Το σχέδιο της Τουρκίας να ξεκινήσει γεωτρήσεις το 2026 σηματοδοτεί την προσπάθεια της, που είναι τολμηρή, να εξασφαλίσει στρατηγική θέση στη Σομαλία, καθώς το Μογκαντίσου συνεχίζει να αντιμετωπίζει την ισλαμική εξέγερση.
Με τις προετοιμασίες για την έναρξη γεωτρήσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Σομαλία σε εξέλιξη, η Άγκυρα είναι έτοιμη να επεκτείνει τη στρατηγική της παρουσία στο Κέρας της Αφρικής, αυξάνοντας τον κίνδυνο εντατικοποίησης των αντιπαλοτήτων μεταξύ των περιφερειακών δυνάμεων και των δυνάμεων του Κόλπου, οι οποίες έχουν όλες συμφέροντα στο Κέρας.
Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ ανακοίνωσε νωρίτερα αυτό το μήνα ότι η Τουρκία θα ξεκινήσει ερευνητικές γεωτρήσεις σε τρεις υπεράκτιες περιοχές υπό τη δικαιοδοσία της Σομαλίας, καθώς και στην ξηρά το 2026, προκειμένου να αξιολογήσει την οικονομική τους σκοπιμότητα. Η κίνηση αυτή ακολουθεί μήνες σεισμικών ερευνών από την TPAO, την εθνική εταιρεία ενέργειας, και σηματοδοτεί το μέχρι τώρα πιο ουσιαστικό βήμα στην προσπάθεια της Τουρκίας να εξασφαλίσει θέση στον ανεξερεύνητο τομέα των υδρογονανθράκων της Σομαλίας.
«Ολοκληρώσαμε τις σεισμικές μας εργασίες φέτος και το 2026 θα είναι πιθανότατα η χρονιά των γεωτρήσεων μας στην υπεράκτια ζώνη της Σομαλίας», δήλωσε ο Μπαϊρακτάρ στους δημοσιογράφους σε συνέντευξη Τύπου στις 3 Δεκεμβρίου.
Αξιωματούχοι και εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι ακόμη και μια μέτρια παραγωγή θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει την εύθραυστη οικονομία της Σομαλίας, ενώ θα εδραιώσει την Τουρκία πιο βαθιά στο πολιτικό, ασφαλιστικό και εμπορικό τοπίο του Κέρατος της Αφρικής.
Το δυναμικό της Σομαλίας
Η TPAO έστειλε το σεισμικό ερευνητικό σκάφος Oruc Reis στα ύδατα της Σομαλίας τον Οκτώβριο του 2024 για να διερευνήσει την ύπαρξη πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το πλήρωμα πέρασε μήνες εξερευνώντας τα τρία υπεράκτια μπλοκ, έκαστο περίπου 5.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, πριν επιστρέψει στην Τουρκία τον Ιούνιο, σύμφωνα με τον Μπαϊρακτάρ.
Οι προσπάθειες εξερεύνησης έγιναν ως τα επόμενα βήματα μετά την υπογραφή δύο συμφωνιών μεταξύ Άγκυρας και Μογκαντίσου το 2024. Η πρώτη, ένα πλαίσιο αμυντικής και οικονομικής συνεργασίας, επιτρέπει στην Τουρκία να βοηθήσει τη Σομαλία να δημιουργήσει ναυτικό και να εξασφαλίσει την ακτογραμμή της, ενώ η δεύτερη παραχωρεί στην TPAO αποκλειστικά δικαιώματα εξερεύνησης και ανάπτυξης των υπεράκτιων περιοχών.
Η Τουρκία και η Σομαλία υπέγραψαν μια τρίτη συμφωνία νωρίτερα φέτος για την εξερεύνηση υδρογονανθράκων σε τρία επιπλέον χερσαία τμήματα, όπως ανακοίνωσε το Υπουργείο Ενέργειας τον Απρίλιο, χωρίς να προσδιορίσει την ακριβή τοποθεσία.
Εμπειρογνώμονες στον τομέα της ενέργειας και της γεωπολιτικής που μίλησαν στο Al-Monitor δήλωσαν ότι ακόμη και μικρές ποσότητες εμπορικά βιώσιμης παραγωγής θα ωφελήσουν τα ταμεία της ταλαιπωρημένης ομοσπονδιακής κυβέρνησης στο Μογκαντίσου.
Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι το ακαθάριστο εθνικό προϊόν της Σομαλίας ανήλθε σε 12,1 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, οπότε τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα μπορούσαν πράγματι να αλλάξουν την τύχη αυτής της χώρας που μαστίζεται από τον πόλεμο και τη φτώχεια.
Σύμφωνα με την Διεύθυνση Διεθνούς Εμπορίου του Υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, η Σομαλία εκτιμάται ότι διαθέτει 30 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, που αντιστοιχούν σε περισσότερα από 80 χρόνια κατανάλωσης της Τουρκίας με 1 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα. Ανάλογα με τη βαρύτητα και την «ελαφρότητα» (περιεκτικότητα σε θείο), αυτό θα είχε αξία περίπου 1,7 τρισεκατομμυρίων έως 1,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στις τρέχουσες τιμές της αγοράς, αν και είναι απίθανο όλο (ή ακόμα και το μεγαλύτερο μέρος) του πετρελαίου να είναι ανακτήσιμο ή να βρίσκεται εντός των έξι μπλοκ — τρία υπεράκτια και τρία χερσαία — όπου θα δραστηριοποιείται η TPAO.
Τα πιθανά οφέλη της Τουρκίας
Η ενεργειακή πρωτοβουλία της Τουρκίας και της Σομαλίας εντάσσεται επίσης στην ευρύτερη στρατηγική της Άγκυρας στην Αφρική, όπου επιδιώκει να επεκτείνει τους εμπορικούς και αμυντικούς δεσμούς της, ενώ ταυτόχρονα τοποθετείται ως εταίρος ασφαλείας των δυτικών δυνάμεων που δραστηριοποιούνται στην ήπειρο.
Η Σομαλία φιλοξενεί τη μεγαλύτερη υπερπόντια στρατιωτική βάση της Τουρκίας, την TURKSOM, όπου, μεταξύ άλλων, το τουρκικό προσωπικό εκπαιδεύει τις σομαλικές δυνάμεις που πολεμούν μια ισλαμιστική εξέγερση που συνεχίζεται για περισσότερο από μια δεκαετία. Η Άγκυρα καθιέρωσε τη βάση το 2017.
Ο πρόεδρος Χασάν Σέιχ Μοχάμουντ ηγείται της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, η οποία μάχεται την Αλ Σαμπάμπ, που συνδέεται με την Αλ Κάιντα. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η Τουρκία έχει παράσχει πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε βοήθεια στη Σομαλία από το 2011.
«Η Τουρκία ενισχύει την επιρροή της με την υπάρχουσα στρατιωτική της παρουσία στη Σομαλία για να προστατεύσει τις ακτές και τα χωρικά ύδατα της χώρας», δήλωσε στο Al-Monitor ο Καάν Ντεβετσιόγλου, συντονιστής των σπουδών για τη Βόρεια και Ανατολική Αφρική στο ORSAM, ένα ερευνητικό κέντρο με έδρα την Άγκυρα. «Το γεγονός ότι η TPAO προχωρά σε αυτό το έργο δείχνει την ικανότητά της να αναλαμβάνει κινδύνους σε μια περιοχή όπου άλλες διεθνείς εταιρείες διστάζουν να εισέλθουν».
Η εκτεταμένη πειρατεία στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους για την ασφάλεια κατά τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων εξερεύνησης και γεώτρησης στα ύδατα της Σομαλίας, μαζί με τη γενική αστάθεια στη χώρα λόγω των αυξανόμενων συγκρούσεων μεταξύ των μαχητών και των σομαλικών στρατευμάτων. Λόγω του κινδύνου πειρατείας, καθώς και των μακροχρόνιων επιθέσεων των Χούθι εναντίον πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα, το τουρκικό ναυτικό ανέθεσε σε δύο πολεμικά πλοία την προστασία του Oruc Reis κατά τη διάρκεια των εξερευνήσεών του πέρυσι.
Η στρατιωτική επιρροή της Δύσης σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής έχει μειωθεί, με αρκετές πρώην αποικίες — το Μάλι, το Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα — να εκδιώκουν τα γαλλικά στρατεύματα και άλλες να περιορίζουν τις μακροχρόνιες συμφωνίες ασφάλειας με το Παρίσι. Στο πλαίσιο αυτό, η Γαλλία τα τελευταία πέντε χρόνια έχει επιστρέψει στρατιωτικές βάσεις και έχει μειώσει σημαντικά την παρουσία της στην περιοχή.
Η Μόσχα έχει επιδιώξει να καλύψει μέρος του κενού, διατηρώντας μια παρουσία ασφαλείας μέσω δυνάμεων συνδεδεμένων με το κράτος, όπως το Σώμα Αφρικής, σε χώρες από τις οποίες έχουν αποχωρήσει τα δυτικά στρατεύματα, και επεκτείνοντας τους στρατιωτικούς και οικονομικούς δεσμούς με τις κυβερνήσεις του Σαχέλ.
Μέσα σε αυτό το μεταβαλλόμενο τοπίο, η Άγκυρα έχει τοποθετήσει τον εαυτό της ως εναλλακτικό εταίρο για τα αφρικανικά κράτη, εμβαθύνοντας τη στρατιωτική συνεργασία και τις πωλήσεις αμυντικού εξοπλισμού, ενώ παράλληλα χτίζει διπλωματικούς και εμπορικούς δεσμούς που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την επιρροή της σε σχέση με τους δυτικούς και ρωσικούς παράγοντες.
Πολλά αφρικανικά κράτη, μεταξύ των οποίων η Μπουρκίνα Φάσο, το Τσαντ, το Μάλι, ο Νίγηρας, η Σενεγάλη και το Τόγκο, έχουν συνάψει συμφωνίες με την Άγκυρα για στρατιωτικό εξοπλισμό, που περιλαμβάνει από θωρακισμένα οχήματα και drones Baykar και Anka έως το Hurkus της Turkish Aerospace Industries, ένα επανδρωμένο βασικό εκπαιδευτικό αεροσκάφος και αεροσκάφος στενής αεροπορικής υποστήριξης.
Διαχείριση του ανταγωνισμού
Η επέκταση της Τουρκίας στη Σομαλία συνοδεύεται από διαρθρωτικούς περιορισμούς και περιφερειακές ευαισθησίες που ενδέχεται να αμβλύνουν τις φιλοδοξίες της.
Κατ’ αρχάς, η Άγκυρα δεν διαθέτει τη σημαντική χρηματοδοτική δύναμη της Κίνας και πρέπει να κινηθεί σε μια πολυπληθή περιοχή του Κέρατος της Αφρικής, όπου η Αίγυπτος, η Αιθιοπία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα βλέπουν τις εξελίξεις στη Σομαλία μέσα από το πρίσμα των δικών τους αντιπαλοτήτων και συμφερόντων ασφαλείας.
Η περιορισμένη χρηματοδοτική ικανότητα της Τουρκίας περιορίζει τελικά την εμβέλειά της στην Αφρική. Οι τουρκικές εταιρείες δεν μπορούν να αναλάβουν τόσα έργα υποδομής όσο οι κινεζικές ομόλογές τους, οι οποίες λειτουργούν με πιστώσεις που παρέχονται από το Πεκίνο σε αφρικανικά κράτη. Σε αντίθεση με τις κινεζικές εταιρείες, οι οποίες βασίζονται σε μεγάλες πιστώσεις που υποστηρίζονται από το κράτος για να εξασφαλίσουν μεγάλα έργα υποδομής, οι τουρκικές εταιρείες τείνουν να επιδιώκουν διαγωνισμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας ή μικρότερες πρωτοβουλίες που χρηματοδοτούνται μέσω της TIKA, της τουρκικής υπηρεσίας βοήθειας.
Η προβολή στο Κέρας της Αφρικής ενέχει τους δικούς της κινδύνους. Ο Ντεβετσόγλου δήλωσε ότι η περιφερειακή δύναμη της Αιγύπτου θα υποστηρίξει την τουρκική συμμετοχή στη Σομαλία για να εξισορροπήσει την Αιθιοπία, έναν από τους αντιπάλους της. Το Κάιρο και η Αντίς Αμπέμπα βρίσκονται σε μια μακροχρόνια διαμάχη που οφείλεται κυρίως σε διαφορές σχετικά με τα νερά του Νείλου και την περιφερειακή επιρροή.
Η Αιθιοπία, σύμφωνα με τον Ντεβετσόγλου, πιθανότατα θα είναι επιφυλακτική απέναντι στις γεωτρήσεις της Τουρκίας στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας, αν και η Αντίς Αμπέμπα πιθανότατα θα στηρίξει την ενίσχυση της ασφάλειας στον ανατολικό της γείτονα σε μια περίοδο που επιδιώκει πρόσβαση στη θάλασσα για να βελτιώσει το εμπόριο.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, το Μογκαντίσου και η Αντίς Αμπέμπα υπέγραψαν στην Άγκυρα μια προκαταρκτική συμφωνία που επιτρέπει στην Αιθιοπία πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα μέσω του εδάφους της Σομαλίας, αλλά η συμφωνία δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα — τα οποία έχουν καλύτερες σχέσεις με τις αυτόνομες περιοχές του Πουντλάντ και του Τζουμπαλάντ και την αποσχισθείσα περιοχή του Σομαλιλάντ από ό,τι με το Μογκαντίσου — ενδέχεται να θεωρήσουν την επέκταση των ενεργειακών συμφερόντων της Τουρκίας ως περιορισμό της δικής τους επιρροής και των επενδυτικών τους επιλογών στο Κέρας της Αφρικής. Ωστόσο, ο Ντεβετσιόγλου δήλωσε επίσης ότι «η διπλωματική ικανότητα της Άγκυρας καθιστά αυτή την κατάσταση διαχειρίσιμη».
Ένας Τούρκος αξιωματούχος, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, δήλωσε στο Al-Monitor: «Η Άγκυρα και τα Εμιράτα έχουν μάθει να διαχωρίζουν αυτά τα ζητήματα».
Πρόσθεσε: «Ακόμη και όταν σημειώθηκε η σφαγή από τους αντάρτες και τους μισθοφόρους στο Σουδάν, που υποστηρίζονται από τα Εμιράτα, οι αξιωματούχοι στην Άγκυρα έκαναν κινήσεις πίσω από κλειστές πόρτες, αντί να εμπλακούν σε δημόσια διαμάχη».
Ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν μεταξύ του στρατού και των παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF) έχει προκαλέσει τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και τον εκτοπισμό εκατομμυρίων, ενώ έχει ενταθεί τους τελευταίους μήνες, καθώς οι RSF έχουν καταλάβει σημαντικά εδάφη. Τα ΗΑΕ έχουν ζητήσει κατάπαυση του πυρός και έχουν παράσχει βοήθεια, αλλά αντιμετωπίζουν επίσης κατηγορίες ότι υποστηρίζουν τις RSF. Τα Εμιράτα αρνούνται τις κατηγορίες.
Ούτε ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ούτε άλλοι Τούρκοι αξιωματούχοι κατηγόρησαν άμεσα τα ΗΑΕ για συμμετοχή στην συνεχιζόμενη αιματοχυσία στο Σουδάν, μια σκόπιμη κίνηση για τη διατήρηση μιας εύθραυστης αλλά στρατηγικά χρήσιμης σχέσης με μια δύναμη του Κόλπου, της οποίας τα χρήματα, τις αγορές και την περιφερειακή επιρροή η Άγκυρα προτιμά να διατηρήσει παρά να την προκαλέσει.
Καθώς η Άγκυρα σταθμίζει τις διπλωματικές ευαισθησίες καθώς και τις αβεβαιότητες της νέας ενεργειακής της προσπάθειας, αντιμετωπίζει επίσης την πιθανότητα το εγχείρημα στη Σομαλία να μην αποφέρει εμπορικά βιώσιμα υδρογονάνθρακες.
«Όταν ο Ερντογάν επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη Σομαλία το 2011, επικρατούσε τεράστια πείνα», δήλωσε ο αξιωματούχος του Υπουργείου Άμυνας. «Το αν θα βρεθεί ή όχι πετρέλαιο ή φυσικό αέριο δεν θα έχει καμία σημασία για τη γεωπολιτική σημασία της Σομαλίας για εμάς».
Πηγή: Al Monitor
https://www.militaire.gr/i-toyrkia-eiserchetai-ston-anekmetalleyto-petrelaiko-tomea-tis-somalias/
