του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.
Οι πρόσφατες αναφορές σχετικά με τις ενέργειες των ΗΠΑ κατά φερόμενων ως εμπόρων ναρκωτικών στην Καραϊβική, και συγκεκριμένα οι ισχυρισμοί ότι οι επιζώντες μιας εχθρικής καταδίωξης με ναρκωτικά σκάφη ενδέχεται να έχουν στοχοποιηθεί με θανατηφόρα βία, έχουν προκαλέσει παγκόσμιο έλεγχο. Είτε αυτές οι αναφορές επιβεβαιωθούν τελικά είτε αποδειχθούν αβάσιμες, παρουσιάζουν μια σημαντική ευκαιρία να επιβεβαιωθούν τα στρατηγικά θεμελιώδη στοιχεία που καθοδηγούν την υπεύθυνη κρατική συμπεριφορά στη θάλασσα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν απαράμιλλη ναυτική ικανότητα. Ωστόσο, δεν είναι μόνο η ικανότητα που καθορίζει την ηγεσία στη θάλασσα. Είναι η ικανότητα να τηρούνται οι αρχές που διατηρούν τη διεθνή εμπιστοσύνη. Οι ωκεανοί δεν αυτοκυβερνώνται. Βασίζονται σε κανόνες, έθιμα και ναυτικό δίκαιο, ιδιαίτερα στην υποχρέωση να βοηθιούνται άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα, ακόμη και όταν είναι εγκληματίες, ακόμη και όταν είναι αντίπαλοι. Αυτές οι αρχές αποτελούν το θεμέλιο της προβλέψιμης συμπεριφοράς για την παγκόσμια θαλάσσια σταθερότητα.
Η σημερινή διαμάχη έρχεται σε μια ευαίσθητη γεωπολιτική στιγμή. Η Βενεζουέλα παραμένει αποκλεισμένη σε μια κρίση διακυβέρνησης και νομιμότητας, πρόθυμη να εκμεταλλευτεί περιστατικά που παρουσιάζουν αρνητικά τις ενέργειες των ΗΠΑ. Εάν η Ουάσιγκτον θεωρηθεί ότι παραβιάζει τις καθιερωμένες ανθρωπιστικές υποχρεώσεις, ή ακόμα και αν φαίνεται αδιάφορη γι’ αυτές, κινδυνεύει να δώσει στο Καράκας ένα ισχυρό όπλο στον τομέα της πληροφόρησης. Για ένα καθεστώς που αντιμετωπίζει διεθνή απομόνωση, η κατηγορία για παράνομη βία των ΗΠΑ στη θάλασσα θα ήταν πολιτικά ανεκτίμητη.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ζήτημα δεν μπορεί να θεωρηθεί απλώς ως ένα επιχειρησιακό ζήτημα. Η ναυτική συμπεριφορά, ιδίως από την κορυφαία ναυτική δύναμη στον κόσμο, αποτελεί στρατηγική επικοινωνία. Στέλνει ένα μήνυμα σε συμμάχους, ανταγωνιστές και αδέσμευτα κράτη. Η ασάφεια στους κανόνες εμπλοκής δεν περιπλέκει απλώς τη νομική ερμηνεία, θέτει σε κίνδυνο την αποτροπή και υπονομεύει την οικοδόμηση συνασπισμών.
Η συμπεριφορά βάσει αρχών είναι στρατηγική συμπεριφορά
Υπάρχει ένα διαρκές παράδοξο στις ναυτικές υποθέσεις. Η αυτοσυγκράτηση δεν είναι αδυναμία. Είναι δύναμη. Ένα ναυτικό που διασώζει τους επιζώντες ακόμη και όταν είναι εχθροί προβάλλει εμπιστοσύνη. Ένα ναυτικό που τους εγκαταλείπει ή τους στοχοποιεί προβάλλει ανασφάλεια. Η ανθρωπιστική παράδοση που αναγνωρίζουν όλοι οι ναυτικοί δεν υπάρχει από συναισθηματισμό. Υπάρχει επειδή, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, τα ναυτικά καταλάβαιναν ότι η προβλεψιμότητα και η αμοιβαιότητα μειώνουν την κλιμάκωση και προστατεύουν τη ζωή, ακόμη και κατά τη διάρκεια συγκρούσεων.
Μέσα από αυτό το πρίσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να διαχειριστούν την αντίδρασή τους. Η σαφήνεια είναι πλέον απαραίτητη. Μια δημόσια επαναβεβαίωση των νόμιμων κανόνων εμπλοκής, ευθυγραμμισμένων με τους διεθνείς ναυτικούς κανόνες, δεν θα σηματοδοτούσε ευπάθεια. Αντίθετα, θα ενίσχυε τη θέση της Ουάσιγκτον, αρνούμενη στους αντιπάλους της περιθώριο ελιγμών στον διπλωματικό και επικοινωνιακό τομέα.
Τι χρειάζεται να γίνει
Προχωρώντας, αρκετά εποικοδομητικά βήματα θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στη λήψη αποφάσεων στο θαλάσσιο τομέα χωρίς να μειώσουν την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα:
- Ρητή Διαφάνεια στους Κανόνες Εμπλοκής
Η σαφής διατύπωση της επιτρεπόμενης χρήσης βίας, ιδίως όσον αφορά τη μεταχείριση των επιζώντων μετά την εχθροπραξία, θα προστάτευε τόσο τις δυνάμεις των ΗΠΑ όσο και τη διεθνή εμπιστοσύνη στην αποστολή τους. - Επαναβεβαίωση του καθήκοντος παροχής βοήθειας στους επιζώντες
Ανεξάρτητα από την εγκληματική δραστηριότητα, τα άτομα στη θάλασσα πρέπει πρώτα να αντιμετωπίζονται ως ανθρώπινα όντα. Μόλις διασωθούν, μπορούν να κρατηθούν ως ύποπτοι. Αυτή η ακολουθία είναι κεντρικής σημασίας για το ναυτικό δίκαιο και την επαγγελματική ταυτότητα των ναυτικών δυνάμεων παγκοσμίως. - Συνεργασία με Περιφερειακούς Εταίρους και Συμμάχους
Οι κοινές προσεγγίσεις για το θαλάσσιο έγκλημα επιτυγχάνουν μόνο όταν υποστηρίζονται από τις τοπικές κυβερνήσεις και τα διεθνή ενδιαφερόμενα μέρη. Η διαβούλευση χτίζει νομιμότητα που η βία από μόνη της δεν μπορεί να επιτύχει. - Στρατηγική Επικοινωνία κατά της Εκμετάλλευσης
Οι αντίπαλοι των ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων κυριότερος είναι η κυβέρνηση της Βενεζουέλας, είναι έτοιμοι να εκμεταλλευτούν τα τρωτά σημεία της αφήγησης. Η προληπτική διαφάνεια μειώνει την αξία της προπαγάνδας.
Η νομιμότητα είναι ο πραγματικός πολλαπλασιαστής δύναμης
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν χρειάζεται να βασίζονται στο δόγμα της μέγιστης βίας για να διατηρήσουν την υπεροχή τους στη θάλασσα. Απαιτούν το αντίθετο. Συνεπή ευθυγράμμιση μεταξύ των δυνατοτήτων τους και των αρχών τους. Τα ναυτικά σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, παρακολουθούν προσεκτικά όχι επειδή επιδιώκουν να κρίνουν την Ουάσιγκτον, αλλά επειδή βασίζονται στο παράδειγμά της.
Τελικά, δεν είναι η θανατηφόρα δράση που διατηρεί τη θαλάσσια τάξη, είναι η νόμιμη δράση. Τα παγκόσμια κοινά αγαθά παραμένουν σταθερά όχι μέσω του εξαναγκασμού, αλλά μέσω της αξιοπιστίας. Το μεγαλύτερο στρατηγικό πλεονέκτημα της Αμερικής δεν είναι οι στόλοι της. Είναι η πεποίθηση ότι αυτοί οι στόλοι λειτουργούν με ανθρωπιά, πειθαρχία και σαφήνεια σκοπού.
Μόνο όταν ο νόμος και η ισχύς είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μπορεί μια ναυτική υπερδύναμη να ηγηθεί πραγματικά.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).
