Παρόλο που οι σχέσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας μπορεί να θερμαίνονται, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Ερντογάν μετριάζει τη ρητορική του κατά του Ισραήλ.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ Άχμεντ αλ-Σαράα και ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φτάνουν για συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα νωρίτερα φέτος. Το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και η Τουρκία είναι βασικοί παράγοντες στη διαμόρφωση της τύχης της Συρίας και της περιφερειακής σταθερότητας, υποστηρίζει ο αρθρογράφος.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ Άχμεντ αλ-Σαράα και ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φτάνουν για συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα νωρίτερα φέτος. Το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και η Τουρκία είναι βασικοί παράγοντες στη διαμόρφωση της τύχης της Συρίας και της περιφερειακής σταθερότητας, υποστηρίζει ο αρθρογράφος.
(φωτογραφία: Cagla Gurdogan/Reuters)
του DOUGLAS BLOOMFIELD
31 Ιουλίου 2025 04:14
Ενημέρωση: 31 Ιουλίου 2025 04:15
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αναζωπυρώνει τη «φιλία» του με έναν από τους πιο απροκάλυπτα αντιισραηλινούς, αντισημιτικούς και φιλοχαμασικούς ηγέτες στον κόσμο, τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η σχέση τους έχει υπάρξει κατά καιρούς θερμή και ψυχρή, με ανταλλαγές κομπλιμέντων και προσβολών, αλλά φαίνεται πως τώρα βρίσκεται σε φάση θέρμανσης. Έχουν συνομιλήσει αρκετές φορές από τις προεδρικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, και οι σύμβουλοί τους βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία. Ένα από τα θέματα που φέρεται να βρίσκονται στην ατζέντα είναι το F-35, το πιο προηγμένο μαχητικό αεροσκάφος στον κόσμο.
Ο Ερντογάν επιθυμεί να αγοράσει δεκάδες μαχητικά πέμπτης γενιάς με τεχνολογία stealth, τα οποία αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ισραηλινής άμυνας. Αυτό προκαλεί ανησυχία στους σχεδιαστές του Ισραηλινού Στρατού (IDF) σχετικά με τον αντίκτυπο στην ποιοτική στρατιωτική του υπεροχή, δεδομένης της εχθρικότητας του Ερντογάν προς το εβραϊκό κράτος.
Ο Τραμπ είχε μπλοκάρει την πώληση κατά την πρώτη του θητεία, αφότου η Τουρκία αγόρασε τα ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα S-400. Αμερικανοί αξιωματούχοι της άμυνας φοβήθηκαν για την ασφάλεια της προηγμένης αμερικανικής τεχνολογίας δίπλα σε ένα ρωσικό σύστημα συλλογής πληροφοριών όπως το S-400. Ανησυχούσαν ότι η νέα αμυντική σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία ήταν ασύμβατη με τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συναντά τον ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΙΡΑΝ Μασούντ Πεζεσκιάν στο περιθώριο της Συνόδου του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας την περασμένη εβδομάδα στο Χανκέντι, στο Αζερμπαϊτζάν. (φωτογραφία: ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ/REUTERS)
Αποτελεί η Τουρκία πρόβλημα για την ασφάλεια;
Η Τουρκία «αποτελεί ολοένα και περισσότερο πρόβλημα για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ» και θεωρείται «αναξιόπιστη» εντός του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τον Μάικλ Ρούμπιν, πρώην αξιωματούχο του Πενταγώνου και μελετητή στο American Enterprise Institute.
Κατά την άποψη των Ισραηλινών στρατηγικών αναλυτών, η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει μεταβληθεί από σύμμαχος σε αυξανόμενη απειλή και σε αντικείμενο ενισχυμένου σχεδιασμού ασφάλειας.
Μια ακόμη ανησυχία είναι ότι η Τουρκία θέλει να δημιουργήσει τη δική της αμυντική βιομηχανία και «μπορεί να αντιστρέψει τη μηχανική οποιασδήποτε προηγμένης τεχνολογίας της δοθεί, γεγονός που καθιστά την πώληση των F-35 ακόμη πιο αυτοκαταστροφική», έγραψε ο Ρούμπιν.
Αλλά τώρα, ο Τούρκος ισχυρός άνδρας φέρεται να είναι βέβαιος ότι ο βαθιά συναλλακτικός Τραμπ δεν θα μπορέσει να αντισταθεί σε μια συμφωνία F‑35 πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οποιαδήποτε πώληση πρέπει να περάσει από έλεγχο του Κογκρέσου, όπου πολλοί ήδη αμφισβητούν τη δέσμευση του Ερντογάν στη δημοκρατία και στο ΝΑΤΟ. Οι υποστηρικτές της Ελλάδας και του Ισραήλ αναμένεται να ασκήσουν πιέσεις κατά της συμφωνίας.
Ο Τραμπ, που κάποτε είχε δηλώσει ότι είναι «μεγάλος θαυμαστής» του Ερντογάν, του είχε στείλει ένα δηκτικό γράμμα το 2019, απειλώντας να «καταστρέψει την τουρκική οικονομία», λέγοντας πως η ιστορία θα τον καταγράψει ως «διάβολο» και «ανόητο» εάν δεν περιόριζε τις επιθέσεις στους Κούρδους στη βόρεια Συρία. Τώρα έχουν επιστρέψει σε φιλικούς τόνους.
Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν υποστηρίξει την κουρδική ανεξαρτησία και αυτονομία εντός της Συρίας υπό τον πρώην πρόεδρο Μπασάρ αλ‑Άσαντ και επιθυμούν την προστασία της από το νέο καθεστώς. Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDR) των Κούρδων ήταν ο βασικός εταίρος της Ουάσιγκτον κατά του ISIS, και ανησυχούν ότι τα σχέδια του Τραμπ για μείωση της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή θα τους αφήσουν εκτεθειμένους. Οι SDR διαπραγματεύονται επί του παρόντος την κουρδική αυτονομία με το νέο καθεστώς στη Δαμασκό και με την Τουρκία. Οι Κούρδοι της Συρίας και του Ιράκ διατηρούν μακροχρόνιες, ανεπίσημες σχέσεις με το Ισραήλ.
Το νέο καθεστώς στη Συρία επιδιώκει φιλικές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Τουρκία και, δυνητικά, με το Ισραήλ. Ο Τραμπ στράφηκε προς τον Ερντογάν για καθοδήγηση στη διαχείριση των σχέσεων με το νέο καθεστώς στη Δαμασκό, ιδιαίτερα όσον αφορά την άρση κυρώσεων και τη συνάντηση με τον νέο ηγέτη.
Η Τουρκία θέλει να έχει ρόλο στην αναμόρφωση της Συρίας, που κάποτε ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι νέοι κυβερνώντες της Δαμασκού βλέπουν την Τουρκία ως αντικαταστάτη του Ιράν στην ανοικοδόμηση του στρατού της και οι δύο κυβερνήσεις ανακοίνωσαν ότι θα συνεργαστούν για την καταπολέμηση του ISIS. Αυτό πιθανότατα συνεπάγεται μια μόνιμη τουρκική παρουσία στη Συρία, γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει σε συγκρούσεις με το Ισραήλ.
Οι θέσεις του Ερντογάν και τι σημαίνουν για το Ισραήλ
Οι σχέσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας μπορεί να θερμαίνονται, αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Ερντογάν μετριάζει τη ρητορική του κατά του Ισραήλ. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και εβραϊκές οργανώσεις έχουν κατηγορήσει τον Ερντογάν για αντισημιτισμό· ενδέχεται να είναι ο πιο επικίνδυνος αντισημίτης εκτός Τεχεράνης.
Πρόσφατα δήλωσε, «ο Αλλάχ θα καταστρέψει το Ισραήλ», απείλησε με άμεση επέμβαση στον πόλεμο Ισραήλ‑Χαμάς και παρομοίασε τους ηγέτες του Ισραήλ με τον Χίτλερ και τον Στάλιν. Έχει κατηγορήσει το Ισραήλ για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» στο Διεθνές Δικαστήριο και διέκοψε τις διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις με το εβραϊκό κράτος τον περασμένο Νοέμβριο εξαιτίας του πολέμου στη Γάζα.
Όπως και το Κατάρ, υπήρξε σταθερός υποστηρικτής της Χαμάς, προσφέροντας στην εξόριστη ηγεσία της και στις οικογένειές τους ασφαλές – και πολυτελές – καταφύγιο. Και οι δύο χώρες είναι πεπεισμένες ότι τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον θα τις θωρακίσουν από ενδεχόμενες συνέπειες για την υποστήριξή τους προς τη Χαμάς.
«Ο Ερντογάν βλέπει πολύ τον εαυτό του στον Τραμπ και στις πολιτικές του», όπως η ανατροπή θεσμών, η «πολωτική ρητορική» και η «απέχθεια προς φιλελεύθερες, προοδευτικές ατζέντες», γράφει ο Άλπερ Τσοσκούν του Carnegie Endowment for International Peace. «Ο Τραμπ είναι δηλωμένος θαυμαστής του Ερντογάν» και οι δύο «είναι συναλλακτικοί εταίροι με συγγενή νοοτροπία».
Μερικές ημέρες αφότου ο Ερντογάν συνέλαβε τον βασικό πολιτικό του αντίπαλο, Εκρέμ Ιμάμογλου, δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, τον Μάρτιο, ο Τραμπ επαίνεσε τον Ερντογάν ως «έναν καλό ηγέτη», ανέφερε ο Τσοσκούν, ενώ ο απεσταλμένος του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, μίλησε για «πολλά θετικά, καλά νέα» από την Τουρκία.
Ο Τραμπ έχει ιδιαίτερη προτίμηση στους αυταρχικούς ηγέτες όπως ο Ερντογάν, ο Βλαντίμιρ Πούτιν στη Ρωσία, ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία, ο Ναρέντρα Μόντι στην Ινδία και ο Σι Τζινπίνγκ στην Κίνα. Οι σχέσεις του με δημοκρατικούς συμμάχους στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, αντιθέτως, είναι συχνά ταραχώδεις και δηκτικές.
Πριν το Ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν αναλάβει την εξουσία το 2002, η Τουρκία ήταν μια δημοκρατία με στενούς πολιτικούς, στρατιωτικούς και οικονομικούς δεσμούς με το Ισραήλ.
Η Τουρκία απαιτεί επανειλημμένα από το Ισραήλ να τερματίσει την κατοχή της Δυτικής Όχθης, ενώ η ίδια εξακολουθεί να κατέχει το βόρειο τμήμα της Κύπρου για περισσότερα από 50 χρόνια, το οποίο μετονόμασε σε «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Ούτε τα Ηνωμένα Έθνη, ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες, ούτε καμία άλλη χώρα την αναγνωρίζει. Το Ισραήλ διατηρεί στενές πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις με την ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία στο νότιο ήμισυ του νησιού. Επίσης, αποτελεί δημοφιλή προορισμό για Ισραηλινούς τουρίστες και για Ισραηλινούς που επιθυμούν πολιτικούς γάμους.
Η Τουρκία και το Ισραήλ είχαν κάνει βήματα προς την αποκατάσταση των σχέσεών τους, αλλά αυτό τελείωσε μετά τις σφαγές της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και την αντίδραση του Ισραήλ.
Ο Τραμπ έχει δείξει ότι είναι καλός φίλος του Ισραήλ και πρόθυμος να ενεργήσει κατά του αντισημιτισμού. Μπορεί να ενισχύσει αυτή τη δέσμευση λέγοντας στον Ερντογάν ότι αυτά που λέει και κάνει είναι απαράδεκτα. Διακυβεύονται πολλά στη διμερή σχέση και ο Ερντογάν χρειάζεται τις θερμές σχέσεις περισσότερο απ’ ό,τι ο Τραμπ. Εάν ο Αμερικανός πρόεδρος μπορεί να εκφοβίζει πανεπιστήμια με το να τους στερεί ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για έρευνα, θα πρέπει να έχει και το θάρρος να σταθεί απέναντι σε έναν αυταρχικό όπως ο Ερντογάν.
Ο αρθρογράφος είναι δημοσιογράφος με έδρα την Ουάσιγκτον, σύμβουλος, λομπίστας και πρώην διευθυντής νομοθετικών υποθέσεων στην Αμερικανοϊσραηλινή Επιτροπή Δημοσίων Υποθέσεων (AIPAC).
Ἡ Ἰνδία, τό Πακιστάν, ἡ Τουρκία, καί ἐμεῖς