του Στέφανου Καραβίδα*
Τις τελευταίες 10 ημέρες, ένα από τα θέματα σημαντικού εθνικού ενδιαφέροντος που αναδείχθηκε στον διεθνή και ημέτερο τύπο, αφορούσε την έρευνα της New York Post σχετικά με τη χρηματοδότηση με περισσότερα από 20δις δολάρια από το Κατάρ, σε κορυφαία αμερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Σκοπός, να υποστηριχθούν ριζοσπαστικά ισλαμιστικά δίκτυα, κυρίως της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, γεγονός που εξηγεί γιατί πολλά από αυτά τα ιδρύματα τηρούν «παραδοσιακά» φιλοτουρκική στάση. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι το Κατάρ συμφώνησε να παραχωρήσει -άμεσα- στην Τουρκία, 12 μαχητικά Eurofighter, καθότι η παραγγελία 20 καινούργιων από το Η.Β θα καθυστερήσει. Σαρκαστικά, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ενδεχομένως να παραχωρούσε περισσότερα, εάν ένα χρόνο πριν, ο Αρχηγός της Πολεμικής μας Αεροπορίας, δεν είχε επισκεφτεί άνευ εξηγήσιμου λόγου το Κατάρ. Ωστόσο, πέραν κάθε διάθεσης αστεϊσμού, η επίσκεψη αυτή φανερώνει παθογένειες ενός διαρκώς «αδιάβαστου» ελλαδικού (και ουχί ελληνικού) στρατιωτικο-διπλωματικού υπηρεσιακού συστήματος.
Ένα χρόνο πριν λοιπόν, στις 27-28 Νοεμβρίου 2024, ο νυν Αρχηγός ΓΕΑ επισκέφθηκε το «τουρκόφιλο Κατάρ». Παρών στις συναντήσεις από τις φωτογραφίες που αποδέσμευσε το ΓΕΑ και πρώην Α/ΓΕΑ, ο οποίος σύμφωνα με δημοσιεύματα, εργάζεται από το 2017 σε ρόλο στρατιωτικού συμβούλου στο Κατάρ. Το Κατάρ σημειωτέον, εμπλέκεται σύμφωνα με τις βελγικές αρχές στο σκάνδαλο χρηματισμού αξιωματούχων (και Ελλήνων βλ. Καϊλή) της Ε.Ε, ενώ αξιοποιείται καταλλήλως από την Τουρκία για τη «μελέτη» του RAFALE, το οποίο χρησιμοποιεί η αεροπορία του. Σχετικά, ο ίδιος απόστρατος Πτέραρχος, αναφέρεται επίσης από δημοσιεύματα, ως πρώην μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ. Τέλος, οι δύο άνδρες είχαν στο παρελθόν στενή υπηρεσιακή σχέση όσο ακόμη και οι δύο ήταν εν ενεργεία, γεγονός που απαντά στο γιατί ποτέ προηγουμένως Έλληνας ΑΓΕΑ δεν είχε επισκεφτεί επίσημα το Κατάρ, παρά μόνο μόλις αυτού του είδους η προσωπική και θεσμική συναστρία, επέτρεψε. Από το αρχείο τύπου της ΠΑ (haf,gr) δεν προκύπτει στο παρελθόν επίσκεψη Έλληνα Α/ΓΕΑ στο Κατάρ.
Ως απότοκο της επίσκεψης, απευθύνθηκε επίσημη πρόσκληση συμμετοχής της καταριανής αεροπορίας στην άσκηση Ηνίοχος 2025, λίγους μήνες μετά. Μάλιστα, η ανταπόκριση του Κατάρ παρουσιάστηκε από τον φιλοκυβερνητικό τύπο ως ελληνική επιτυχία απέναντι στην Τουρκία, η οποία ωστόσο στη συνέχεια μας επανάφερε στην πραγματικότητα, εξασφαλίζοντας από το Κατάρ 12 ετοιμοπαράδοτα αεροσκάφη Eurofighter! Στην ίδια άσκηση, είχαν προσκληθεί επίσης τόσο το Ισραήλ όσο και τα ΗΑΕ. Ισραήλ και ΗΑΕ έχουν αποκαταστήσει διπλωματικές σχέσεις με τις Συμφωνίες του Αβραάμ (2020) και πλέον έχουν στενή συνεργασία σε επίπεδο εμπορίου, τεχνολογίας και κυρίως πληροφοριών. Το Κατάρ όμως δεν αναγνωρίζει το Ισραήλ, αλλά αντίθετα επικοινωνεί με/ή και στηρίζει τα δίκτυα Χαμάς, Χεζμπολάχ και Αδελφών Μουσουλμάνων.
Η Πολεμική Αεροπορία λοιπόν, κάλεσε και φιλοξένησε σε άσκησή της, λογικά με τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Εξωτερικών, αεροπορίες από 2 χώρες που δεν αναγνωρίζονται μεταξύ τους και δε διατηρούν διπλωματικές σχέσεις, με μία ανεπίσημη υποβόσκουσα διαμάχη με πολλαπλές ωστόσο προεκτάσεις.
Επόμενο δείγμα του «επαρχιωτισμού των Επιτελείων, αποτελεί το γεγονός ότι οι 2 αντιπροσωπείες ΗΑΕ και Κατάρ τοποθετήθηκαν σε διπλανούς χώρους, στη λογική της «φυλετικής συγγένειας». Ενδεικτικό της ψυχρότητας (τουλάχιστον) όχι απλά ανάμεσα στις δύο χώρες, αλλά μεταξύ των πληθυσμών τους, είναι ότι στα ΗΑΕ το «Κατάρ» δεν υφίσταται καν ως λέξη. Είναι απλά οι «άλλοι».
Φυσικά, για να γνωρίζεις αυτές τις λεπτομέρειες ως Σύστημα, οφείλεις να έχεις στελεχωμένες υπηρεσίες με βάση συγκεκριμένα ποιοτικά πρότυπα, αναφορικά με την τεχνοκρατική επάρκεια των στελεχών σου στο επίπεδο της «στρατιωτικής διπλωματίας».
Απορία λοιπόν, προκαλεί τι ακριβώς επιχειρήθηκε να εξασφαλιστεί για την ΠΑ και το Κράτος από την επίσκεψη στο Κατάρ, του απροστάτευτου από το Επιτελείο του και μοιραία αδιάβαστου Γεωπολιτικά Α/ΓΕΑ.
Η απάντηση είναι προφανής. Μόνο προβλήματα στη σχέση μας με τις χώρες του αντιτουρκικού μπλοκ στον Περσικό Κόλπο μπορεί να μας δημιουργήσουν «πρωτοβουλίες» όπως η συγκεκριμένη, η οποία υλοποιήθηκε σαφώς, χωρίς σοβαρή υπηρεσιακή προετοιμασία και προβληματισμό.
Ας εξετάσουμε όμως την ελληνική παρουσία στον Περσικό Κόλπο, ώστε να αντιληφθούμε κατά πόσο η συγκεκριμένη επίσκεψη μπορούσε να έχει όφελος για την Ελλάδα ή απλά ο νυν Α/ΓΕΑ παρασύρθηκε από έναν νυν ιδιώτη με πρώην υπηρεσιακό ρόλο.
Στην περιοχή του Κόλπου, η Ελλάδα έχει στενές σχέσεις και πολυεπίπεδη συνεργασία με το δίπολο Σαουδικής Αραβίας και ΗΑΕ. Επιγραμματικά, αναφέρεται ότι στη Σαουδική Αραβία εδρεύει μία πυροβολαρχία ελληνικών PATRIOT, η οποία θα εκσυγχρονιστεί με χρήματα του Βασιλείου, πριν επιστρέψει στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα όμως με τα ΗΑΕ, η Ελλάδα έχει συνάψει αμυντική συμφωνία με ρήτρα «αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής» (2020), ενώ εκπαιδεύει και στρατιωτικό προσωπικό της «Little Sparta» στην Ελλάδα.
Σε στρατιωτικό επίπεδο, τα ΗΑΕ έχουν αναπτύξει τα τελευταία χρόνια μία ισχυρότατη πολεμική βιομηχανία μέσω της κρατικής εταιρείας EDGE, ενώ διαθέτουν «δίδυμες ΕΔ» με τις ελληνικές, αξιοποιώντας F-16, M-2000, RAFALE (προσεχώς), PATRIOT, APACHE, CHINOOK και πλήθος επιμέρους όπλων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη ρήτρα «αμυντικής συνδρομής». Επίσης, στο πρόσφατο παρελθόν μας παραχώρησαν ανταλλακτικά για τις φρεγάτες «S» του ΠΝ αξίας άνω των 100 εκατομμυρίων, βοηθώντας καταλυτικά να «ξεκολλήσουν» τα γερασμένα πλοία μας, ειδικά στην κρίση του 2020.
Ποιες όμως είναι οι σχέσεις ΗΑΕ και Σαουδικής Αραβίας με το Κατάρ; Κρίσιμο είναι ότι οι σχέσεις μεταξύ του διπόλου και του Κατάρ υπήρξαν ανέκαθεν από προβληματικές, έως εχθρικές και τεταμένες, παρά το γεγονός ότι και οι τρεις Μοναρχίες είναι μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC), με γεωγραφική, πολιτισμική εγγύτητα και φυλετική συγγένεια. Οι σχέσεις τους υπήρξαν περίπλοκες, με συχνές εντάσεις λόγω διαφορετικών στρατηγικών προσανατολισμών, ανταγωνισμού για επιρροή στην περιοχή και κυρίως διαφορετικών θέσεων στο ζήτημα του πολιτικού Ισλάμ.
Η κορύφωση της αντιπαλότητας ήλθε στις 5 Ιουνίου 2017 όταν Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Μπαχρέιν και Αίγυπτος διέκοψαν διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ. Πέρα από την απειλή για φημολογούμενη εισβολή, επιβλήθηκε εμπάργκο, με κλείσιμο εναερίου χώρου, θαλάσσιων και χερσαίων συνόρων. Οι κυριότερες κατηγορίες κατά του Κατάρ αφορούσαν:
-
- Στήριξη ισλαμιστικών οργανώσεων (ιδίως Μουσουλμανική Αδελφότητα).
- Πολιτική προσέγγιση με το Ιράν.
- Παρεμβατική πολιτική μέσω του δικτύου Al Jazeera.
Το Κατάρ αρνήθηκε τις κατηγορίες και βρέθηκε διπλωματικά απομονωμένο, ωστόσο διατήρησε ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς με την Τουρκία και το Ιράν, μέσω των οποίων επιβίωσε οικονομικά και επισιτιστικά. Επιπρόσθετα, η Τουρκία λειτούργησε ως εγγυητής της ασφάλειας του, καθότι από το 2015, έχει αποστείλει στρατιωτική δύναμη, η οποία σταδιακά εκτιμάται ότι ενισχύθηκε στους 5000 άνδρες, με κοινή μάλιστα διοίκηση δυνάμεων. Η κρίση τυπικά έληξε στις 5 Ιανουαρίου 2021, στην Σύνοδο της Al-Ula στη Σαουδική Αραβία, όπου υπογράφτηκε συμφωνία άρσης του αποκλεισμού και αποκαταστάθηκαν οι διπλωματικές σχέσεις. Παρόλα αυτά, η εμπιστοσύνη δεν αποκαταστάθηκε ποτέ.
Ειδικά τα ΗΑΕ, μία μοντέρνα ομοσπονδία με κατ’ επίφαση μουσουλμανικό, αλλά πραγματικά κοσμικό χαρακτήρα, είναι πιο επιφυλακτικά, κυρίως λόγω διαφορών σε θέματα Ισλάμ και Τουρκίας. Χαρακτηριστικά, ΗΑΕ και Κατάρ βρέθηκαν αντιμέτωποι στη Λιβύη, στη Συρία και το Σουδάν, ενώ η σχέση Τουρκίας-Κατάρ αποτελεί απειλή για τα ΗΑΕ, καθώς οι δύο χώρες φιλοξενούν και στηρίζουν αμφότερες τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία στα ΗΑΕ χαρακτηρίζεται τρομοκρατική οργάνωση και απειλή για τις μοναρχίες του Κόλπου.
Σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά, Τούρκοι επίσημοι έχουν κατηγορήσει τα ΗΑΕ για συνέργεια στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, ενώ καταλυτική υπήρξε παντοιοτρόπως η συμβολή των ΗΑΕ στην εμπέδωση, παγίωση και έως τώρα επιβίωση του Προέδρου Σίσι στην Αίγυπτο, μετά την έκπτωση του εκλεκτού των Αδελφών Μουσουλμάνων και της Τουρκίας, τέως Προέδρου Μόρσι. Αντιλαμβανόμαστε τι θα σήμαινε για την οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ εάν ο Μόρσι δεν είχε εκπέσει του αξιώματός του; Αναλυτικά για τη γεωπολιτική ακτινογραφία της περιοχής στο https://defenceline.gr/karavidas/
Έτι περαιτέρω, αναφορικά με την Αίγυπτο, αξίζει να τονισθεί το εξής: Σαουδική Αραβία και ΗΑΕ αμφότερες, έχουν ενισχύσει την Αίγυπτο μετά την άνοδο του Στρατάρχη Σίσι στην εξουσία, με περίπου 15 δις δολάρια η κάθε μία με τη μορφή δανείων, καταθέσεων, επενδύσεων και άτυπες βοήθειες, όπως πετρέλαιο και swaps. Επομένως, μέρος του μεγάλου ποσού των περίπου 30 δις δε λογίζεται ως επίσημο χρέος αλλά ως βοήθεια που μπορεί ανά πάσα στιγμή κριθεί ότι η Αίγυπτος διολισθαίνει σε ισλαμιστικές ατραπούς, να «ανακληθεί». Χαρακτηριστικά, οι καταθέσεις ξεπερνούν τα 10 δις στο αιγυπτιακό τραπεζικό σύστημα. Το συνολικό επίσημο χρέος της Αιγύπτου ανέρχεται περίπου στα 160+ δις δολάρια, που δηλώνει ότι το ποσό των 30 δις ακόμη και εάν δεν αφορά επίσημο χρέος, αποτελεί σοβαρό μέγεθος για την οικονομία της Αιγύπτου.
Αντίστοιχα, η οικονομική έκθεση της Αιγύπτου στο Κατάρ είναι μόλις 3 δις, αφότου το Κατάρ επανήλθε ως χρηματοδότης της Αιγύπτου μόλις το 2022. Από την πτώση του Μόρσι (2013) μέχρι και το 2022, το Κατάρ είχε εξοβελιστεί από την Αίγυπτο ως χρηματοδότης, ενώ το δάνειο των 7.5 δις το οποίο έλαβε ως «σανίδα επιβίωσης» από το Κατάρ ο Μόρσι, επεστράφη άμεσα από τον Σίσι μετά την ανάρρησή του στην εξουσία.
Η οικονομική έκθεση της Αιγύπτου στις 2 πετρελαιομοναρχίες του Κόλπου με τις οποίες η Ελλάδα διατηρεί καλές σχέσεις, όφειλε να έχει αξιοποιηθεί από μέρους μας τουλάχιστον σε τρεις περιπτώσεις.
Η μία αφορά την μερική οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο όπου το 2020 «χαρίσαμε» περίπου 10,000km², από φόβο μήπως η Αίγυπτος του Σίσι οριοθετήσει ΑΟΖ με την Τουρκία των Αδελφών Μουσουλμάνων, ενώ ισχύουν όσα αναφέραμε παραπάνω.
Η δεύτερη (επίκαιρη), αφορά το λεγόμενο «τουρκολιβυκό μνημόνιο» για την παράνομη οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, καθώς ο de facto ηγέτης της ανατολικής Λιβύης (LNA) Χαλίφα Χάφταρ, στηρίχθηκε πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά από τα ΗΑΕ.
Η τρίτη περίπτωση (επίσης επίκαιρη), αφορά το ζήτημα που προέκυψε με το καθεστώς της Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά και τα κολλήματα της αιγυπτιακής δικαιοσύνης. Πέραν του ότι η ελλαδική κυβέρνηση επέλεξε να είναι απούσα, η Ελλάδα εφόσον διέθετε ένα πατριωτικό πολιτικό σύστημα και μία κανονική Ελληνική και όχι απλά ελλαδική Κυβέρνηση, θα μπορούσε να αξιοποιήσει τον αντιτουρκικό άξονα ΗΑΕ-Σαουδικής Αραβίας και κυρίως τα ΗΑΕ, για να πιέσει την Αίγυπτο.
Πως όμως αυτό να συμβεί όταν ως Κράτος συνολικά, δείχνουμε σημάδια αφερέγγυας και αλλοπρόσαλλης, μη αξιόπιστης πολιτικής, περνώντας αμφιλεγόμενα μηνύματα σε κράτη με τα οποία έχουμε εταιρική σχέση όπως τα ΗΑΕ, η Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ; Πως να εργαλειοποιήσουμε τις διεθνείς σχέσεις ενάντια στον τουρκικό επεκτατισμό και τα πάσης φύσεως στηρίγματά του, όσο διατηρούμε για τον εαυτό μας ρόλο προνομιακού συνομιλητή της Τουρκίας; Ρητορικά τα ερωτήματα ή μήπως όχι τελικά;
Μόνο μια πολιτική αλλαγή με αληθινά πατριωτικό πρόσημο, μπορεί να το δείξει, η οποία είναι επιβεβλημένη, αλλά δυστυχώς δε διαφαίνεται!
Καταληκτικά, καλές οι δημόσιες σχέσεις, ωστόσο το ζήτημα πίσω από αυτές τις επισκέψεις, είναι ποιο είναι το κέρδος και ποια η ζημιά για τη χώρα. Εν προκειμένω, το μόνο κέρδος που διαφαίνεται είναι για το σύστημα ενός πρώην Α/ΓΕΑ, το οποίο χρησιμοποιεί τον “ανυποψίαστο” νυν, για παραγοντισμό. Όταν μιλάνε όλοι για τον “άξονα του κακού” και απέναντι σε αυτόν την αναθέρμανση των Συμφωνιών του Αβραάμ και την παγίωση του IMEC, δεν επισκέπτεσαι στο Κατάρ.
*Ο Στέφανος Καραβίδας είναι Επισμηναγός (Ι) ε.α ΜΑ Διεθνών Σχέσεων Υπ. Δρ Γεωπολιτικής
