Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Συμμετείχε ως βασικός επιστήμονας στο απόρρητο προγραμα «Manhattan District», η ανεπίσημα «Manhattan Project».

Το απόλυτα διαβαθμισμένο δηλαδή, αγγλο-αμερικανικό πρόγραμμα παραγωγής πυρηνικών όπλων (ατομικών βομβών) που αναπτύχθηκε περί το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

 Από το 1942 έως το 1946, το έργο ήταν υπό τη διεύθυνση του στρατηγού Λέσλι Γκρόουβς του Σώματος Μηχανικού του Στρατού των ΗΠΑ.

Ο πυρηνικός φυσικός Ρόμπερτ Οπενχάιμερ ήταν διευθυντής του εργαστηρίου Λος Άλαμος, που σχεδίασε τελικά, τις πραγματικές βόμβες.

Όσα κατασκεύαζε, έβλεπε και άκουγε, τα διοχέτευε στους Σοβιετικούς.

Υπήρξε κορυφαίος κατάσκοπος.

Το συνθηματικό του… «Θεόσταλτος»!

Η ταυτότητα του αποκαλύφθηκε πολλά χρόνια αργότερα όταν είχε πλέον αποσυρθεί από το «παιχνίδι».

ΠΟΛΩΝΟΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΗΣ

Ο Όσκαρ Σέμπορερ, παιδί Πολωνών μεταναστών, εβραϊκής καταγωγής που γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1921, σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός στο πανεπιστήμιο του Οχάιο, επιστρατεύτηκε το 1942 και κατέληξε να εργάζεται στο Πρόγραμμα Μανχάταν, το άκρως απόρρητο πρόγραμμα των ΗΠΑ για τη δημιουργία της πρώτης ατομικής βόμβας ενώ ήταν παρών και στο πρώτο τεστ πυρηνικής έκρηξης, με το όνομα Τρίνιτι.

Την ίδια ώρα ωστόσο, ο Σέμπορερ ήταν και κατάσκοπος της Σοβιετικής Ένωσης, με το κωδικό όνομα «Godsend», ο «Θεόσταλτος» δηλαδή, αφού για το Σοβιετικό πυρηνικό πρόγραμμα και λόγω των πληροφοριών που παρέδωσε ήταν στην κυριολεξία αυτό.

Οι ιστορικοί Χάρβει Κλερ και Τζον Ερλ Χέινς, σε μια νέα εργασία αποκαλύπτουν το μέγεθος της κατασκοπευτικής δραστηριότητας του Σέμπορερ, με τις πληροφορίες να τις αντλούν από αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIA, στα οποία υπάρχουν άπειρες λεπτομέρειες για τον Σέμπορερ, ο οποίος αυτομόλησε στην ΕΣΣΔ το 1951.

Κατά την συμμετοχή του στο Πρόγραμμα Μανχάταν, ο Σέμπορερ βοήθησε να κατασκευαστούν μερικά από τα πιο σημαντικά εξαρτήματα των πρώτων πυρηνικών βομβών, όπως τα κυκλώματα πυροδότησης, ενώ σημαντική ήταν και η βοήθεια που προσέφερε, ώστε η πυρηνική κεφαλή να μικρύνει σε μέγεθος και να μπορεί να μεταφερθεί σε πύραυλο.

ΑΠΟΡΡΗΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Συγκεκριμένα, ο Σέμπορερ σχεδίασε ένα «απίστευτα περίπλοκο» πυροκροτητή σύντηξης, που εξασφάλιζε μια συμμετρική σφαιρική συμπίεση στην πυρηνική κεφαλή, απαραίτητη για την πυροδότηση της αλυσιδωτής αντίδρασης που δίνει στην πυρηνική βόμβα την τρομακτική της ισχύ.

Ο Άλεξ Βέλερσταιν, πυρηνικός ιστορικός στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Στίβενς, στο Χόμποκεν του Νιου Τζέρσει, δήλωσε στους Times, πως οι Σοβιετικοί «ξόδεψαν πολύ χρόνο ερευνώντας το θέμα του κυκλώματος πυροδότησης», σημειώνοντας πως η συνεισφορά του Σέμπορερ «πρέπει να ήταν μοναδική» ανάμεσα στους υπόλοιπους κατάσκοπους που είχαν διεισδύσει στο πρόγραμμα Μανχάταν.

«Δεν γνωρίζω αν κάποιος από τους υπόλοιπους κατάσκοπους είχε πρόσβαση» στα μυστικά που είχε ο Σέμπορερ, δήλωσε τους Times, σημειώνοντας πως ο Σέμπορερ και οι συνεργάτες του «ίσως συμπλήρωσαν κάποια κενά» βοηθώντας τους Σοβιετικούς επιστήμονες.

Για παράδειγμα, ένα Σοβιετικό σχέδιο του Ιουνίου 1946 για πυρηνική βόμβα που αναφέρει ο Βέλερσταιν, και συμπίπτει χρονολογικά τέσσερις μήνες αφότου ο Σέμπορερ έφυγε από το Πρόγραμμα Μανχάταν, παρουσιάζει πως το κύκλωμα πυροδότησης είναι ξεκάθαρα εμπνευσμένο από την αμερικανική κατασκευή.

Τα έγγραφα της CIA έχουν ημερομηνία 1956, τέσσερα χρόνια μετά τη φυγή του Σέμπορερ στη Σοβιετική Ένωση.

 Ο Κλερ δήλωσε στην εφημερίδα πως το FBI βρήκε αποδείξεις για πιθανή κατασκοπεία του Σέμπορερ, το 1955, αλλά αν και άλλοι Σοβιετικοί κατάσκοποι, όπως ο Κλάους Φουκς συνελήφθησαν και η ανακάλυψή τους έγινε γνωστή, οι προεδρικές εκλογές του 1956 σε συνδυασμό με ένα ακόμα σκάνδαλο κατασκοπίας, θα έφερναν σε δύσκολη θέση τις ΗΠΑ.

Πάντως, οι αποδείξεις κατά του Σέμπορερ ήταν επίσης πολύ φευγαλέες. 

Τα έγγραφα δεν δίνουν λεπτομέρειες για το κατασκοπευτικό του έργο, παρά μόνο σημειώνουν το τι θα μπορούσε να είχε υποκλέψει και παραδώσει στους Σοβιετικούς, βασισμένοι στο υλικό στο οποίο είχε πρόσβαση.

 Επιπροσθέτως, βρισκόταν ήδη στην ΕΣΣΔ και έτσι ακόμα και μια ποινική δίωξη εναντίον του ήταν απίθανη.

Η εργασία των Κλερ και Χέινς σημειώνει πως ένας πληροφοριοδότης του FBI στη Μόσχα, είχε αναφέρει πως ο Σέμπορερ είχε δηλώσει πως αν επέστρεφε ο ίδιος ή ο αδελφός του Στιούαρτ στις ΗΠΑ, θα οδηγούνταν στο εκτελεστικό απόσπασμα «για αυτά που είχαν κάνει».

Το 1953, οι ΗΠΑ είχαν εκτελέσει δύο ανθρώπους ύποπτους για κατασκοπία, τον Τζούλιους και την Έθελ Ρόζενμπεργκ με την κατηγορία πως προμήθευσαν τους Σοβιετικούς με σχέδια του Προγράμματος Μανχάταν.

Η ΕΣΣΔ πυροδότησε την πρώτη της ατομική βόμβα μόλις τέσσερα χρόνια μετά από το τεστ Τρίνιτι των Αμερικανών, τον Αύγουστο του 1949.

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

Kαθώς ο μακαρθισμός έσφιγγε τα πλοκάμια του γύρω από κομμουνιστές αλλά και κάθε είδους προοδευτικούς στις ΗΠΑ, ο Σέμπορερ και μέλη της οικογένειάς του διέφυγαν στην ΕΣΣΔ το 1952 κι εγκαταστάθηκαν στη Μόσχα, όπου ο Σέμπορερ έφυγε από τη ζωή το 2015. Οι ενδείξεις για την κατασκοπευτική δραστηριότητα του μηχανικού είναι έμμεσες, προερχόμενος από σημειώσεις του κομμουνιστή δικηγόρου Ίσιντορ Νίντλμαν προς έναν από τους πληροφοριοδότες του FBI: 

“O Όσκαρ ήταν στο Νέο Μεξικό (σ.σ όπου βρίσκεται το Λος Άλαμος)

 – Καταλαβαίνεις τι εννοώ», ενώ σε άλλο σημείωμα αναφέρει ρητά ότι 

«Αυτός (ο Σέμπορερ) τους παρέδωσε τη φόρμουλα για την ατομική βόμβα.

Σύμφωνα με αποχαρακτηρισμένα εδώ και μια δεκαετία αρχεία της KGB, γίνεται αναφορά σε έναν τέταρτο κατάσκοπο, στο πλευρό των ως τώρα γνωστών Κλάους Φουξ, Ντέβιντ Γκρίνκλας και Θίοντορ Χολ, το «Θεόσταλτο», όπως ήταν η κωδική του ονομασία, που μετά την παράδοση των πυρηνικών μυστικών πήγε σε άλλη δουλειά, περιγραφή που ταιριάζει με το βιογραφικό του Σέμπορερ.

 Επιπλέον, υπάρχουν κωδικές ονομασίες όπως «Νονός», «Συγγενής», «Νάτα», αναφερόμενες, κατά τους ερευνητές στο Σέμπορερ και τα αδέρφια του. 

 Παραμένει όμως ωστόσο ασαφές ποιο ακριβώς ήταν το περιεχόμενο των πληροφοριών που έδωσε ο Σέμπορερ στην ΕΣΣΔ, κι αν οι συγγενείς του έπαιξαν ενεργό κατασκοπευτικό ρόλο, άρα είναι αδύνατο να εκτιμηθεί η συμβολή του στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες. 

Ως πιθανή ένδειξη για τη σημασία της τελευταίας οι δυο συγγραφείς κατονομάζουν την παρουσία εκπροσώπου των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών στην κηδεία του Σέμπορερ πριν από μερικά χρόνια.

Πληροφορίες

EL ΜΟΝΟ Η ΑΛΗΘΕΙΑ

ΚΑΤΙΟΥΣΑ

https://www.militaire.gr/theostaltos-stavropoulos/