Ρεπορτάζ της Άνχελες Γκαγιάρ
Χάρτης με την απόδοση των χωρών της ΕΕ ως προς τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs). Η μελέτη, με συντονισμό από τα πανεπιστήμια UMH και UAM, δείχνει ξεκάθαρο μοτίβο: Οι χώρες του Βορρά και της Μπενελούξ είναι οι πιο αποδοτικές, ενώ η Νότια και ειδικά η Ανατολική Ευρώπη προοδεύουν πιο αργά. Η Ισπανία κατατάσσεται 20ή από τις 27 χώρες.
Πηγή: Aparicio et al. (Expert Systems with Applications, 2025)
Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προοδεύουν προς την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDGs), αλλά όχι με τον ίδιο ρυθμό.
Μια μελέτη με συντονισμό από το Πανεπιστήμιο Μιγκέλ Ερνάντεθ του Έλτσε (UMH, Ισπανία), το Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Βρότσλαβ (Πολωνία) και το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης (UAM, Ισπανία) αποκαλύπτει ότι οι χώρες του Βορρά και της Μπενελούξ σημειώνουν τη μεγαλύτερη πρόοδο. Την ίδια στιγμή, η Νότια και Ανατολική Ευρώπη εμφανίζουν πιο αργή εξέλιξη.
Τα ευρήματα δημοσιεύονται στο περιοδικό Expert Systems with Applications.
Οι ερευνητές Χουάν Απαρίθιο και Χουάν Φρανθίσκο Μόνχε, από το Κέντρο Επιχειρησιακής Έρευνας (CIO) του UMH, συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη ενός μαθηματικού μοντέλου που σχεδιάστηκε για να μετρά με μεγαλύτερη ακρίβεια την αποδοτικότητα με την οποία τα κράτη μέλη της ΕΕ προσεγγίζουν τους SDGs, βάσει των διαθέσιμων πόρων τους.
«Το μοντέλο μας προσφέρει μια πιο ρεαλιστική εικόνα της προόδου της Ευρώπης», εξηγεί ο Απαρίθιο, κύριος συγγραφέας της μελέτης.
«Δεν δείχνει μόνο ποιος είναι πιο κοντά στην επίτευξη των SDGs, (SDGs είναι τα Sustainable Development Goals — δηλαδή οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ) αλλά ενσωματώνει και την αρχική κατανομή πόρων κάθε χώρας, δίνοντας ενδείξεις για το αν χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά τα πλεονεκτήματά της.»
Η πρόκληση της μέτρησης προόδου μέσω εκατοντάδων μεταβλητών
Για να αποφύγει στρεβλώσεις κατά τη σύγκριση χωρών με διαφορετικά χαρακτηριστικά, η ερευνητική ομάδα βασίστηκε στο μοντέλο Benefit of the Doubt (BoD), το οποίο επιτρέπει στα ίδια τα δεδομένα να καθορίσουν τα βάρη κάθε δείκτη αντί να επιβάλλονται εξωτερικά κριτήρια.
Η αξιολόγηση της απόδοσης ως προς τους SDGs απαιτεί ανάλυση δεκάδων αλληλένδετων μεταβλητών σχετικών με τη φτώχεια, την εκπαίδευση, την ενέργεια, την ισότητα των φύλων και άλλους βασικούς τομείς. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των δεικτών, τα δεδομένα γίνονται πιο διασκορπισμένα, καθιστώντας δυσκολότερο τον εντοπισμό σταθερών προτύπων. Αυτό είναι γνωστό ως κατάρα της πολυδιάστασης (curse of dimensionality), ένα φαινόμενο που μπορεί να μειώσει την ακρίβεια του μοντέλου ή να οδηγήσει σε παραπλανητικά συμπεράσματα.
«Η πρόκληση είναι ιδιαίτερα εμφανής στην Ευρώπη», εξηγεί ο Μόνχε, «όπου το κοινό θεσμικό πλαίσιο πολιτικής — όπως ο Ευρωπαϊκός Κλιματικός Νόμος — μας επιτρέπει να συγκρίνουμε χώρες με παρόμοιο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά με χρήση πολύ μεγάλων συνόλων δεδομένων. Αξιολογούνται 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης με 102 δείκτες, 34 από τους οποίους χρησιμοποιούνται σε πολλαπλούς στόχους. Και δεν έχουν όλες οι χώρες πλήρη δεδομένα για όλα τα έτη.»
Δεδομένων αυτών των περιορισμών, η ανάλυση επικεντρώθηκε στο έτος 2019, το πιο πρόσφατο έτος με επαρκώς πλήρη πληροφορία για όλες τις χώρες της ΕΕ.
Αποφυγή της κατάρας της πολυδιάστασης με το Ensemble-DEA
Η εφαρμογή της προσέγγισης BoD σε περισσότερες από 100 μεταβλητές εισάγει στρεβλώσεις. Για να το αντιμετωπίσουν, οι ερευνητές ανέπτυξαν μια βελτιωμένη εκδοχή της Ανάλυσης Περικλείου Δεδομένων (Data Envelopment Analysis – DEA) και διαχώρισαν το πρόβλημα σε μικρότερα, πιο διαχειρίσιμα υποσύνολα.
Η νέα μέθοδος, που ονομάζεται Ensemble-DEA, δημιουργεί χιλιάδες υπομοντέλα, το καθένα από τα οποία χρησιμοποιεί μόνο οκτώ δείκτες, και στη συνέχεια συγκεντρώνει τα αποτελέσματά τους. Η διαδικασία ενσωματώνει την τεχνική bootstrap resampling, κατά την οποία ορισμένες χώρες εμφανίζονται επανειλημμένα σε τυχαία υποδείγματα για την ενίσχυση της αξιοπιστίας.
«Απλοποιώντας το πολύ, είναι σαν να μετράς κάτι πολλές φορές με διαφορετικούς χάρακες για να βεβαιωθείς ότι η τελική τιμή είναι η σωστή», λέει ο Μόνχε. Οι συγγραφείς αποδεικνύουν ότι αυτή η μεθοδολογία τύπου ensemble παράγει πιο σταθερές, ισορροπημένες και δίκαιες αξιολογήσεις, ακόμη και όταν συγκρίνονται χώρες με πολύ διαφορετικό μέγεθος, επίπεδο ανάπτυξης ή διαθεσιμότητα δεδομένων.
Μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων
Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν ένα σαφές εδαφικό μοτίβο:
Η Σκανδιναβία και η περιοχή της Μπενελούξ — με τη Σουηδία, τη Φινλανδία, τη Δανία, τις Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο στην κορυφή — είναι οι πιο αποδοτικές χώρες στην πρόοδο προς τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Αρκετές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης καταλαμβάνουν τις τελευταίες θέσεις στην κατάταξη, με ασταθή αποτελέσματα σε θέματα ισότητας φύλων, καινοτομίας και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.
Η Ισπανία κατατάσσεται 20ή από τις 27 χώρες, σε συνέπεια με άλλους κοινωνικοοικονομικούς δείκτες που κατατάσσουν τα πιο ανεπτυγμένα κράτη πρόνοιας στην κορυφή και τις χώρες με ασθενέστερες δομές πρόνοιας στις χαμηλότερες θέσεις.
Η μελέτη αποκαλύπτει επίσης δύο διαρθρωτικά ρήγματα: ένα χάσμα βορρά–νότου και ένα ανατολής–δύσης, τα οποία αποτυπώνονται καθαρά στην απόδοση ως προς τους SDGs.
Περισσότερες πληροφορίες: Juan Aparicio et al, Enhancing the Benefit of the Doubt model through ‘Ensemble-DEA’: achieving the Sustainable Development Goals, Expert Systems with Applications (2026). DOI: 10.1016/j.eswa.2025.129010
Παρέχεται από το Πανεπιστήμιο Μιγκέλ Ερνάντεθ του Έλτσε
Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο Phys.org.
