει να συνηθίσουν να αφουγκράζονται τους ειδικούς επιστήμονες, να «πειθαρχούν» στις υποδείξεις τους και να τους δίνουν, όπως και ο τύπος, θέση και χώρο να ακουσθούν, αφού οι επιστήμονες είναι οι μόνοι, πραγματικά, αρμόδιοι για να δίνουν βιώσιμες λύσεις σε κρίσιμα και ενδιαφέροντα θέματα της ζωής μας.
Ένα τέτοιο θέμα είναι και η από εικοσαετίας ανάγκη επιστροφής της διδασκαλίας του μαθήματος Αστρονομία στο σχολείο. Για το θέμα αυτό, πολλά και από πολλούς έχουν ειπωθεί, γραφεί και αναρτηθεί, δυστυχώς, όμως, χωρίς να έχουν προσληφθεί και κατανοηθεί αρμοδίως.
Κατ’ επανάληψη και έντονα έχει εκτεθεί, ότι η Αστρονομία σήμερα, ως και φυσικώς προσανατολισμένη, διαφέρει πολύ από την προ εικοσαετίας απλώς μαθηματικώς προσανατολισμένη Αστρονομία. Αυτό, δε, αληθεύει και ως προς το εντυπωσιακό, εύκολα προσβάσιμο και χρήσιμο περιεχόμενό της και ως προς τις μεθόδους διδασκαλίας της (Μια απλή περιήγηση στο Διαδίκτυο και στις ηλεκτρονικές σελίδες πολλών πανεπιστημίων διεθνώς και πολλών αστρονομικών εταιρειών και συλλόγων φίλων Αστρονομίας το επιβεβαιώνει). Επίσης, έχουν αναλυθεί τα πολλαπλά πλεονεκτήματα αυτής της διδασκαλίας και τα χρήσιμα αποτελέσματά της για διδασκομένους, διδάσκοντες και κοινωνικό σύνολο, ακόμη και σε επίπεδο καθημερινής ζωής. Περαιτέρω, έχουν επισημανθεί αναλυτικά οι σοβαρές και ορατές αρνητικές συνέπειες, και για την πατρίδα μας και για την νεολαία μας, σε διεθνές επίπεδο, από την μη διδασκαλία στα και από τον διωγμό της Αστρονομίας από τα σχολεία. Εξάλλου, έχει βασίμως υποστηριχθεί, ότι, (και) με την διδασκαλία της Αστρονομίας στο σχολείο, πέραν της αντιμετώπισης της γενικής και απογοητευτικής αστρονομικής άγνοιας, θα επιτευχθούν η πλήρης, ισόρροπη και συνεπής σχολική μόρφωση της νεολαίας μας, αλλά και η διαμόρφωση της αποδοτικής κρατικής πολιτικής για την διαχείριση και χρηματοδότηση της έρευνας.
Τέλος, αν όλα αυτά, από την αρμόδια «εξουσία» δεν θεωρούνται αρκετά, επιθυμώ, για ιστορικούς λόγους, να της υπενθυμίσω ακόμη τρεις ουσιαστικές λεπτομέρειες:
1) ότι ο σύγχρονος τρόπος ερευνητικής σκέψης και η σημερινή ερευνητική φιλοσοφία στις (τουλάχιστον) Θετικές Επιστήμες οφείλεται στην αστρονομική συνεισφορά των Αρχαίων Ιώνων Φιλοσόφων,
2) ότι το αρχαίο εκπαιδευτικό σύστημα συμπεριελάμβανε πάντοτε την Αστρονομία, καθώς και
3) ότι το μεσαιωνικό Quadrivium της ανώτερης παιδείας συνίστατο από την Αριθμητική, την Γεωμετρία, την Αστρονομία και την Μουσική!
Επιμύθιον
Πώς και γιατί, λοιπόν, σήμερα, είναι δυνατόν, όλα αυτά να αγνοούνται και αποσιωπώνται επιπόλαια, υποκριτικά και στρουθοκαμηλικά, ή/και, προκλητικά και αναίσχυντα, να υποβαθμίζονται συνεχώς και να παραποιούνται συστηματικά, χωρίς αίσθηση της πραγματικότητας και, βεβαίως, χωρίς την αξιοπρέπεια μιας δικαιολογίας προς τους όχι λίγους υποστηρικτές τους;
Ευχαριστίες
Ευχαριστώ θερμά την Ένωση Ελλήνων Φυσικών για την φιλοξενία και για το, από πολλών δεκαετιών, αποδοτικό πνεύμα συνεργασίας μας και, επίσης, …σε όλες και όλους, Θερμές Εόρτιες Ευχές!
Ν. Κ. Σπύρου
Χειμερινό Ηλιοστάσιο 2020
Θεσσαλονίκη
Ορθολογισμός: Το Μεγάλο Ζητούμενο*
Ν. Κ. Σπύρου §
([email protected])
*Ελεύθερο, ως προδημοσίευση, απόσπασμα από τον «Πρόλογο του Συγγραφέα» του υπό έκδοση βιβλίου του συγγραφέα, με τίτλο:
ΒΟΥΤΙΕΣ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΣΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ-ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΗ
ΕΡΕΥΝΑ, ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
§ Ο Καθηγητής Αστρονομίας κ. Νικόλαος Κ. Σπύρου αφυπηρέτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το έτος 2011.
Περίληψη
Ως το μεγάλο ζητούμενο για την κοινωνική συμπεριφορά και την επιστημονική-ερευνητική φιλοσοφία και σκέψη, περιγράφεται η έννοια του ορθολογισμού και, ως συνέπεια αυτού του ορθολογισμού, για μία ακόμη φορά και επιγραμματικά, εκτίθενται οι απόψεις του συγγραφέα για την αναγκαιότητα επιστροφής στο σχολείο της διδασκαλίας της Αστρονομίας.
«Από την εφηβική ηλικία μου, πίστευα πάντοτε, ότι ο σκοπός της ύπαρξής μου ήταν να υπηρετώ τους άλλους (όχι να με υπηρετούν!) και, κυρίως, να υπηρετώ την πατρίδα μου. Αυτός ο σκοπός υλοποιήθηκε με την επαγγελματική ενασχόλησή μου με την παιδεία και, ειδικότερα, με/στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
Γρήγορα διαπίστωσα, μάλλον, ανέλπιστα και με απορία, ότι σε έναν κόσμο, ο οποίος πιστεύει στην δύναμη του ορθολογισμού του, όπως ο κόσμος στον οποίον ζούμε, το θυμικό και, μάλιστα, το ιδεολογικό και το θρησκευτικό, αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία.
Η προσωπική εμπειρία μου μπορεί να συνοψισθεί στο ότι ο διαχωρισμός σκέψης και πραγματικότητας, δυστυχώς, θεωρείται και είναι κεκτημένο δικαίωμα πολλών και, ιδιαιτέρως, «πολλών μελών των καθ’ ημάς πανεπιστημιακών ακαδημαϊκών φυλών». Δηλαδή, ότι η «άποψη» και η «επιμονή έως εμμονή στην άποψη» είναι η ιδανική μέθοδος για την προστασία του μυαλού από την υποχρέωση της σκέψης! Αν, λοιπόν, κάποιος μετεωρίζεται πάνω από τα εγκόσμια, δεν κάνει έρευνα, πολύ, δε, περισσότερο, αν κάνει έρευνα, εξ’ αιτίας του κολοβού και ανερμάτιστου ορθολογισμού του, δεν κάνει ουσιαστική έρευνα!
Είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουμε όλοι, ότι ο παντοδύναμος ορθολογισμός δεν είναι ούτε ιδεολογία, ούτε δόγμα. Είναι μια μέθοδος, το άλλο όνομα της οποίας είναι κριτική σκέψη. Είναι η αντιμετώπιση και ανάλυση κάθε προβλήματος με λογικό και ψύχραιμο τρόπο. Είναι η μέθοδος της επιστήμης που ελέγχει αυστηρά κάθε θεωρία προσπαθώντας να την επιβεβαιώσει ή να την διαψεύσει.
Είναι πεποίθησή μου ότι, μέσω της κριτικής, μαθαίνουμε τα λάθη και τα ατοπήματά μας, ιδιαιτέρως, δε, μέσω της κριτικής που ασκούν οι άλλοι σε μας και, εν τέλει, εμείς στον εαυτό μας. Ο ορθολογιστής περισσότερο θέλει να μαθαίνει, παρά να έχει δίκιο. Είναι πρόθυμος να μαθαίνει από τους άλλους, όχι, απλώς, αποδεχόμενος τις άλλες γνώμες, αλλά αποδεχόμενος ευχαρίστως την κριτική στις ιδέες του από άλλους και κάνοντας και ο ίδιος κριτική στις ιδέες των άλλων. Η έμφαση, λοιπόν, δίνεται στην ιδέα της κριτικής ή, ακριβέστερα, στην ιδέα του κριτικού διαλόγου.
Επίσης, ο πραγματικός ορθολογιστής δεν πιστεύει, ότι μόνος αυτός, και ουδείς άλλος, είναι ο κάτοχος της σοφίας. Και δεν πιστεύει, ότι η απλή κριτική συντελεί αυτομάτως στην επινόηση νέων ιδεών. Πιστεύει ότι, μόνον ο κριτικός διάλογος μας βοηθάει να ξεχωρίζουμε, στο πεδίο των ιδεών, την ήρα από το σιτάρι και μπορεί να μας δώσει την απαιτούμενη ωριμότητα να δούμε μιαν ιδέα από περισσότερες πλευρές, ώστε να την κρίνουμε δίκαια.
Προφανώς, αυτή η εκτίμηση του κριτικού διαλόγου έχει και την ανθρώπινη πλευρά της, διότι ο ορθολογιστής γνωρίζει πολύ καλά, ότι οι ανθρώπινες σχέσεις δεν εξαντλούνται σε έναν κριτικό διάλογο, αφού, δυστυχώς, ένας ορθολογικός, κριτικός διάλογος ανήκει στις σπανιότητες της ζωής μας. Ο ορθολογιστής γνωρίζει ότι χρωστάει την λογική του στους άλλους ανθρώπους. Γνωρίζει ότι η έλλογη, η ορθολογική, η κριτική στάση μπορεί να είναι μόνο το αποτέλεσμα της κριτικής που ασκούν οι άλλοι και ότι, μόνο μέσω της κριτικής των άλλων, μπορεί να επιτευχθεί η αυτοκριτική.
Επίσης, ένας ορθολογιστής, δεν θέλει να «προσηλυτίσει» κανέναν. Δεν θέλει να καταχραστεί το όνομα της ελευθερίας για να μετατρέψει οποιονδήποτε σε ορθολογιστή, αλλά, αντίθετα, θέλει να προκαλέσει τον αντίλογο των άλλων. Αν, δηλαδή, θα ήταν δυνατόν, να παρακινήσει τους άλλους να δουν τα πράγματα υπό ένα νέο φως, ώστε ο καθένας, με όσο το δυνατόν περισσότερο ελεύθερα διαμορφωμένη γνώμη, να φτάσει στη δική του απόφαση.
Είναι, λοιπόν, απογοητευτική η διαπίστωση, ότι, ο ορθολογισμός απουσιάζει από την ελληνική κοινωνία, ατυχώς, πολύ συχνά, διοικούμενη (και διδασκόμενη!) από «διάφορους ικανούς», οι οποίοι απευθύνονται στο συναίσθημα, όχι στον λόγο. Πολλά δεινά θα είχαν αποφευχθεί, αν οι συνέλληνες είχαν αυτήν την κριτική σκέψη και, κατά συνέπειαν, την ικανότητα επιλογής της «εξουσίας» των.
Τέλος, ο ορθολογισμός είναι αυτό που, ενώ είναι δυνατόν, δεν διδάσκεται στα σχολεία. Είναι εμπειρία πολλών, ότι στο σχολείο η μάθηση είναι στείρα απομνημόνευση (γνωστή και ως «παπαγαλία») και όποιος μαθητής αποφασίζει να σκεφθεί αυτόνομα και να δοκιμάσει την κριτική δύναμή του, βρίσκει τον μπελά του. Οι άσχημοι βαθμοί που θα πάρει είναι το πιο συνηθισμένο αποτέλεσμα αυτή της αυτονομίας του.
Στο πνεύμα αυτών των διαπιστώσεων, αληθειών και πραγματικοτήτων, το βιβλίο αυτό είναι επέκταση του προ διετίας (2018) βιβλίου μου με τίτλο «Αρχές, Εμμονές και Αναγκαιότητες στην Ευρύτερη Αστρονομική Έρευνα», έκδοσης της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών. Επειδή, δε, ο ορθολογισμός δεν είναι ταλέντο ή δώρο άνωθεν, αλλά, κατ’ αρχήν, διδάσκεται και ασφαλώς ασκείται, το βιβλίο αυτό (όπως και το προηγούμενο, του 2018) συνιστά μιαν έκκληση ενός ορθολογιστή προς τους συμπατριώτες του και προς την «εξουσία», ερευνητές και μη, να αλλάξουν στάση και τρόπο σκέψης. Και αυτή η ανάγκη αλλαγής είναι επιτακτική, πρωτίστως, διότι, αναμφίβολα, μεταξύ άλλων, η κριτική μέθοδος πρέπει να είναι (αλλά, δεν είναι!) το πρώτο μάθημα στα σχολεία μας (και, φυσικά, και εκτός αυτών, στην καθημερινή ζωή!)».
Υστερόγραφο
Θρυλείται, ότι πολύ σύντομα επίκειται άλλη μία σαρωτική νομοθετική παρέμβαση εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας, προκειμένου να επιλυθούν, επιτέλους, τα χρονίζοντα προβλήματα της παιδείας και των πανεπιστημίων μας.
Έκρινα, λοιπόν, σκόπιμο να υπενθυμίσω, πάντοτε στο πνεύμα του ανωτέρω ορθολογισμού, τις, διαχρονικά, γνωστές και σταθερές θέσεις μου για την εκπαιδευτική διαδικασία και για την αναγκαιότητα διδασκαλίας της Αστρονομίας στο σχολείο.
Κατ’ αρχάς, οι πολιτικοί μας πρέπει να συνηθίσουν να αφουγκράζονται τους ειδικούς επιστήμονες, να «πειθαρχούν» στις υποδείξεις τους και να τους δίνουν, όπως και ο τύπος, θέση και χώρο να ακουσθούν, αφού οι επιστήμονες είναι οι μόνοι, πραγματικά, αρμόδιοι για να δίνουν βιώσιμες λύσεις σε κρίσιμα και ενδιαφέροντα θέματα της ζωής μας.
Ένα τέτοιο θέμα είναι και η από εικοσαετίας ανάγκη επιστροφής της διδασκαλίας του μαθήματος Αστρονομία στο σχολείο. Για το θέμα αυτό, πολλά και από πολλούς έχουν ειπωθεί, γραφεί και αναρτηθεί, δυστυχώς, όμως, χωρίς να έχουν προσληφθεί και κατανοηθεί αρμοδίως.
Κατ’ επανάληψη και έντονα έχει εκτεθεί, ότι η Αστρονομία σήμερα, ως και φυσικώς προσανατολισμένη, διαφέρει πολύ από την προ εικοσαετίας απλώς μαθηματικώς προσανατολισμένη Αστρονομία. Αυτό, δε, αληθεύει και ως προς το εντυπωσιακό, εύκολα προσβάσιμο και χρήσιμο περιεχόμενό της και ως προς τις μεθόδους διδασκαλίας της (Μια απλή περιήγηση στο Διαδίκτυο και στις ηλεκτρονικές σελίδες πολλών πανεπιστημίων διεθνώς και πολλών αστρονομικών εταιρειών και συλλόγων φίλων Αστρονομίας το επιβεβαιώνει). Επίσης, έχουν αναλυθεί τα πολλαπλά πλεονεκτήματα αυτής της διδασκαλίας και τα χρήσιμα αποτελέσματά της για διδασκομένους, διδάσκοντες και κοινωνικό σύνολο, ακόμη και σε επίπεδο καθημερινής ζωής. Περαιτέρω, έχουν επισημανθεί αναλυτικά οι σοβαρές και ορατές αρνητικές συνέπειες, και για την πατρίδα μας και για την νεολαία μας, σε διεθνές επίπεδο, από την μη διδασκαλία στα και από τον διωγμό της Αστρονομίας από τα σχολεία. Εξάλλου, έχει βασίμως υποστηριχθεί, ότι, (και) με την διδασκαλία της Αστρονομίας στο σχολείο, πέραν της αντιμετώπισης της γενικής και απογοητευτικής αστρονομικής άγνοιας, θα επιτευχθούν η πλήρης, ισόρροπη και συνεπής σχολική μόρφωση της νεολαίας μας, αλλά και η διαμόρφωση της αποδοτικής κρατικής πολιτικής για την διαχείριση και χρηματοδότηση της έρευνας.
Τέλος, αν όλα αυτά, από την αρμόδια «εξουσία» δεν θεωρούνται αρκετά, επιθυμώ, για ιστορικούς λόγους, να της υπενθυμίσω ακόμη τρεις ουσιαστικές λεπτομέρειες:
1) ότι ο σύγχρονος τρόπος ερευνητικής σκέψης και η σημερινή ερευνητική φιλοσοφία στις (τουλάχιστον) Θετικές Επιστήμες οφείλεται στην αστρονομική συνεισφορά των Αρχαίων Ιώνων Φιλοσόφων,
2) ότι το αρχαίο εκπαιδευτικό σύστημα συμπεριελάμβανε πάντοτε την Αστρονομία, καθώς και
3) ότι το μεσαιωνικό Quadrivium της ανώτερης παιδείας συνίστατο από την Αριθμητική, την Γεωμετρία, την Αστρονομία και την Μουσική!
Επιμύθιον
Πώς και γιατί, λοιπόν, σήμερα, είναι δυνατόν, όλα αυτά να αγνοούνται και αποσιωπώνται επιπόλαια, υποκριτικά και στρουθοκαμηλικά, ή/και, προκλητικά και αναίσχυντα, να υποβαθμίζονται συνεχώς και να παραποιούνται συστηματικά, χωρίς αίσθηση της πραγματικότητας και, βεβαίως, χωρίς την αξιοπρέπεια μιας δικαιολογίας προς τους όχι λίγους υποστηρικτές τους;
Ευχαριστίες
Ευχαριστώ θερμά την Ένωση Ελλήνων Φυσικών για την φιλοξενία και για το, από πολλών δεκαετιών, αποδοτικό πνεύμα συνεργασίας μας και, επίσης, …σε όλες και όλους, Θερμές Εόρτιες Ευχές!
Ν. Κ. Σπύρου
Χειμερινό Ηλιοστάσιο 2020
Θεσσαλονίκη
