Δημοσιεύτηκε: 5 Σεπτεμβρίου 2025, 14:16 CEST
Ισραηλινοί έφεδροι έχουν παρουσιαστεί για υπηρεσία. Αλλά κάποιοι αρνούνται να επιστρέψουν για να υπηρετήσουν στη Γάζα. EPA/Abir Sultan
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Benjamin Netanyahu, διέταξε τις Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ να εντείνουν την επίθεσή τους στην Πόλη της Γάζας, παρά τις εσωτερικές και διεθνείς καταδίκες.
Μεσούσης της κατηγορίας από τη Διεθνή Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών ότι το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία, κλήθηκαν σε υπηρεσία περίπου 40.000 στρατιώτες εφέδρων την Τρίτη 2 Αυγούστου. Επιπλέον, άλλοι 90.000 αναμένεται να κινητοποιηθούν έως το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2026. Ωστόσο, σύμφωνα με αναφορές, ο αριθμός όσων είναι διατεθειμένοι να υπακούσουν στις διαταγές τους μειώνεται.
Στο Ισραήλ η θητεία είναι υποχρεωτική μετά την αποφοίτηση από το λύκειο, για περίοδο 18 έως 36 μηνών, με ορισμένες εξαιρέσεις. Την ακολουθεί υποχρεωτική εφεδρική υπηρεσία για ορισμένες μονάδες, συνήθως έως την ηλικία των 40 ετών. Στην περίοδο που ακολούθησε τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, κλήθηκαν σε υπηρεσία περίπου 360.000 έφεδροι, παράλληλα με 100.000 αποφοίτους λυκείου που βρίσκονταν σε ενεργό υπηρεσία.
Αυτή υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις στην ιστορία του Ισραήλ. Καταγράφηκε πρωτοφανές ποσοστό ανταπόκρισης 120%, καθώς οι Ισραηλινοί συσπειρώθηκαν γύρω από τη σημαία και άλλοι, που δεν υπόκειντο στην κλήση, επέλεξαν να υπηρετήσουν.
Μετά από σχεδόν δύο χρόνια πολέμου, οι αναφορές υποδεικνύουν ότι οι διοικητές δυσκολεύονται πλέον να βρουν αρκετούς εφέδρους πρόθυμους να υπηρετήσουν. Ορισμένοι υπολογισμοί δείχνουν μείωση της κινητοποίησης κατά 30%. Ο εθνικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας Kan, εκτιμά τη μείωση κοντά στο 50%. Οι λόγοι διαφέρουν ανάμεσα σε όσους αρνήθηκαν να εκπληρώσουν την εφεδρική τους θητεία. Έκθεση από το αριστερό μέσο ενημέρωσης +972mag υπολογίζει ότι μόνο περίπου 1.500, δηλαδή περίπου 1,5%, των στρατιωτών που αρνήθηκαν μεταξύ Οκτωβρίου 2023 και Απριλίου 2025 το έκαναν από ιδεολογικούς ή ηθικούς λόγους.
Η πλειονότητα αρνήθηκε διότι έχει κουραστεί από έναν πόλεμο που δεν κατάφερε ούτε να επιλύσει την κρίση ούτε να φέρει πίσω τους Ισραηλινούς ομήρους που κρατούνται από τη Χαμάς. Πολλοί υποφέρουν από εξουθένωση, τόσο σωματική όσο και ψυχική.
Όποιες κι αν είναι οι προθέσεις τους, η απροθυμία ενός ποσοστού Ισραηλινών εφέδρων στρατιωτών να συνεχίσουν να μάχονται αποτελεί εν δυνάμει πρόβλημα για τον Νετανιάχου στην επιδίωξή του να εξαλείψει τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας ή να διεξάγει πολέμους σε άλλα μέτωπα. Εν ολίγοις, οι Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ δεν μπορούν να εκτελέσουν τις επιχειρήσεις τους χωρίς επαρκή αριθμό στρατιωτών.
Ακόμα κι αν τα ποσοστά άρνησης δεν φτάσουν σε σημείο καμπής, οι δημόσιες δηλώσεις άρνησης φέρουν πολιτικό βάρος. Ιστορικά, οι Ισραηλινοί έχουν αρνηθεί να υπηρετήσουν ως μέσο αμφισβήτησης των πολιτικών της ισραηλινής κυβέρνησης.
Θα πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ του μικρότερου αριθμού Ισραηλινών εφήβων που αρνούνται εντελώς να καταταγούν στις Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ και εκείνων που έχουν αρνηθεί την εφεδρική τους θητεία. Ορισμένοι λυκειόπαιδες που αρνούνται να καταταγούν δηλώνουν «αντιρρησίες συνείδησης». Τείνουν να το κάνουν από ιδεολογική αποστροφή προς τις Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ και απόρριψη της ισραηλινής κατοχής των Παλαιστινίων.
Μια επιστολή άρνησης του 2021 από ομάδα μαθητών λυκείου το διατύπωνε ξεκάθαρα: «Είναι καθήκον μας να αντιταχθούμε σε αυτήν την καταστροφική πραγματικότητα, ενώνοντας τους αγώνες μας και αρνούμενοι να υπηρετήσουμε αυτά τα βίαια συστήματα — κυρίως τον στρατό.»
Όπως διαπίστωσα στην έρευνά μου για το ειρηνευτικό και αντικατοχικό κίνημα στο Ισραήλ, αυτοί οι έφηβοι τείνουν να απορρίπτονται ως ριζοσπάστες αναρχικοί. Οι έφεδροι που αρνούνται να επιστρέψουν στην υπηρεσία επίσης δεν γίνονται ευρέως αποδεκτοί από την πλειονότητα της ισραηλινής κοινωνίας, αλλά απολαμβάνουν έναν βαθμό υποστήριξης και συμπάθειας, επειδή έχουν ήδη υπηρετήσει στις Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ, εκπληρώνοντας έτσι το εθνικό τους καθήκον.
Όπως έγραψε πρόσφατα ένας αρνητής σε άρθρο γνώμης στους New York Times, «η άρνηση να υπηρετήσεις δεν είναι προδοσία του κράτους. Η άρνηση είναι ο μόνος τρόπος να το σώσεις».
Η ιστορία των στρατιωτικών «αρνητών» στο Ισραήλ
Το πρώτο σημαντικό κύμα άρνησης από εφέδρους ήρθε με το ξέσπασμα του πρώτου πολέμου στον Λίβανο το 1982. Σχεδόν 3.000 έφεδροι υπέγραψαν μια αίτηση δηλώνοντας ότι δεν εντάχθηκαν στις Δυνάμεις Άμυνας του Ισραήλ για να «λύσουν το παλαιστινιακό πρόβλημα μέσω πολέμου». Περίπου 160 φυλακίστηκαν. Ένα κίνημα με την ονομασία Yesh Gvul («Υπάρχει Όριο») αναδύθηκε και έκτοτε προωθεί επόμενα κύματα άρνησης από εφέδρους και υποστηρίζει όσους φυλακίζονται.
Το κίνημα ενθάρρυνε την επιλεκτική άρνηση υπηρεσίας στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη, ως απάντηση στην άγρια καταστολή της πρώτης παλαιστινιακής εξέγερσης το 1987 από τον ισραηλινό στρατό. Όπως σημειώνει ο Ισραηλινός ακαδημαϊκός Benjamin Kidron στο βιβλίο του Refusenik!, οι αρνητές διαχώρισαν τα «νόμιμα» καθήκοντα των Δυνάμεων Άμυνας του Ισραήλ στην υπεράσπιση του Ισραήλ από τις «απαράδεκτες» αποστολές στα κατεχόμενα εδάφη.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα, που ξεκίνησε το 2000, υπήρξε νέο κύμα επιλεκτικής άρνησης, με τους εφέδρους να αποκτούν έναν βαθμό νομιμοποίησης «καθώς μιλούσαν με το κύρος εκείνων που μόλις είχαν επιστρέψει από το πεδίο».
Απειλές άρνησης έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί ως μοχλός πίεσης για άλλα ζητήματα που κυριαρχούν στην ισραηλινή κοινωνία. Στο αποκορύφωμα των διαδηλώσεων κατά των προτεινόμενων δικαστικών μεταρρυθμίσεων το καλοκαίρι του 2023, 1.000 επίλεκτοι Ισραηλινοί πιλότοι μάχης αρνήθηκαν να υπηρετήσουν μέχρι να εγκαταλειφθούν οι μεταρρυθμίσεις. Επικαλέστηκαν τα σχέδια της κυβέρνησης ως απειλή για τη δημοκρατία του Ισραήλ.
Καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός Ισραηλινών λαμβάνει δημόσια θέση κατά της ισραηλινής κυβέρνησης, το κύμα στρατιωτών που αρνούνται να υπηρετήσουν θα μπορούσε να επηρεάσει την ικανότητα του Νετανιάχου να συνεχίσει την επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας όπως είχε σχεδιάσει. Όμως, όπως έδειξαν τα τελευταία δύο χρόνια, ο Νετανιάχου δεν έχει πεισθεί ούτε από την εσωτερική ούτε από τη διεθνή πίεση να εγκαταλείψει τον πόλεμό του στη Γάζα. Είναι απίθανο να αλλάξει πορεία τώρα.
