Η πορεία προς την υλοποίηση του ειρηνευτικού σχεδίου 20 σημείων παραμένει γεμάτη εμπόδια
29 Οκτωβρίου 2025
Jonathan Spyer
The Spectator
Φωτογραφία: τώρα τουλάχιστον, το πλαίσιο το οποίο διαπργματεύτηκαν οι ΗΠΑ φαίνεται να παραμένει επισήμως σε ισχύ, παρά τα γεγονότα των τελευταίων ημερών. Αλλά η πορεία προς την εφαρμογή του παραμένει διασπαρμένη από εμπόδια. Πόλη της Γάζας, 4 Μαρτίου 2024.
Στην τελευταία εξέλιξη για την ταλαιπωρημένη εκεχειρία στη Γάζα, ισραηλινά αεροσκάφη αυτή την εβδομάδα χτύπησαν στόχους στην Πόλη της Γάζας μετά από επίθεση της Χαμάς με ρουκέτες και ελεύθερους σκοπευτές κατά στρατιωτών του Ισραηλινού Στρατού στην περιοχή της Ράφα. Ένας Ισραηλινός εφεδρικός στρατιώτης έπεσε νεκρός στην επίθεση της Χαμάς. Οι ανταλλαγές πυρών έλαβαν χώρα εν μέσω της συνεχιζόμενης καθυστέρησης της Χαμάς στο θέμα της επιστροφής των σωμάτων των δολοφονηθέντων Ισραηλινών ομήρων.
Υπήρξε έντονη οργή στο Ισραήλ αυτή την εβδομάδα αφού εμφανίστηκαν βιντεοσκοπημένα στοιχεία που έδειχναν μέλη της Χαμάς να ξαναθάβουν κομμάτια από το σώμα ομήρου που είχαν δολοφονήσει και το οποίο υποστήριζαν ήδη ότι είχαν επιστρέψει.
Υπήρξε έντονη οργή στο Ισραήλ αυτή την εβδομάδα αφού εμφανίστηκαν βιντεοσκοπημένα στοιχεία που έδειχναν μέλη της Χαμάς να ξαναθάβουν κομμάτια από το σώμα ομήρου που είχαν δολοφονήσει και το οποίο υποστήριζαν ήδη ότι είχαν επιστρέψει. Μετά την ταφή των αποσπασμάτων του σώματος του Οφερ Τζαρφατί, 27 ετών, από το κιμπούτς Νιρ Οζ, ο οποίος είχε απαχθεί και δολοφονηθεί στο κιμπούτς στις 7 Οκτωβρίου 2023, η Χαμάς κάλεσε αξιωματούχους του Ερυθρού Σταυρού στον τόπο και προσπάθησε να παρουσιάσει τα αποσπάσματα ως αυτά κάποιου άλλου από τους δολοφονηθέντες ομήρους.
Η πρόθεση των ισλαμιστών της Γάζας, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν να αποκαλύψουν αργότερα αυτή την απάτη, και με αυτό τον τρόπο να κρατήσουν έναν ακόμη δολοφονημένο όμηρο ως «εγγύηση» στην μακάβρια ανταλλαγή στην οποία επιδιώκουν να αποτρέψουν ισραηλινή δράση εναντίον τους με το να συγκρατούν τα σώματα όσων έχουν δολοφονήσει.
Αυτά τα δύο περιστατικά αντανακλούν την παρούσα προβληματική κατάσταση της εκεχειρίας που συνήφθη στις αρχές Οκτωβρίου μεταξύ των πλευρών.
Πιθανότατα δεν προμηνύουν την επικείμενη κατάρρευσή της, διότι καμία πλευρά δεν έχει αυτή τη στιγμή συμφέρον από πλήρη επάνοδο στις εχθροπραξίες.
Η Χαμάς εισήλθε στην εκεχειρία υπό την καθοδήγηση των συμμάχων της στην Τουρκία και το Κατάρ, προκειμένου να αποτρέψει μια ώθηση του Ισραηλινού Στρατού στην περιοχή της Πόλης της Γάζας, η οποία απειλούσε τη συνέχεια της ύπαρξής της ως κυβερνητικής δομής. Χρειάζεται τη συνεχή υποστήριξη αυτών των ισχυρών κρατών, που με τη σειρά τους επιθυμούν να παραμείνουν στη σωστή πλευρά της διοίκησης Τραμπ.
Το Ισραήλ, εν τω μεταξύ, επιδιώκει μια περίοδο ανάπαυσης και ανασυγκρότησης για τους εξαντλημένους στρατιώτες του και παρομοίως έχει ενδιαφέρον να παραμείνει στη σωστή πλευρά της διοίκησης Τραμπ. Ο Πρόεδρος, προφανώς, συνεχίζει να πιστεύει έντονα στο σχέδιό του των 20 σημείων για ό,τι αποκάλεσε «μεγάλη συμφιλίωση και διαρκή αρμονία» στη Μέση Ανατολή. «Η Ιερουσαλήμ δεν έχει καμία επιθυμία —και δεν μπορεί να αντέξει πολιτικά— να φανεί ότι είναι η πλευρά που έστειλε το σχέδιο στη λήθη.»
Έτσι, για τώρα τουλάχιστον, το πλαίσιο που διαπραγματεύτηκαν οι ΗΠΑ φαίνεται να παραμένει επίσημα σε ισχύ, παρά τα περιστατικά των τελευταίων ημερών. Αλλά η πορεία προς την εφαρμογή του παραμένει γεμάτη εμπόδια. Πράγματι, είναι δυνατόν να διακρίνει κανείς μια αναδυόμενη πραγματικότητα που έρχεται σε έντονη σύγκρουση με τις προβλέψεις του σχεδίου, η οποία φαίνεται να διαμορφώνει την πραγματική «μεταπολεμική» κατάσταση μεταξύ Ισραήλ και των ισλαμιστών της Γάζας. Αυτή η αναδυόμενη πραγματικότητα φαίνεται ότι θα συνυπάρξει με δυσχέρεια με την συνεχιζόμενη ύπαρξη του σχεδίου των 20 σημείων ως έναν όλο και πιο θεωρητικό οδικό χάρτη.
Το πρόβλημα με το σχέδιο των 20 σημείων είναι ότι, ενώ και οι δύο πλευρές είχαν σαφές συμφέρον στην εφαρμογή της πρώτης του φάσης, από εκεί και πέρα τα πράγματα περιπλέκονται. Το μέρος που έχει εφαρμοστεί περιλάμβανε την απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων σε μια προσυμφωνημένη γραμμή και την απελευθέρωση των τότε 20 εναπομεινάντων εν ζωή ομήρων. Μετά από αυτή την αρχική απόσυρση, το Ισραήλ διατηρεί τώρα τον έλεγχο του 53 τοις εκατό της περιοχής της Γάζας, ενώ η Χαμάς κατέχει το υπόλοιπο 47 τοις εκατό, μαζί με την πλειονότητα του πληθυσμού της Γάζας. Η Χαμάς, όπως φάνηκε τις τελευταίες ημέρες, δεν φαίνεται να βιάζεται να παραδώσει τα σώματα των υπολοίπων ομήρων. Αλλά αυτό δεν είναι το κύριο εμπόδιο για τη συνέχιση της εφαρμογής του σχεδίου.
Το Άρθρο 13 του σχεδίου των 20 σημείων περιέχει τη διάταξη ότι: «Η Χαμάς και άλλες φράξιες συμφωνούν να μην έχουν κανέναν ρόλο στη διακυβέρνηση της Γάζας, άμεσα, έμμεσα ή με οποιαδήποτε μορφή. Όλη η στρατιωτική, τρομοκρατική και επιθετική υποδομή, περιλαμβανομένων των σηράγγων και των εγκαταστάσεων παραγωγής όπλων, θα καταστραφεί και δεν θα ξαναχτιστεί. Θα υπάρξει μια διαδικασία αποστρατιωτικοποίησης της Γάζας υπό την επίβλεψη ανεξάρτητων επιτηρητών, η οποία θα περιλαμβάνει την οριστική απόσυρση των όπλων από χρήση.»
Αυτό περιγράφει μια κατάσταση στην οποία η Χαμάς αποδέχεται τη δική της διάλυση ως ένοπλος παράγοντας στη Γάζα. Μέρος της διατύπωσης παραπέμπει στην επιρροή της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής του 1998. Αλλά αυτό έρχεται σε αντίθεση με την πραγματικότητα. Η Χαμάς έχει υποστεί τεράστια ζημιά ως στρατιωτική δύναμη τα τελευταία δύο χρόνια πολέμου. Δεν υφίσταται πλέον ως ο υβριδικός στρατός των 24 ταγμάτων που μπήκε στον πόλεμο μετά τις σφαγές της 7ης Οκτωβρίου 2023. Όμως, όπως μπορεί να διαπιστωθεί από την ταχύτητα και τη σκληρότητα με την οποία επανεπιβεβαίωσε την εξουσία της στο 47 τοις εκατό της Γάζας που εξακολουθεί να ελέγχει, απέχει πολύ από το να έχει καταστραφεί.
Ο ένοπλος αγώνας ως μέρος ενός μακροχρόνιου πολέμου με σκοπό τη διάλυση του Ισραήλ βρίσκεται στον πυρήνα του γενετικού κώδικα αυτού του κινήματος. Οι αξιωματούχοι του, πράγματι, έχουν καταστήσει απολύτως σαφές ότι δεν έχουν καμία πρόθεση να υλοποιήσουν εκείνες τις προβλέψεις του σχεδίου που τους καλούν να αφοπλιστούν. Στις 11 Οκτωβρίου, ένας αξιωματούχος της Χαμάς δήλωσε ξεκάθαρα στο Agence France-Presse ότι «η προτεινόμενη παράδοση όπλων είναι εκτός συζήτησης και δεν υπόκειται σε διαπραγμάτευση.»
Αφού η Χαμάς κατέστησε σαφή την πρόθεσή της να μην αφοπλιστεί, οι χώρες που είχαν εξετάσει το ενδεχόμενο να συμμετάσχουν στη «διεθνή δύναμη σταθεροποίησης» που προβλέπεται από το σχέδιο, τώρα το ξανασκέφτονται. Κανένας εξωτερικός τρίτος δεν θέλει να θέσει το ανθρώπινο δυναμικό του σε κίνδυνο αντιμετωπίζοντας μια τζιχαντιστική ένοπλη δύναμη αποφασισμένη να αποτρέψει τη δική της διάλυση. Και όσο η Χαμάς παραμένει σε έλεγχο μέρους της Γάζας, υπάρχει επιπλέον δισταγμός από την πλευρά εξωτερικών παραγόντων να δεσμεύσουν πόρους για την ανοικοδόμηση της Λωρίδας, δεδομένου του ενδεχομένου ότι οποιαδήποτε τέτοια επένδυση μπορεί να καταστραφεί ξανά όταν η Χαμάς επιλέξει να αναζωπυρώσει τον πόλεμο που αποτελεί τον λόγο ύπαρξής της.
Από την ισραηλινή σκοπιά, η τρέχουσα κατάσταση, στην οποία ένας σωρός ερειπίων υπό ισλαμιστική διακυβέρνηση περιβάλλεται από μια ζώνη ισραηλινού ελέγχου, κάθε άλλο παρά είναι μη διαχειρίσιμη. Το Ισραήλ κατάφερε τους τελευταίους μήνες να εγκαθιδρύσει αρκετές συμμαχικές πολιτοφυλακές βασισμένες σε φατρίες εντός της Γάζας. Αυτές φαίνεται να πρόκειται να παραμείνουν σε ύπαρξη στη ζώνη που ελέγχει το Ισραήλ. Το Άρθρο 17 του σχεδίου των 20 σημείων, στο μεταξύ, προβλέπει τη δυνατότητα ότι «σε περίπτωση που η Χαμάς καθυστερήσει ή απορρίψει την πρόταση… η ενισχυμένη επιχείρηση παροχής βοήθειας θα προχωρήσει στις απαλλαγμένες από τρομοκρατία περιοχές που έχουν παραδοθεί από τις Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) στη Διεθνή Δύναμη Σταθεροποίησης (ISF).»
Μια τέτοια κατάσταση δύσκολα θα διατηρηθεί μακροπρόθεσμα, φυσικά. Το Ισραήλ παραμένει αποφασισμένο να εξασφαλίσει την πλήρη διάλυση της οντότητας της Χαμάς στη Γάζα, αν όχι μέσω συμφωνίας, τότε δια της βίας. Αλλά δεδομένης της τρέχουσας δέσμευσης των ΗΠΑ στο σχέδιο των 20 σημείων, για την προσεχή περίοδο φαίνεται πιθανό ότι θα υπάρχουν δύο ντε φάκτο οντότητες διακυβέρνησης στη Γάζα και ότι οι διαλείπουσες εχθροπραξίες μεταξύ τους θα συνεχιστούν. Αυτό απέχει πολύ από την «μεγάλη συμφιλίωση και διαρκή αρμονία», φυσικά. Αλλά στη Μέση Ανατολή, τουλάχιστον, η νίκη της πραγματικότητας έναντι της αυταπάτης τείνει να είναι γρήγορη και αποφασιστική.
Τζόναθαν Σπάιερ
Ο Τζόναθαν Σπάιερ επιβλέπει το περιεχόμενο του Forum και είναι αρχισυντάκτης του Middle East Quarterly. Ο κ. Σπάιερ, δημοσιογράφος, συνεργάζεται με το Janes Intelligence Review, γράφει τακτική στήλη στην Jerusalem Post και είναι τακτικός συνεργάτης της Wall Street Journal και της The Australian. Αναφέρει συχνά ρεπορτάζ από τη Συρία και το Ιράκ. Έχει πτυχίο (B.A.) από το London School of Economics, μεταπτυχιακό (M.A.) από τη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών του Λονδίνου και διδακτορικό (Ph.D.) επίσης από το London School of Economics. Είναι συγγραφέας δύο βιβλίων: The Transforming Fire: The Rise of the Israel-Islamist Conflict (2010) και Days of the Fall: A Reporter’s Journey in the Syria and Iraq Wars (2017).
