του Δημήτρη Τσαϊλά*
Το Διεθνές Δίκαιο της θαλάσσης (UNCLOS) παρέχει στα παράκτια κράτη αποκλειστικό έλεγχο της επιστημονικής έρευνας στα χωρικά ύδατα. Τα παράκτια κράτη έχουν επίσης εκτεταμένα δικαιώματα στην ΑΟΖ, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος απόρριψης αιτήματος ξένου κράτους ή εταιρείας για πρόσβαση στην ΑΟΖ ή την υφαλοκρηπίδα του, εάν το έργο έχει άμεση σημασία για την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων ή περιλαμβάνει γεωτρήσεις στην υφαλοκρηπίδα, χρήση εκρηκτικών ή εισαγωγή επιβλαβών ουσιών στο θαλάσσιο περιβάλλον. Παράλληλα η σύμβαση παρέχει σε όλα τα κράτη το δικαίωμα να διεξάγουν θαλάσσια επιστημονική έρευνα στην ανοικτή θάλασσα. Με άρθρο ορίζει ότι όλα τα κράτη μέλη μπορούν να διεξάγουν θαλάσσια επιστημονική έρευνα στην περιοχή, αλλά πρέπει να παρέχουν τα αποτελέσματα της έρευνας και της ανάλυσής τους στη διεθνή κοινότητα. Στην δική μας περίπτωση με την προκλητική NAVTEX που εξέδωσε η Τουρκία, δυστυχώς δεν έχουμε ορίσει υφαλοκρηπίδα ούτε έχουμε διευρύνει τη χωρική θάλασσα στα 12ν.μ. οπότε οι επιστημονικές έρευνες του υδρογραφικού Τσεσμέ θα γίνουν σε διεθνή ύδατα, στην καρδιά του Αιγαίου.
Η διεξαγωγή θαλάσσιας επιστημονικής έρευνας αναφέρεται ρητά ως μία από τις ελευθερίες στην ανοικτή θάλασσα (Διεθνή Ύδατα) που πρέπει να ασκείται λαμβάνοντας δεόντως υπόψη άλλα δικαιώματα και συμφέροντα. Στη θαλάσσια περιοχή, όλα τα κράτη και οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί έχουν το δικαίωμα να διεξάγουν επιστημονικές έρευνες, αλλά όλες οι δραστηριότητες επιστημονικής έρευνας εντός της θαλάσσιας περιοχής πρέπει να διεξάγονται “αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς” και “προς όφελος της ανθρωπότητας στο σύνολό της”. Όλες οι δραστηριότητες επιστημονικής έρευνας ανεξάρτητα από την τοποθεσία πρέπει να διεξάγονται σύμφωνα με τις γενικές αρχές που απαριθμούνται σε άρθρο της UNCLOS, το οποίο απαιτεί από όλα τα κράτη μέλη της επιστημονικής έρευνας να:
α) διεξάγονται αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς
β) διεξάγεται με κατάλληλες επιστημονικές μεθόδους και μέσα συμβατά με την παρούσα σύμβαση
γ) δεν παρεμποδίζει αδικαιολόγητα άλλες νόμιμες χρήσεις της θάλασσας συμβατές με την παρούσα σύμβαση και τηρείται δεόντως κατά τη διάρκεια των χρήσεων αυτών
δ) διεξάγονται σύμφωνα με όλους τους σχετικούς κανονισμούς που θεσπίζονται σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για την προστασία και τη διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Δεδομένου ότι δεν δίδεται ορισμός στον όρο “θαλάσσια επιστημονική έρευνα” στην UNCLOS, προκειμένου να προσδιοριστεί το πεδίο εφαρμογής του καθεστώτος επιστημονικής έρευνας της UNCLOS, πρέπει να εξετάζουμε το καθεστώς και τη Σύμβαση στο σύνολό της. Η Σύμβαση επιβεβαιώνει το δικαίωμα όλων των κρατών να διεξάγουν θαλάσσια επιστημονική έρευνα και ορίζει υποχρεώσεις, όπως ήδη αναφέραμε, για την προώθηση και τη συνεργασία στην έρευνα αυτή. Επιβεβαιώνει το δικαίωμα των παράκτιων κρατών να απαιτούν τη συγκατάθεση για την εν λόγω έρευνα που διεξάγεται σε θαλάσσιες περιοχές που υπάγονται μόνο στη δικαιοδοσία τους. Άρα στα διεθνή ύδατα έχουν δικαίωμα να ενεργούν επιστημονικές έρευνες, χωρίς όμως να παραβιάζουν την υφαλοκρηπίδα ή τις πρόνοιες της ΑΟΖ. Τα δικαιώματα αυτά εξισορροπούνται με συγκεκριμένα κριτήρια για να εξασφαλιστεί ότι τα παράκτια κράτη ασκούν την εξουσία συναίνεσης με προβλέψιμο και εύλογο τρόπο για την προώθηση της μέγιστης πρόσβασης για ερευνητικές δραστηριότητες. Στη φερόμενη λοιπόν έρευνα του Τσεσμέ που εξαγγέλθηκε προσφάτως, αυτό που παραβιάζεται είναι η έκδοση της NAVTEX η οποία έπρεπε να αιτηθεί από την ελληνική υδρογραφική Υπηρεσία.
Με την τελευταία τους αυτή προκλητική ενέργεια οι Τούρκοι, επιθυμούν να παρουσιάσουν στη Διεθνή κοινότητα αυτό που είχαν επικαλεσθεί από το 1973 (αφ’ ότου δηλαδή άρχισε στον ΟΗΕ η διεθνής διάσκεψη για την νέα Σύμβαση του Δικαίου Θαλάσσης η οποία ως γνωστόν ολοκληρώθηκε το 1982) ότι το Αιγαίο πρέπει να θεωρείται ως “ημίκλειστη θάλασσα” όπου “επικρατούν ειδικές συνθήκες” που επιβάλλουν την συνεργασία και συνεννόηση των δύο παρακτίων Κρατών στην οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών Εθνικής Κυριαρχίας και Εθνικής Δικαιοδοσίας.
Εφαρμόζουν μια ακόμη υβριδική επίθεση με άλλα μέσα, νομιμοφανή, με στόχο να εξαναγκαστεί η Δύση και ο Ελληνισμός να παραδοθούν χωρίς να προχωρήσουν σε άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση. Η Τουρκία υπονομεύει ενεργά τη φιλελεύθερη διεθνή τάξη μέσω του υβριδικού πολέμου, της διαφθοράς, των εγκλημάτων και των θανατηφόρων «ψεύτικων ειδήσεων», κάνοντας ευρεία χρήση της «Sharp Power» και όλοι όσοι έπρεπε να αντιδράσουν παραμένουν αδιάφοροι.
*Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς είναι Senior Researcher of Strategy International και Member of Institute for National and international Security.
Αυτό το ψοφοδεές κρατίδιο , δεν θα αντιδράσει ούτε σε έρευνες στον Παγασητικό. Δηλαδή το Σισμίκ τι παραπάνω θα έκανε το 1987 και είμασταν στα πρόθυρα πολέμου; Κατά τα άλλα ετοιμάζομε γιορτές και πανηγύρια για τα 200 χρόνια από το 1821. Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία αλλά που να τις βρεις;