Ενόχληση έχει προκαλέσει στο Κογκρέσο και σε κύκλους της αμερικανικής κυβέρνησης, ο τρόπος με τον οποίο η Τουρκία εκμεταλλεύθηκε επικοινωνιακά το θέμα της απόσυρσης της τροπολογίας Μενέντεζ. Στην Ουάσιγκτον, όπου όλοι γνωρίζουν ότι αυτή η εξέλιξη δεν οφείλεται ούτε στην επιρροή του ακριβοπληρωμένου τουρκικού μηχανισμού πίεσης ούτε σε κάποια ιδιοφυή στρατηγική των επιτελών του Ερντογάν, εξεπλάγησαν από τους πανηγυρισμούς και τις θριαμβολογίες. Και αντιστοίχως προβληματίστηκαν από το αφήγημα που διαμορφώθηκε στην Αθήνα περί ελληνικής ήττας.

Και τα δύο κόμματα στο Κογκρέσο συμφωνούν ότι τέτοιου είδους αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από τις αρμόδιες επιτροπές και να μην επιβάλλονται μέσω τροπολογιών. «Σήμερα είναι η Τουρκία, αύριο θα είναι η Σαουδική Αραβία και κάποια στιγμή θα αποδυναμωθούν τελείως οι επιτροπές», είπαν στην «Κ» πηγές του Κογκρέσου, επιχειρώντας να αιτιολογήσουν τη στάση τους υπέρ της απόρριψης της τροπολογίας. Αυτό που καθιστούν σαφές, όμως, και είναι ίσως το πιο σημαντικό, είναι ότι η μη στήριξη της συγκεκριμένης τροπολογίας δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση στήριξη του αιτήματος της Τουρκίας για αγορά και αναβάθμιση. Είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα, όπως διευκρινίζουν.

Οι επιτροπές

Στο επόμενο στάδιο η αμερικανική κυβέρνηση θα στείλει ειδοποίηση στις αρμόδιες επιτροπές διεθνών υποθέσεων Βουλής και Γερουσίας και θα περιμένει την τελική ετυμηγορία, η οποία θα ληφθεί από τη λεγόμενη «ομάδα των 4». Εκεί οι αποφάσεις λαμβάνονται ομόφωνα και η γνώμη του προέδρου μιας επιτροπής έχει την ίδια βαρύτητα με τη γνώμη του αντιπροέδρου της, με ό,τι αυτό σημαίνει για το τουρκικό αίτημα, ακόμη και έπειτα από μια ενδεχόμενη εναλλαγή ρόλων που ίσως προκύψει στις ενδιάμεσες εκλογές.

Είναι σημαντικό πάντως να γίνει κατανοητό το σκεπτικό της αρχικής απόφασης προώθησης των δύο τροπολογιών (Πάπας – Μενέντεζ). Επρόκειτο για μια επιπρόσθετη δικλίδα ασφαλείας απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα, ένα ακόμη εργαλείο ανακοπής της. Κανείς από όσους λειτουργούν παρασκηνιακά για την εξυπηρέτηση των ελληνικών συμφερόντων δεν βασίστηκε ούτε επένδυσε αποκλειστικά σε αυτές για την επίτευξη των στόχων. Μάλιστα, όπως εξηγεί στην «Κ» σημαντικός παράγοντας του ελληνοαμερικανικού λόμπι, «τα οφέλη της εισαγωγής των δύο τροπολογιών είναι πολύ περισσότερα από την τελική κατάληξή τους, όσο και αν αυτό δυσκολεύεται να γίνει αντιληπτό σε πρώτη ανάγνωση».

Οταν κατατέθηκε το τουρκικό αίτημα περί αγοράς και αναβάθμισης των F-16, ελάχιστοι στην Ουάσιγκτον το συνέδεαν με τις υπερπτήσεις και τις παραβιάσεις στο Αιγαίο. Αυτό που έχει επιτευχθεί σήμερα, έναν χρόνο μετά, είναι τα δυο θέματα να είναι αλληλένδετα και να αποτελούν «ένα κοινό πακέτο». Αυτό το πακέτο έχει συμπεριληφθεί στην ατζέντα κάθε είδους συνομιλιών ΗΠΑ – Τουρκίας, έχει γίνει αντικείμενο προβληματισμού στο Κογκρέσο, έχει φθάσει στο Οβάλ Γραφείο, έχει αποτελέσει πεδίο ανάλυσης από κάθε δεξαμενή σκέψης και αμερικανικό ΜΜΕ και, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, έχει επηρεάσει σημαντικά και την εξέλιξη των τεχνικών συζητήσεων για την αγορά και την αναβάθμιση.

Εχει γίνει κατανοητό ακόμη και σε όσους εξακολουθούν να στηρίζουν την Τουρκία, ότι ενδεχόμενο μελλοντικό πράσινο φως για αναβάθμιση ή πώληση των F-16, θα πρέπει να συνοδεύεται με κάποιον τρόπο από συγκεκριμένες προϋποθέσεις για τις υπερπτήσεις και τον σεβασμό της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά του Αιγαίου. Προϋποθέσεις οι οποίες αν δεν τηρηθούν με συνέπεια από την Τουρκία (μια και από τη συμφωνία π.χ. αναβάθμισης έως την παράδοση του αναβαθμισμένου προϊόντος μεσολαβούν χρόνια) θα πυροδοτήσουν σειρά εξελίξεων, που ίσως να θυμίζουν την υπόθεση των F-35. Αν έχει διδάξει κάτι αυτή η ιστορία, όπως λένε με νόημα στην Ουάσιγκτον, είναι ότι όλες οι συμφωνίες σε όσο προχωρημένο στάδιο και αν βρίσκονται, μπορούν να ανατραπούν.

Η γκάφα με τους S-300 και τα αυστηρά μηνύματα

Αποτελεί πια προϊόν κοινής παραδοχής τόσο στην κυβέρνηση όσο και στο Κογκρέσο ότι η τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο και το πρωτοφανές επίπεδο της επιθετικής ρητορικής είναι πολύ δύσκολο να αγνοηθούν. Δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί και το έλλειμμα αξιοπιστίας της Τουρκίας, το οποίο επιβαρύνθηκε ακόμη περισσότερο με την αβάσιμη κατηγορία της χρήσης των S-300 εκ μέρους της Ελλάδας. Μια κατηγορία που κατέπεσε με ευκολία, καθώς η ελληνική πλευρά απέδειξε με στοιχεία στους συνομιλητές της ότι είχε γίνει χρήση άλλου αμυντικού συστήματος και όχι της ρωσικής αντιπυραυλικής συστοιχίας.

Είναι πια ξεκάθαρο για τους Αμερικανούς ότι η Τουρκία κατηγορεί βάσει σχεδίου την Ελλάδα, χωρίς όμως να μπορεί να στηρίξει και να αποδείξει τους ισχυρισμούς της. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από λίγες εβδομάδες στη Νέα Υόρκη, υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος μετέφερε προσωπικά στον κ. Ερντογάν το μήνυμα ότι «αν δεν σταματήσεις την επιθετικότητα στο Αιγαίο δεν θα δεις ποτέ F-16». Και στην αναμενόμενη απάντηση του Τούρκου προέδρου ότι «οι Ελληνες είναι αυτοί που κάνουν τις παραβιάσεις», του ζήτησε να του προσκομίσει όλα τα αποδεικτικά στοιχεία. Ακόμη περιμένει να του αποσταλούν, όπως διαβεβαιώνουν από το γραφείο του.

Στο ίδιο πλαίσιο των δύσκολων συζητήσεων που διεξάγουν πίσω από κλειστές πόρτες οι Αμερικανοί με έναν συνομιλητή που δεν εμπιστεύονται, είναι και η οργισμένη προτροπή κορυφαίου στελέχους της κυβέρνησης προς τον υφυπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, που βρέθηκε πρόσφατα στην Ουάσιγκτον. «Βοηθήστε», του είπε, «τον εαυτό σας σταματώντας το επικίνδυνο παιχνίδι που παίζετε στο Αιγαίο, αν δεν το πράξετε μην περιμένετε από εμάς να σας βοηθήσουμε να πάρετε τα F-16».

Καθημερινή