Ανάλυση του Politico: Γιατί οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται να διαλέγουν τον «διάβολο που γνωρίζουν» στην Τουρκία.
Πόσο έτοιμη είναι όμως η Ε.Ε. να αποχαιρετήσει τον Ερντογάν και να δεχτεί τη νέα διακυβέρνηση Κιλιτσντάρογλου, αναρωτιέται το Politico.
Μερικές ώρες απομένουν για το άνοιγμα της κάλπης στη γειτονική Τουρκία. Η καρέκλα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απειλείται από τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, έναν συνταξιούχο γραφειοκράτη, ο οποίος ηγείται μιας εθνικής Συμμαχίας.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους δυτικούς ηγέτες να μην συμπαθούν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Κατά τη διάρκεια της 20χρονης προεδρίας του, ο Τούρκος πρόεδρος έχει φυλακίσει δημοσιογράφους και στελέχη της αντιπολίτευσης, έχει καταστείλει βίαια τους διαδηλωτές και έχει διαχειριστεί άθλια την οικονομία.
Στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής, ο ισχυρός άνδρας συμφιλιώθηκε με τη Ρωσία, ξεκίνησε μια εισβολή στη Συρία και άσκησε το βέτο του στο ΝΑΤΟ για να εμποδίσει την ένταξη της Σουηδίας σε μια κρίσιμη στιγμή για τη βορειοατλαντική συμμαχία.
Αλλά υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο οι ηγέτες της ΕΕ δεν θέλουν την αλλαγή στην προεδρία της χώρας στις προεδρικές εκλογές στις 14 Μαΐου.
Έχοντας τον Ερντογάν στην εξουσία, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με την πιο αυταρχική του στροφή στην εξουσία της χώρας, η Ε.Ε. αποφεύγει να απαντήσει για ποιον λόγο η Τουρκία πρέπει να ενταχθεί στο μπλοκ, εξηγεί το Politico.
Η ολοένα και πιο απαράδεκτη συμπεριφορά του, καθώς έχει εγκλωβίσει πολιτικούς αντιπάλους και διαμαρτύρεται κατά των κανόνων κράτους δικαίου, έχει δώσει στην ΕΕ την πολιτική κάλυψη να αποφεύγει το εν λόγω ζήτημα.
Μια αλλαγή καθεστώτος θα μπορούσε να αλλάξει αυτή τη δυναμική.
«Αυτό που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια είναι ότι η Τουρκία και η ΕΕ κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις», δήλωσε ο Σελίμ Κουνεράλπ, πρώην πρεσβευτής της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει απομακρυνθεί από τις ευρωπαϊκές αξίες, η ενταξιακή διαδικασία έχει σταματήσει εντελώς με αποτέλεσμα η ιδέα να γίνει η Τουρκία μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι πλέον αξιόπιστος στόχος».
Οι σχέσεις Ε.Ε. – Τουρκίας μέσα στα χρόνια
Οι σχέσεις Ε.Ε. – Τουρκίας έχουν μια ιστορία περισσοτέρων από 60 χρόνια. Το 1959, η Τουρκία υπέβαλε αίτηση για σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, τον πρόδρομο της ΕΕ, που οδήγησε στην υπογραφή της Συμφωνίας της Άγκυρας το 1963.
Επειτα μια σειρά από πραξικοπήματα και οικονομική και πολιτική αστάθεια έθεσαν το ζήτημα της ολοκλήρωσης Τουρκίας-ΕΕ στον «πάγο» μέχρι τη δεκαετία του 1980 μέχρι η διαδικασία προσχώρησης να επανέλθει πάλι σε τροχιά. Το 1987 η Τουρκία έκανε αίτηση για ένταξη στην ΕΟΚ. Μια δεκαετία αργότερα της χορηγήθηκε το καθεστώς υποψήφιας χώρας και η χώρα άρχισε να κάνει σημαντικά βήματα για να εκπληρώσει τα κριτήρια ένταξης που όρισε η ΕΕ.
Ήταν περίπου εκείνη την εποχή που ο Ερντογάν ανέβηκε στην εξουσία. Ο μεταρρυθμιστής ηγέτης του νέου Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), μίλησε για πλουραλισμό, δημοκρατία και αρμονία, ανοίγοντας ακόμη και ειρηνευτικές συνομιλίες με την κουρδική ομάδα PKK.
Εισήγε μεταρρυθμίσεις που έφεραν την Τουρκία πιο κοντά στην εκπλήρωση των κριτηρίων της ΕΕ, όπως η αλλαγή των νόμων γύρω από τον στρατό της χώρας, για να τον υποβάλει σε πολιτικό έλεγχο. (Αν και επαίνεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκείνη την εποχή, αυτές οι αλλαγές στην πραγματικότητα έθεσαν το έδαφος για να αναλάβει ο Ερντογάν περισσότερο έλεγχο του στρατού αργότερα), σημειώνει το δημοσίευμα.
Μετά από μια σύντομη περίοδο μέλιτος, οι σχέσεις με τις Βρυξέλλες επιδεινώθηκαν. Ο Ερντογάν απογοητευόταν ολοένα και περισσότερο με τον ρυθμό ένταξης στην ΕΕ. Αρκετά κράτη μέλη κατέστησαν σαφές ότι δεν ήθελαν να δεχτούν την Τουρκία στο κλαμπ.
Κάτι που τελικά οδήγησε σε τριγμούς ανάμεσα στα δύο μέρη.
«Πάγος»
Μια σειρά ζητημάτων ευθύνονται για την επιδείνωση των σχέσεων — με τις δύο πλευρές να δείχνουν με το δάχτυλο η μία την άλλη.
Η απόφαση της ΕΕ να δεχτεί την Κύπρο το 2004 αποτελούσε ένα διαρκές σημείο τριβής. Η Τουρκία έχει καταλάβει το βόρειο τμήμα του νησιού από το 1974 — ένα γεγονός που θέλει να αντιμετωπιστεί η Λευκωσία προτού συμφωνήσει σε στενότερους δεσμούς μεταξύ της ΕΕ και της Άγκυρας.
Μετά, υπήρξε το περιστατικό με τον Σαρκοζί. Το 2011, ο Γάλλος πρόεδρος πραγματοποίησε μια σύντομη επίσκεψη πέντε ωρών στην τουρκική πρωτεύουσα. Μασώντας τσίχλα αδιάφορα καθώς έφτασε στην Άγκυρα, το μήνυμά του ήταν ξεκάθαρο: η τουρκική ένταξη στην ΕΕ ήταν ένα μεγάλο «όχι» για τη Γαλλία. Πολλοί αξιωματούχοι είπαν στο POLITICO ότι αυτή η επίσκεψη ήταν ένα σημείο καμπής για τον Ερντογάν.
Από την άλλη πλευρά της σχέσης, ήταν η αυταρχική στροφή του Ερντογάν που έβαλε ταφόπλακα στις προοπτικές ένταξης της χώρας.
Η βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί το 2013 προανήγγειλε την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016. Ο Ερντογάν έκλεισε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και στη συνέχεια εδραίωσε την εξουσία του σε συνταγματικό δημοψήφισμα το 2017, αφήνοντας τις προοπτικές ένταξης της χώρας στην ΕΕ ένα «κουρελόχαρτο».
Μια δήλωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το 2018 το έθεσε ξεκάθαρα: οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας «έχουν ακινητοποιηθεί».
Και αν έρθει στην εξουσία ο Κιλιτσντάρογλου;
Το μεγάλο ερώτημα αναφορικά με τις μελλοντικές σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας είναι αν θα αλλάξει κάτι μετά την προσέλευση των Τούρκων στις κάλπες την Κυριακή, αναφέρει το Politico και εξηγεί:
Οι εκλογές, που κάποτε θεωρούνταν ότι ο Ερντογάν πρέπει να χάσει, έχουν γίνει μια από τις μεγαλύτερες δοκιμασίες της πολιτικής του καριέρας, με τις δημοσκοπήσεις να τον δείχνουν πίσω από τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
Μια αλλαγή στην διακυβέρνηση της χώρας πιθανότατα να φέρει νέο αέρα στις σχέσεις Τουρκίας – Δύσης. Ο κ. Κιλιτσντάρογλου, δήλωσε ότι θέλει να ξαναρχίσει η διαδικασία ένταξης στην ΕΕ και δεσμεύεται η Τουρκία να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σε μία ακόμα απόκλιση από τον Ερντογάν.
Αλλά η προοπτική μιας νέας ηγεσίας στην Τουρκία μπορεί να μην εξαλείψει πολλές από τις βαθύτερες αιτίες τριβής. «Οι εγχώριες προκλήσεις θα παραμείνουν ίδιες, όποιος κι αν είναι στην εξουσία», δήλωσε η Gallia Lindenstrauss, ανώτερη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας.
«Υπάρχει μια βαθιά οικονομική κρίση και η σημερινή κυβέρνηση προσφέρει κάθε είδους λαϊκιστικά μέτρα για να ανακουφίσει την τρέχουσα κρίση ενόψει των εκλογών, η οποία θα σταματήσει μετά τις εκλογές».
Η Ουάσιγκτον έχει κρύψει ελάχιστα την επιθυμία της για αλλαγή κυβέρνησης στην Τουρκία, ένα σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ. Το 2019, ο Τζο Μπάιντεν, τότε υποψήφιος για την προεδρία, είπε ότι οι ΗΠΑ πρέπει να υποστηρίξουν τους ηγέτες της τουρκικής αντιπολίτευσης «για να αντιμετωπίσουν και να νικήσουν τον Ερντογάν». «Πρέπει να πληρώσει ένα τίμημα [για τον αυταρχισμό του]», είπε ο μελλοντικός πρόεδρος των ΗΠΑ σε συνέντευξή του – σχόλια που εξόργισαν την τουρκική κυβέρνηση.
Η Lindenstrauss προέβλεψε μια «καλύτερη ατμόσφαιρα» μεταξύ των Βρυξελλών και της Άγκυρας εάν ο Kılıçdaroğlu έρθει στην εξουσία. Το μπλοκ των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης έχει σηματοδοτήσει ότι θέλει να επαναφέρει τις σχέσεις με την ΕΕ και θα κινηθεί για να αντιστρέψει ορισμένα από τα μέτρα του Ερντογάν που παραβίαζαν τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, όπως η επιστροφή σε κοινοβουλευτικό και όχι προεδρικό σύστημα.
Όμως, τα υποκείμενα ζητήματα —κυρίως η Κύπρος, αλλά και η προοπτική ενός τεράστιου, σχετικά φτωχού πληθυσμού να ενταχθεί στο μπλοκ— θα σημαίνει ότι λίγοι στην Ευρώπη θα αγωνιστούν για να ανοίξει η πόρτα της Ε.Ε.. Αν και λίγοι θα το πουν δημόσια, πολλές χώρες είναι επίσης επιφυλακτικές να επιτρέψουν σε μια κατά την πλειονότητα της μουσουλμανική χώρα όπως η Τουρκία να ενταχθεί.
«Δεν υπάρχει περίπτωση τα κράτη-μέλη της ΕΕ να είναι κοντά στο να σκέφτονται την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ», είναι πώς το είπε ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ στις Βρυξέλλες.
Εκτός από την πλήρη ένταξη όμως, η Lindenstrauss βλέπει και μια εναλλακτική προσέγγιση.
Θα μπορούσε, όπως υποστηρίζει, να γίνει κάποια πρόοδος σε θέματα όπως η απελευθέρωση του καθεστώτος βίζα ή η μια ανανέωση της τελωνειακής ένωσης μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, η οποία υπάρχει από το 1995, αλλά όχι κάτι άλλο πέρα από αυτά.
«Συμφωνώ με τους σκεπτικιστές της ένταξης ότι τα προβλήματα της της Τουρκίας υπήρχαν πριν από την αυταρχική στροφή του Ερντογάν», αναφέρει.
Ο İlke Toygür, ανώτερος συνεργάτης του CSIS, μιας δεξαμενής σκέψης, είπε ότι ο εκσυγχρονισμός της συμφωνίας σύνδεσης μεταξύ των δύο πλευρών είναι ένας τρόπος για να αναζωογονηθούν οι σχέσεις. «Αντίθετα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσουν ένα πιο κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο», είπε. Πρότεινε ότι οι δύο πλευρές ενδέχεται να επωφεληθούν από μια συμφωνία σύνδεσης όπως αυτή που έχει η ΕΕ με άλλες χώρες που ξεκίνησαν τη διαδικασία ένταξης πιο πρόσφατα.
Μια ανανεωμένη συμφωνία θα μπορούσε να καλύψει ζητήματα όπως η δράση για το κλίμα, η μετανάστευση και το εμπόριο, και θα βελτιώσει τη σχέση με τις Βρυξέλλες.
Άλλοι ήταν πιο δύσπιστοι και ανέφεραν ότι μάλλον δεν θα γιορτάσουν όλοι στην Ευρώπη την ήττα του Ερντογάν. «Για ορισμένους στην ΕΕ μπορεί να είναι ευνοϊκό να έχουν έναν αυταρχικό ηγέτη και μια πιο συναλλακτική σχέση με την Τουρκία, παρά να ασχολούνται σοβαρά με το θέμα της ένταξης», δήλωσε ο Galip Dalay, ειδικός στην Τουρκία στο think tank Chatham House.
«Μια δημοκρατική Τουρκία θα αποτελούσε ένα πολύ πιο θεμελιώδες ζήτημα για την Ευρώπη», πρόσθεσε.
https://www.ieidiseis.gr/kosmos/197402/kai-omos-oi-vrykselles-protimoyn-tin-paramoni-tou-tagip-erntogan-stin-eksousia
