Νόαμ Τσόμσκι: Οι προβλέψεις του Μιχαήλ Μπακούνιν για την κομμουνιστική εξουσία

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Το απόσπασμα που ακολουθεί, αποτελεί μέρος μιας συνέντευξης-ντοκυμανταίρ του Νόαμ Τσόμσκι, το 1994. Σε αυτό, ο σημερινός συνοδοιπόρος του Γιάννη Βαρουφάκη και του Σλαβόι Ζίζεκ, εκθέτει την αριστερά στο σύνολο της, δίχως να διαχωρίζει την μαρξιστική «αυθεντία» από το σύνολο της κομμουνιστικής εξουσίας. Ενδιαφέρουσα είναι και η αναφορά του στις προβλέψεις του Μιχαήλ Μπακούνιν, για τα δεινά, για τις φρικτές δικτατορίες που θα φέρει στην ανθρωπότητα η υλοποίηση της μαρξιστικής θεωρίας. Ας αναφερθεί, επίσης, πως οι απόψεις μας για την ελευθερία πόρρω απέχουν από αυτές του Τσόμσκι και οι διαφωνίες μας με τα λεγόμενα και τις πρακτικές του Μπακούνιν είναι πολλές και ουσιαστικές.

[…] Πιστεύω πως είναι καταστροφή και τραγωδία που η αριστερά έχει δεχθεί την ιδέα των ανθρώπων ως ιστορικά προϊόντα, σαν απλούς αντικατοπτρισμούς του περιβάλλοντός τους. Έτσι, δεν υπάρχει ηθικός περιορισμός για το πώς τους πλάθεις. Αν οι άνθρωποι δεν έχουν εγγενή την ανάγκη για ελευθερία, αν δεν είναι θεμελιώδες στη φύση τους να έχουν ελεύθερη παραγωγική εργασία κάτω από τον δικό τους έλεγχο, τότε δεν υπάρχει ηθικός λόγος να τους παρέχεις αυτόν τον χώρο. Μπορείς να τους πλάσεις έτσι όπως θέλεις εσύ.

Κι «εσύ» μπορεί να είσαι η Κεντρική Επιτροπή, οι διευθυντές της εταιρίας ή οι ηγέτες ενός φασιστικού κράτους. Όλοι οι μοντέρνοι διανοούμενοι πήραν τη μία θέση ή την άλλη. Κι αυτό είχε προβλεφθεί από τη μόνη ίσως «πρόγνωση», που έκανε η κοινωνική επιστήμη και βγήκε τόσο δραματικά σωστή, στη συζήτηση του Μπακούνιν, επί του θέματος, στα τέλη του 19ου αιώνα. Διαφώνησε με τον Μαρξ –κι αυτό πολύ πριν τον Λενινισμό– και πρόβλεψε με μεγάλη διορατικότητα πως η ανερχόμενη τάξη των διανοουμένων, που μόλις τότε άρχισε να αναγνωρίζεται σαν τάξη στη μοντέρνα βιομηχανική κοινωνία, θα πάρει μια από τις δυο κατευθύνσεις.

Μερικοί θα θεωρούσαν πως οι αγώνες της εργατικής τάξης θα τους πρόσφεραν την ευκαιρία να πάρουν την εργατική εξουσία. Κι αυτοί, είπε, θα αποτελέσουν την κόκκινη γραφειοκρατία, που θα είναι η χειρότερη τυραννία στην ιστορία της ανθρωπότητας, φυσικά πρώτα για το «συμφέρον» των εργατών. Αυτή είναι η μία κατεύθυνση. Οι άλλοι θα αναγνωρίσουν πως δεν μπορούν να πάρουν έτσι την εξουσία. Για αυτούς ο δρόμος για την κατάκτησή της περνά μέσα από τον συνεταιρισμό με αυτό που σήμερα αποκαλούμε κρατικό καπιταλισμό. Να γίνουν πρώτα οι υπηρέτες και μετά διευθυντές και οι ιδεολόγοι της δικής τους άρχουσας τάξης. «Αυτοί χτυπάνε τους ανθρώπους με το ραβδί των ανθρώπων», έλεγε. Μ’ άλλα λόγια θα μιλάνε για δημοκρατία, αλλά στην ουσία θα χτυπάνε τους ανθρώπους με το ραβδί της δημοκρατίας, που θα έχουν μεταβάλει σε μηχανισμό καταπίεσης. Επομένως, άλλοι πιστεύουν πως θα αποκτήσουν εξουσία εκμεταλλευόμενοι τα λαϊκά κινήματα κι άλλοι πως αποκτάς εξουσία μόνον αν συνεταιριστείς με ανθρώπους που έχουν ήδη οικονομική ισχύ. Έτσι επικρατείς.

Κι ήταν μια πολύ σωστή περιγραφή του αιώνα που ακολούθησε.

1) Λέχτηκαν πενήντα χρόνια πριν την επανάσταση των Μπολσεβίκων, αλλά περιγράφουν πολύ σωστά τη μορφή και την ιδεολογία της.

2) Περιγράφει, επίσης, πολύ σωστά αυτά που συμβαίνουν τώρα[1] στις βιομηχανικές κοινωνίες του κρατικού καπιταλισμού.

Βλέποντάς το μέσα από την ανασκόπηση των εκατό χρόνων[2] νομίζω πως αυτή η εξέλιξη φαίνεται πολύ καθαρά. Κι εξηγεί ένα παράξενο φαινόμενο των διανοούμενων του 20ου αιώνα. Το πόσο εύκολα σήμερα κάποια άτομα αλλάζουν παρατάξεις.

Το ίδιο άτομο που πριν έναν χρόνο ήταν σταλινικός, την επόμενη χρονιά γίνεται ο ιδανικός Αμερικανός πατριώτης. Υποστηρίζει κάθε φρικαλεότητα, δουλεύει στο Ινστιτούτο Χούβερ, και συσχετίζεται με τους πιο αντιδραστικούς θεσμούς. Αυτή την μετατόπιση, που την ονομάζουμε «ο θεός που έσφαλε», στην αρχή είχε κάτι θετικό, όπως στην περίπτωση του Σιμονέ και μερικών άλλων. Τώρα, όμως, έχει γίνει ανέκδοτο.

Το βλέπουμε και στη Ρωσσία αυτή την στιγμή. Οι πάλαι ποτέ σκληροί κομμισάριοι είναι αυτοί που πολεμάνε παθιασμένα για «ελεύθερη» αγορά, επενδύσεις, τρόπους πλουτισμού, κ.τ.λ. Έκαναν αυτήν την μετατόπιση από παλαιότερα και με μεγάλη ευκολία. Κι ο λόγος είναι πως δεν υπάρχει μετατόπιση. Είναι απλώς διαφορετική αντίληψη για τη θέση της εξουσίας. Η ιδεολογία είναι η ίδια: «Χτύπα τον κόσμο με το ραβδί του κόσμου» κι αυτό κάνουν!

Αλλά και η μοντέρνα δημοκρατική θεωρία στη Δύση μοιάζει πολύ, κι έχει έναν χαρακτήρα εκπληκτικά Λενινιστικό. Οι κύριες τάσεις της μοντέρνας δημοκρατικής θεωρίας στη Δύση, στον ακαδημαϊκό κόσμο, οι θεωρίες των πολιτικών επιστημών, που αναπτύχθηκαν από ανθρώπους σαν τον Χάρολντ Λάσουελ –έναν από τους ιδρυτές των σύγχρονων πολιτικών επιστημών– και σε γενικότερους τομείς οι Ουιλσονιανοί διανοούμενοι, οι επονομαζόμενοι προοδευτικοί διανοούμενοι από τους οποίους ο πιο χαρακτηριστικός είναι ο Ουώλτερ Λίπμαν, στις Η.Π.Α, την δεκαετία του 1920. Αυτοί ανέπτυξαν «ενδιαφέρουσες» θεωρίες για τη δημοκρατία, που έχουν έντονο Λενινιστικό χαρακτήρα.

Λένε πως σε μία δημοκρατία υπάρχουν δύο τάξεις πολιτών. Το γενικό κοινό, που ο Λίπμαν αποκαλεί «άξεστοι παρείσακτοι» κι ο Λάσουελ λέει «είναι ηλίθιοι», «δεν πρέπει να μας επιβάλλονται δογματισμοί για το κοινό, γιατί είναι πολύ ηλίθιο για να κάνει ο,τιδήποτε». Αυτή είναι η κλασσική τους άποψη. Έχουμε, λοιπόν, από τη μια τους «άξεστους και παρείσακτους», που αποτελούν το 90% του πληθυσμού κι έχουμε και την τάξη των «υπεύθυνων ανθρώπων», των «σοφών», των «έντιμων», των «έξυπνων», των «ακέραιων», την «αριστοκρατία του πνεύματος», κι αυτή κυβερνάει. Αυτοί αποφασίζουν, σκέφτονται και ούτω το καθεξής. Ο ρόλος της μάζας είναι να εμφανίζεται κάθε δύο χρόνια, να αποφασίζει ποιος από τους «έξυπνους» θα είναι ο αρχηγός της και μετά να γυρίζει σπίτι, δεν έχει τίποτε άλλο να κάνει. […]

σύντροφοι για την Αναρχική απελευθερωτική δράση

[1]. Το «τώρα» της εν λόγω τοποθέτησης του Νόαμ Τσόμσκι, βρίσκεται στα 1994.

[2]. Ασφαλώς, αναφέρεται στα εκατό, περίπου, χρόνια, τα οποία χωρίζουν το «σήμερα» (1994), του ντοκυμανταίρ, από τα συγκεκριμένα λεγόμενα του Μιχαήλ Μπακούνιν.

Νόαμ Τσόμσκι: Οι προβλέψεις του Μιχαήλ Μπακούνιν για την κομμουνιστική εξουσία

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,800ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα