Το 2025 ήταν χρονιά που ξεκαθάρισε τους κανόνες του παιχνιδιού: περισσότερη ισχύς, λιγότερη εμπιστοσύνη, πιο ακριβή ασφάλεια.

Στην Αφρική, το Σουδάν παγιώθηκε ως κανονικός πόλεμος με οικονομία, λαθρεμπόριο και εξωτερικούς προστάτες. Η διεθνής κοινότητα μίλησε πολύ αλλά έκανε λίγα, αφήνοντας χώρο σε περιφερειακές μεθοδεύσεις και σε κυνικούς υπολογισμούς ισχύος. Για την Ευρώπη αυτό σημαίνει ανθρωπιστικό βάρος και πιθανές νέες μεταναστευτικές πιέσεις, που αργά ή γρήγορα θα εκδηλωθούν στη Μεσόγειο.

Στο Ανατολικό Κονγκό, ο πόλεμος έδειξε την διεθνή υποκρισία: όλοι μιλούν για δικαιώματα, αλλά όλοι χρειάζονται ορυκτά.

Το Σάχελ πέρασε από τη ρευστότητα στη θεσμοποιημένη ρήξη με τη Δύση

Το Κέρας της Αφρικής και η Ερυθρά Θάλασσα λειτούργησαν ως υπενθύμιση ότι τον πρωταρχικό λόγο τον έχει η ισχύς. Φτώχεια, κόστος ζωής, ακραία φαινόμενα, εύθραυστα κράτη είναι τα χαρακτηριστικά της Αφρικής η οποία αποτελεί τον προθάλαμο της ευρωπαϊκής ασφάλειας.

Στην Ασία και στη Μέση Ανατολή, το 2025 επιτάχυνε, επίσης, την επιστροφή της ωμής ισχύος. Η Ερυθρά Θάλασσα, ο Ινδο-Ειρηνικός και η Ανατολική Μεσόγειος έμοιαζαν διαφορετικά θέατρα, αλλά τελικά είναι ένα σύστημα: όταν ανεβαίνει το ρίσκο στις θαλάσσιες γραμμές, ανεβαίνει το κόστος και ο κίνδυνος παντού.

Η Μέση Ανατολή συνέχισε να αρνείται να μείνει «τοπική υπόθεση»: κάθε κλιμάκωση ακουμπά ισορροπίες, συμμαχίες και εφοδιαστικές αλυσίδες. Το 2025 έδειξε και κάτι ακόμη: πως η γλώσσα της «ασφάλειας» συχνά καλύπτει ανταγωνισμούς κυριαρχίας.

Όταν ο πόλεμος γίνεται εργαλείο, τότε η σύγκρουση τείνει να γίνεται αυτοσκοπός.

Το Ισραήλ δεν επιδιώκει απλώς ασφάλεια. Επιδιώκει συνεχείς ρήξεις για να επιβεβαιώσει την ισχύ και την κυριαρχία του στην περιοχή. Ο κύριος αντίπαλός του –το Ιράν– φαίνεται εξασθενημένος, αλλά ένας νέος κίνδυνος, η Τουρκία, αποτελεί υπαρκτή απειλή. Στην αντιπαράθεση μαζί της, το Ισραήλ εμπλέκει την Ελλάδα και την Κύπρο και αυτό θέτει μια δύσκολη εξίσωση για Αθήνα και Λευκωσία.

Στη μεγάλη εικόνα, η επιστροφή του Τραμπ και η επιλογή των δασμών ως μέτρου άσκησης εξωτερικής πολιτικής έφεραν ένα νέο είδος αβεβαιότητας: όχι απαραίτητα οικονομική κατάρρευση, αλλά διαρκή τριβή. Οι αλυσίδες εφοδιασμού έγιναν πολιτικό όπλο και η Κίνα έδειξε πόσο εύκολα μπορεί να ασκήσει πίεση μέσω κρίσιμων υλικών.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνέχισε να διαβρώνει τη διατλαντική εμπιστοσύνη: πίεση για διαπραγματεύσεις, κόπωση, και μια Ευρώπη που καταλαβαίνει ότι ίσως χρειαστεί να ζήσει σε κόσμο όπου οι αμερικανικές εγγυήσεις δεν θεωρούνται «αυτονόητες».

Το 2025 έκλεισε για την Ουκρανία με μια ποιοτική μετατόπιση της στρατηγικής του Βολοντίμιρ Ζελένσκι: από τη λογική της απόλυτης νίκης, στη λογική της ελεγχόμενης επιβίωσης. Οι νέες προτάσεις του Κιέβου –που περιλαμβάνουν κατάπαυση πυρός υπό διεθνή επιτήρηση, αναβολή του ζητήματος των κατεχόμενων εδαφών και ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας από τη Δύση– δεν συνιστούν υποχώρηση, αλλά προσαρμογή στη γεωπολιτική πραγματικότητα. Ο Ζελένσκι αντιλαμβάνεται ότι η στρατιωτική φθορά, η κόπωση των συμμάχων και η αλλαγή προτεραιοτήτων στην Ουάσινγκτον περιορίζουν τα περιθώρια ενός πολέμου χωρίς πολιτικό ορίζοντα.

Ταυτόχρονα, οι προτάσεις αυτές αποκαλύπτουν το στρατηγικό αδιέξοδο της Ευρώπης.

Η ΕΕ ζητά διαπραγματεύσεις, αλλά αδυνατεί να προσφέρει αυτό που πραγματικά χρειάζεται η Ουκρανία: αξιόπιστες, θεσμικές εγγυήσεις ασφάλειας. Έτσι, το βάρος μεταφέρεται ξανά στις ΗΠΑ, την ώρα που η αμερικανική πολιτική ηγεσία εμφανίζεται όλο και πιο απρόθυμη να επενδύσει σε έναν πόλεμο μακράς διάρκειας. Το 2026 προμηνύεται έτος κρίσιμων αποφάσεων: είτε η Ουκρανία θα ενταχθεί σε ένα νέο, ατελές αλλά σταθερό πλαίσιο ασφάλειας, είτε ο πόλεμος θα παγώσει χωρίς λύση, μετατρεπόμενος σε μόνιμη πληγή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Το 2025 ήταν το έτος καθιέρωσης της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά άνισα: συγκέντρωση στις πλούσιες χώρες, χάσμα πρόσβασης στον παγκόσμιο Νότο, και μια νέα γεωπολιτική διαίρεση που δεν φαίνεται με σύνορα αλλά με υποδομές, δεδομένα και ανθρώπινο κεφάλαιο.

Για την Ελλάδα, το 2025 ήταν, ίσως, η συνειδητοποίηση ότι η γεωπολιτική δεν είναι «θεωρία».

Είναι διαφορετικό το Διεθνές Δίκαιο και διαφορετική η γεωπολιτική προσέγγιση των γεγονότων. Στο Διεθνές Δίκαιο επικαλείσαι κανόνες. Στη γεωπολιτική το συμφέρον. Δεν συμβαδίζουν πάντοτε αυτά τα δύο. Γι’ αυτό η επίκληση του Διεθνούς Δικαίου και η εφαρμογή του προϋποθέτει ισχύ. Αν δεν μπορείς να επιβάλλεις το δίκαιό σου, μπορεί και να μην το ασκήσεις.

Όταν οι δυνάμεις μιλούν τη γλώσσα της ισχύος, χώρες σαν την Ελλάδα δεν έχουν την πολυτέλεια της αδράνειας. Η ελληνική απάντηση απέναντι στις προκλήσεις που δέχεται η χώρα δεν μπορεί να είναι ούτε φοβική ούτε θορυβώδης. Πρέπει να είναι αποφασιστική, αφού διαμορφώσει τις προϋποθέσεις πειστικής αποτροπής.

Το 2026 θα είναι χρονιά όπου η «πρόληψη» θα κοστίζει λιγότερο από τη «διαχείριση κρίσεων». Θα ωφεληθούν όσοι το κατάλαβαν εγκαίρως.

pontosnews.gr