Για το σχέδιο των 28 σημείων του Ντόναλντ Τραμπ, προκειμένου να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλά και για τη δεινή θέση που βρίσκεται ο Βομοντίμιρ Ζελένσκι μίλησε στο Liberal, ο ανώτερος στρατηγικός αναλυτής, Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος. Ο κ. Λαμπρόπουλος τονίζει μεταξύ άλλων πως «το Σχέδιο των 28 σημείων αν γίνει αποδεκτό θα σημάνει αλλαγή παραδείγματος με επαναφορά “de facto” αν όχι “de jure” των σφαιρών επιρροής στο διεθνές γίγνεσθαι μετά το πέρα του Ψυχρού Πολέμου», ενώ προσθέτει ότι «Είτε η αποδοχή είτε η άρνηση του σχεδίου Τραμπ θα επιδράσει καταλυτικά για τον Ευρωατλαντικό Χώρο εν γένει», ενώ σε περίπτωση αποδοχής του περισσότερο θα επηρεαστούν οι σκανδιναβικές χώρες και τις χώρες της Βαλτικής.
Συνέντευξη στον Κώστα Βλάχο
1) Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν πως το σχέδιο του προέδρου Τραμπ για ειρήνη στην Ουκρανία είναι ένας συμβιβασμός που αποτυπώνει την εικόνα στο πεδίο. Άλλοι πώς παραχωρεί στη Ρωσία περισσότερα απ’ ό, τι θα έπρεπε. Ποια η άποψη σας;
Το σχέδιο Ειρήνευσης του Αμερικανού Προέδρου Ντ. Τραμπ παραπέμπει σε ένα πλαίσιο “damage control”, ήτοι περιορισμού και ελέγχου της ζημίας και της καταστροφής, το οποίο όμως δύναται να ερμηνευθεί κατά διττό τρόπο, τόσο ως σχετικώς ρεαλιστικό αποτυπώνοντας εν πολλοίς τους συσχετισμούς επί του πεδίου (υπολογίζοντας και μια πιθανή ταυτόχρονη διάσπαση των αμυντικών γραμμών της Ουκρανίας σε Ζαπορίζια και Ντονιέτσκ το 2026) όσο και ως συνθηκολόγηση, καθώς αφενός η αποδοχή του θα αποτελέσει βήμα αναγνώρισης de jure παράνομης κατοχής εδαφών, αφετέρου θα επιφέρει την απώλεια της στρατιωτικής ισορροπίας του μετώπου υπέρ των ρωσικών δυνάμεων εκθέτοντας δυνητικά τους Ουκρανούς μελλοντικά (αν παραβιαστεί η συμφωνία) στον κίνδυνο υπερκέρασης όλης της αμυντικής τους διάταξης.
Επί της ουσίας το σχέδιο των 28 σημείων αν γίνει αποδεκτό θα σημάνει αλλαγή παραδείγματος με επαναφορά “de facto” αν όχι “de jure” των σφαιρών επιρροής στο διεθνές γίγνεσθαι μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου.
2) Ο Ζελένσκι δήλωσε πως πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στον πιο στενό μας σύμμαχο και την αξιοπρέπειά μας. Είναι πραγματικό το συγκεκριμένο δίλημμα για την Ουκρανία;
Ο Ζελένσκι πράγματι τίθεται ενώπιον ενός ιστορικού διλήμματος: Αν απορρίψει εξ’ ολοκλήρου το Σχέδιο Τραμπ, είναι σχεδόν βέβαιη η διάσπαση των ουκρανικών αμυντικών γραμμών χωρίς τη συμβολή των ΗΠΑ σε strategic reconnaisance και strategic intel. Και τότε θα απειληθεί η ουκρανική αμυντική διάταξη με κατάρρευση.Αυτό σημαίνει ότι οι Ρώσοι θα απειλήσουν με κατάληψη σημαντικών πόλεων όπως η Χερσώνα το Ντνίπρο το Νικολάγιεφ απειλώντας Σούμι και Χάρκοβο και δυνητικά την Οδησσό σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.
Το σενάριο που προδιαγράφεται χωρίς την αμερικανική στήριξη είναι εφιαλτικό για την Ουκρανία το 2026.
Η μόνη διέξοδος του Ζελένσκι είναι να μπει στη λογική της Διαπραγμάτευσης επί του Σχεδίου και να αποπειραθεί να εξασφαλίσει αυστηρές εγγυήσεις ασφαλείας.Ιδίως να επιμείνει στην αποτροπή μιας αποδυνάμωσης του ουκρανικού στρατού κατά το ήμισυ.
Αποτελεί πράγματι ένα δίλημμα που επιβεβαιώνει την κορυφαία Θουκυδίδεια ρήση ότι ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του.
3) Πόσο πιθανό είναι να γίνουν εκλογές στην Ουκρανία σε περίπτωση που ο Ζελένσκι δεν εγκρίνει το σχέδιο;
Θεωρώ ότι η περίπτωση εκλογών στην Ουκρανία θα επιταχυνθεί ανεξαρτήτως έγκρισης ή απόρριψης του Σχεδίου καθώς η κυβέρνηση Ζελένσκι ελέγχεται για σκάνδαλα διαφθοράς.
Ίσως όμως, ο Ζελένσκι αν απορρίψει το σχέδιο Τραμπ να ενεργοποιήσει το περίφημο rally around the flag effect, τη συστράτευση και τη συσπείρωση του ουκρανικού λαού γύρω απ την ηγεσία του απ τη στιγμή που το διακύβευμα είναι υπαρξιακό.
Η ουκρανική κοινωνία έχει αποδείξει εν τοις πράγμασι την τρομερή ανθεκτικότητά της εδώ και 3 χρόνια Πολέμου έναντι υπέρτερου αντιπάλου και θα πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη ο ρόλος που διαδραματίζει διαχρονικά η κοινωνία εν πολέμω στη λήψη αποφάσεων.
4) Απέχει το σχέδιο Τραμπ για ειρήνευση στην Ουκρανία σε σχέση με τις επιδιώξεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην αρχή του πολέμου; Αν ναι, θεωρείτε πως έπαιξε ρόλο η αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ;
Το σχέδιο Τραμπ απέχει παρασάγγας απ τις επιδιώξεις της κυβέρνησης Μπάιντεν η οποία στόχευε στη λεγόμενη Διπλή Ανάσχεση (Double Containment) τόσο της Ρωσίας όσο και της Κίνας.
Ο δυνητικός προσεταιρισμός της Ρωσίας από τη Κυβέρνηση Τραμπ αποτελεί μια Αντιστροφή της Προσέγγισης ΗΠΑ – Κίνας επί Νίξον-Κίσσιντζερ (Reverse Kissinger Approach).
Σ’ αυτό το πλαίσιο είναι πολύ πιθανή η Απόδοση ενός Περιφερειακού Ηγεμονικού Status στη Ρωσία Προσωρινά (επαναλαμβάνω Προσωρινά) και υπό προϋποθέσεις στο πλαίσιο μιας Στρατηγικής Αντιστάθμισης των ΗΠΑ (Hedging) έναντι της Κίνας.
Αυτό διαφαίνεται από την πρόταση επανεισδοχής της Ρωσίας στους G8. Το περιφερειακό ηγεμονικό status θα λειτουργήσει παράλληλα με συνεργατικές δράσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία σε τομείς και πεδία αμοιβαίου ενδιαφέροντος τόσο στην Ευρασία όσο και στον Αρκτικό.
Επί της ουσίας, η αναγνώριση μιας (περιορισμένης) σφαίρας επιρροής της Ρωσίας από τις ΗΠΑ σχεδιάζεται να λειτουργήσει ως σημείο αλλαγής συσχετισμών στην Ευρασία.
Ο αμερικανικός στόχος είναι η αποτροπή εμπέδωσης μια στρατηγικής συμμαχίας Ρωσίας Κίνας, ενδεχόμενο πολύ δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο.
5) Τι σημαίνει για την ΕΕ το γεγονός ότι μία πιθανή συμφωνία για ειρήνευση στην Ουκρανία δρομολογείται με πλήρη απουσία της.
Η απόρριψη του σχεδίου Τραμπ θα επιδράσει καταλυτικά για τον Ευρωατλαντικό Χώρο εν γένει. Για πρώτη φορά παρατηρείται το Φαινόμενο του Εσωτερικού Αναθεωρητισμού της Τάξης Πραγμάτων (Inner Revisionism) από την ηγεμονική δύναμη που τη διαμόρφωσε μεταπολεμικά.
Η λογική της παρένθεσης Τραμπ πλέον δεν θα επαρκεί για να κρατήσει τη συνοχή του Ευρωατλαντικού Χώρου συμπαγή στα μεγάλα διακυβεύματα.
Το ευρωπαικό αφήγημα έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με το αμερικανικό ενώ το βαθύ πολιτικό ρήγμα εντός Ευρώπης μεταξύ συστημικών και αναθεωρητικών κομμάτων θα αυξηθεί περαιτέρω.
Η μεγαλύτερη δυνητική επίπτωση αφορά τις σκανδιναβικές χώρες και τις χώρες της Βαλτικής όπως και τη Πολωνία που πιθανόν να αναζητήσουν πρόσθετους παρόχους ασφάλειας (Security Providers) στις Μεγάλες ευρωπαίκές Δυνάμεις και τοιουτοτρόπως το αφήγημα της ευρωπαϊκής άμυνας να πάρει νέα τροπή.
6) Θα μπορούσε το κογκρέσο ή η ΕΕ να μπλοκάρει το σχέδιο Τραμπ, τουλάχιστον σε κάποιες πτυχές του;
Είναι πολύ αμφισβητήσιμη η δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης της Ε.Ε για απαγόρευση του Σχεδίου Τραμπ.
Πιθανότατα η ΕΕ κυρίως η Γερμανία και η Γαλλία αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο εκτός ΕΕ να αποπειραθούν να τροποποιήσουν πτυχές των 28 σημείων αν και το πλέον πιθανό σενάριο είναι η αρχική απόρριψη για να επανεξεταστεί στη συνέχεια. Όμως το σχέδιο Τραμπ πιθανότατα έχει διαμορφωθεί στη Διάσκεψη της Αλάσκα μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.
Είναι πολύ αμφίβολο να επιτραπεί στους Ευρωπαίους να συνδιαμορφώσουν επί της ουσίας ένα σχέδιο ειρήνευσης που να γίνει αποδεκτό από τους Ρώσους οι οποίοι συνομιλούν μόνο με τον Τραμπ. Όσο για το Κογκρέσσο, κάτι τέτοιο θα σήμαινε «ανοιχτό πόλεμο» μεταξύ του Λευκού Οίκου και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.
Θεωρώ ότι το σχέδιο δύναται να τροποποιηθεί αλλά όχι δομικά.Και η Ευρώπη δεν διαθέτει τη δυνατότητα σημαντικής μόχλευσης στο σύστημα λήψης αποφάσεων ειδικά της διακυβέρνησης Τραμπ. Η απόρριψη του Σχεδίου αποτελεί μονόδρομο για την Ευρώπη αλλά το πρόβλημα του ευρωπαϊκού παραγκωνισμού (fence sitting) παραμένει άλυτο.
7) Ποια η επόμενη ημέρα για τη στρατηγική της Ευρώπης απέναντι στη Ρωσία εάν τελικά συμφωνηθεί το σχέδιο Τραμπ για ειρήνευση;
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί το τέλος των ευρωπαϊκών Ψευδαισθήσεων και του ευρωπαϊκού Τρόπου Διαχείρισης Κρίσεων εν γένει. Η Ευρώπη κινδυνεύει να συμπιεστεί μεταξύ των τεκτονικών πλακών του Δομικού Αναθεωρητισμού και να κλονιστεί καταλυτικά η συνοχή της. Η Ρωσική Απειλή είναι κυρίως υπαρκτή για τα κράτη της Βαλτικής τη Πολωνία και τις Σκανδιναβικές χώρες.
Συνολικά όμως η Ευρώπη υποφέρει από τον αναθεωρητισμό των υπολοίπων (Revionism of the Rest). Και χρειάζεται συλλογική ευρωπαϊκή πρόσληψη της απειλής.
Νομίζω ότι το όραμα του Ντε Γκωλ για έναν Αυτόνομο ευρωπαϊκό αμυντικό πυλώνα θα επανέλθει στη συζήτηση με επιτακτικό τρόπο ακόμα κ για τα κράτη της ανατολικής Ευρώπης. Πρωτίστως το ζήτημα της ευρωπαικής άμυνας είναι ζήτημα Στρατηγικής Κουλτούρας.
Και η Ε.Ε πλέον ξεμένει από λύσεις.Μετά το 1992 επιβάλλεται η αλλαγή παραδείγματος.Είναι η τελευταία της ευκαιρία να λειτουργήσει συλλογικά επενδύοντας στην Αποτροπή δια της Στρατιωτικής Ισχύος. Η έτερη επιλογή είναι η αναβίωση των Μεγάλων Ευρωπαικών Δυνάμεων στον τομέα της Άμυνας.
Και η σύναψη συμμαχιών των προθύμων κρατών
Όμως, οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης θεωρούνται γηρασμένες Δυνάμεις /Gray Powers και το κυριότερο το Επίκεντρο της Ισχύος έχει μετατοπιστεί στην Ασία. Ως εκ τούτου, ο δρόμος της Ευρώπης ως αυτόνομη στρατιωτική οντότητα είναι «στρωμένος με αγκάθια» σε στρατηγικό επίπεδο. Χρειάζεται να επανεφεύρει τον εαυτό της και να ανατρέξει στην τεράστια στρατιωτική παράδοση που διαθέτει ως παρακαταθήκη ως συνισταμένη διακριτών κρατικών οντοτήτων.
Μια παράδοση όμως απηλλαγμένη από τα ιδεολογικά σύνδρομα που την κατατρέχουν λόγω των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Δύσκολο εγχείρημα αλλά όχι ανέφικτο.Αρκεί να πρυτανεύσει η λογική του Κοινού Συμφέροντος των Κοινών Πολιτισμικών Αξιών (χρειάζεται μεγάλη συζήτηση επ αυτού) και η διαμόρφωση ενός κοινού στρατηγικού κώδικα και όχι οι αποκλίνουσες τάσεις των πάλαι ποτέ ηγεμονικών δυνάμεων της Ευρώπης.
* Κων/νος Λαμπρόπουλος Ανώτερος Στρατηγικός Αναλυτής Non Resident Fellow in Strategy and Military Studies Geneva Centre for Security Policy.
