3 Ιουλίου 2025
Το Τουρκικό Ναυτικό πραγματοποίησε άσκηση με την ονομασία «Γαλάζια Πατρίδα» τον Ιανουάριο του 2025, καλύπτοντας περιοχές στο Αιγαίο Πέλαγος, τη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο.
Αμπντουλλάχ Μποζκούρτ / Στοκχόλμη
Επιστολή υπογεγραμμένη από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ από τζιχαντιστικές ομάδες υποστηριζόμενες από την Τουρκία πέρυσι.
Η επιστολή, την οποία εξασφάλισε το Nordic Monitor, αποκαλύπτει ότι έχουν δοθεί εντολές σε πολλούς τουρκικούς θεσμούς να συντάξουν συμφωνία για Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) με τη Συρία. Στόχος είναι η διασφάλιση των συμφερόντων τόσο της Τουρκίας όσο και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ), ενός αποσχισθέντος κράτους στο νησί της Μεσογείου που αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.
«Με την ανατροπή του καθεστώτος Μπάαθ και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μεταβατική κυβέρνηση, καταβάλλονται προσπάθειες σε συντονισμό με τους αρμόδιους θεσμούς μας για να καθοριστεί το θαλάσσιο σύνορο με τη Συρία και να οριοθετηθούν οι θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών υδάτων, με τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας», έγραψε ο Φιντάν στην επιστολή, με ημερομηνία 16 Ιουνίου και απευθυνόμενη στο Προεδρείο της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.
Ο Φιντάν τόνισε επίσης ότι η Τουρκία δεσμεύεται να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της ΤΔΒΚ σε κάθε μελλοντική συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με τη Δαμασκό.
Η επιστολή αποτελεί την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι έχουν ήδη ξεκινήσει προετοιμασίες για μια τέτοια θαλάσσια συμφωνία — παρά τις προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Μεταφορών, που υποδείκνυαν ότι η Άγκυρα εξέταζε ένα τέτοιο ενδεχόμενο μόνο ως μελλοντική πιθανότητα.
Η επιστολή του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επιβεβαιώνει ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία χάραξης θαλάσσιων συνόρων με τη Συρία:
Turkey_Syria_MaritimeΟ Φιντάν απέρριψε επίσης ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είχε δεσμευθεί να μην επιδιώξει θαλάσσια συμφωνία με τη Συρία κατά τη διάρκεια της συνάντησής του στις 12 Ιανουαρίου 2025 στο Ριάντ με την Κάγια Κάλας, την ύπατη εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Θα ήταν ωφέλιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις και ανακοινώσεις του υπουργείου μας επί του θέματος», ανέφερε ο Φιντάν στην επιστολή, προσθέτοντας: «Η ΕΕ δεν έχει κανένα δικαίωμα να σχολιάζει ενδεχόμενη συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας τους».
Μια τουρκοσυριακή θαλάσσια συμφωνία θα μπορούσε να μεταβάλει σημαντικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε επίκεντρο περιφερειακών εντάσεων. Η ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων κάτω από τον θαλάσσιο πυθμένα έχει οδηγήσει σε αλληλεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από πολλά παράκτια κράτη, με την Τουρκία να βρίσκεται στο επίκεντρο διαφορών που περιλαμβάνουν την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Δεδομένου του σύνθετου ιστορικού της περιοχής και των επικαλυπτόμενων διεκδικήσεων ΑΟΖ, κάθε συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας θα μπορούσε να κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις ανάμεσα στην Άγκυρα και τα κράτη-μέλη της ΕΕ Ελλάδα και Κύπρο, οδηγώντας τις Βρυξέλλες σε μία ακόμη αντιπαράθεση με τη μακροχρόνια προβληματική υποψήφια χώρα.
Η Τουρκία φαίνεται να εκμεταλλεύεται μια στρατηγική ευκαιρία σε μια μετα-Άσαντ Συρία, την οποία πλέον ηγείται ο Πρόεδρος Άχμαντ αλ-Σαράα, με τον οποίο Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν αναπτύξει μακροχρόνια, αν και μυστική, συνεργασία. Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, η Τουρκία έχει υποστηρίξει και εξοπλίσει διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες με στόχο την ανατροπή του Άσαντ.
Η Άγκυρα είχε προηγουμένως επιχειρήσει να επιτύχει συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με την κυβέρνηση Άσαντ, αλλά αυτές οι προσπάθειες ανεστάλησαν λόγω του ξεσπάσματος της συριακής σύρραξης το 2011.
Αυτή τη φορά, μια επιτυχημένη συμφωνία δεν θα εδραίωνε μόνο το θαλάσσιο σύνορο της Τουρκίας με τη Συρία, αλλά θα ενίσχυε επίσης τις νομικές αξιώσεις της Άγκυρας στην περιοχή, θα προσέφερε ντε φάκτο αναγνώριση στην ΤΔΒΚ και ενδεχομένως θα άνοιγε νέες περιοχές για ενεργειακή εξερεύνηση.
Η συμφωνία θα μπορούσε επίσης να ανοίξει τον δρόμο για κοινή εξερεύνηση και εκμετάλλευση διασυνοριακών υδρογονανθρακικών πόρων από την Τουρκία και τη Συρία. Δεδομένου ότι η Δαμασκός δεν διαθέτει επί του παρόντος την ικανότητα να διεξάγει υπεράκτιες γεωτρήσεις, η Άγκυρα θα ηγείτο πιθανότατα των τεχνικών και επιχειρησιακών προσπαθειών στο πλαίσιο μιας τέτοιας συμφωνίας.
Ωστόσο, η προτεινόμενη συμφωνία αναμένεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις της Τουρκίας με τρίτες χώρες όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και ο Λίβανος — χώρες που διατηρούν δικά τους συμφέροντα στα αμφισβητούμενα ύδατα της Μεσογείου και είναι επιφυλακτικές απέναντι σε οποιαδήποτε κίνηση θα μπορούσε να μεταβάλει την ισορροπία των θαλάσσιων διεκδικήσεων.
Η Τουρκία έχει από καιρό αντιταχθεί στις συμφωνίες θαλάσσιας οριοθέτησης που υπέγραψε η Κύπρος με την Αίγυπτο το 2003, τον Λίβανο το 2007 και το Ισραήλ το 2010, υποστηρίζοντας ότι οι συμφωνίες αυτές παραβιάζουν τα δικαιώματα της ΤΔΒΚ. Η Άγκυρα και η ΤΔΒΚ έχουν επίσης επικρίνει την απόφαση της Λευκωσίας να χορηγήσει άδειες για εξερεύνηση σε υπεράκτια οικόπεδα υδρογονανθράκων.
Η Τουρκία φαίνεται να ακολουθεί παρόμοιο σχέδιο με εκείνο που εφάρμοσε με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, το οποίο κατέληξε σε μια αμφιλεγόμενη συμφωνία για θαλάσσια οριοθέτηση το 2019. Η συμφωνία αυτή κλιμάκωσε απότομα τις εντάσεις με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε απάντηση στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο θαλάσσιας οριοθέτησης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε στις 12 Δεκεμβρίου 2019 ότι η συμφωνία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών και δεν μπορεί να παράγει έννομα αποτελέσματα για τρίτα κράτη.
