του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυαρχου ε.α.
Η πρόσφατα δημοσιευμένη πρόταση ειρήνευσης 28 σημείων που συνέταξε η κυβέρνηση Τραμπ, σύμφωνα με πληροφορίες σε συνεννόηση με Ρώσους αξιωματούχους, θέτει την Ουκρανία αντιμέτωπη με ένα καταναγκαστικό διπλωματικό δίλημμα που ενσωματώνεται σε μια ευρύτερη μετατόπιση στο ευρωατλαντικό τοπίο ασφάλειας. Αξιολογημένο από θαλάσσια και γεωστρατηγική άποψη, το σχέδιο αντικατοπτρίζει μια προσπάθεια επιβολής μιας διευθέτησης που επισημοποιεί τα ρωσικά στρατιωτικά κέρδη, αναδιαρθρώνει τον στρατηγικό προσανατολισμό της Ουκρανίας και επαναπροσδιορίζει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
- Μια διευθέτηση που εδραιώνει το ρωσικό στρατηγικό βάθος
Η πρόταση ουσιαστικά κωδικοποιεί τα αποτελέσματα της στρατιωτικής εκστρατείας της Ρωσίας αναγνωρίζοντας την Κριμαία, το Λουχάνσκ και το Ντόνετσκ ως «de facto ρωσικά» και παγώνοντας τα ρωσικά εδαφικά κέρδη στη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια. Από μια προσωπική αξιολόγηση, αυτό πρέπει να ερμηνευτεί ως θεσμοθέτηση του ρωσικού στρατηγικού βάθους κατά μήκος των βόρειων ακτών της Μαύρης Θάλασσας.
Ο έλεγχος της Κριμαίας, σε συνδυασμό με την κυριαρχία στην Αζοφική Θάλασσα και σε μεγάλες περιοχές της νότιας ακτογραμμής της Ουκρανίας, επιτρέπει στη Ρωσία μεγαλύτερο έλεγχο στην θαλάσσια πρόσβαση, την προβολή ισχύος και τη δημιουργία αμυντικής ζώνης. Το στρατηγικό βάθος σε αυτήν την περιοχή αποτελεί εδώ και καιρό βασικό ρωσικό στόχο, επιτρέποντάς της να προστατεύει τον Στόλο της Μαύρης Θάλασσας, να αξιοποιεί τις δυνατότητες κατά της πρόσβασης/άρνησης περιοχής (A2/AD) και να απειλεί τις θαλάσσιες προσεγγίσεις προς τη νοτιοανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ.
Η επισημοποίηση αυτών των πραγματικοτήτων ακυρώνει μία από τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές επιταγές της Ουκρανίας. Την αποκατάσταση της ελεύθερης χρήσης των θαλάσσιων οδών της και την ανάκτηση αξιόπιστης αποτροπής στον θαλάσσιο τομέα.
- Περιορισμός της Δομής Δυνάμεων και της Επιλογής Συμμαχίας της Ουκρανίας
Η υποχρεωτική μείωση του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας από περίπου 900.000 σε 600.000 άτομα, σε συνδυασμό με την συνταγματική αποκήρυξη της ένταξης στο ΝΑΤΟ, εξυπηρετεί έναν διττό σκοπό:
- Περιορίζει την ικανότητα της Ουκρανίας να δημιουργήσει μια ισχυρή αποτρεπτική δύναμη, και
- Αφαιρεί την κύρια θεσμική οδό μέσω της οποίας η Ουκρανία θα μπορούσε να αποκτήσει μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφάλειας.
Το αναλυτικό πλαίσιο που έχω αναφέρει επανειλλειμένα, τονίζει σταθερά ότι τα μικρά και μεσαία κράτη που βρίσκονται σε αμφισβητούμενα θαλάσσια σύνορα απαιτούν ισχυρές συμμαχίες, όχι ουδετερότητα. Η ουδετερότητα χωρίς συντριπτική αποτρεπτική ικανότητα απλώς δημιουργεί ένα περιβάλλον που επιτρέπει στις αναθεωρητικές δυνάμεις να διεκδικούν.
Υπό αυτό το πρίσμα, η πρόταση απογυμνώνει την Ουκρανία και από τα δύο στοιχεία. Την ολοκλήρωση των συμμαχιών και τη δημιουργία ανεξάρτητων δυνάμεων.
- Κενές εγγυήσεις ασφαλείας και ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τον ρωσικό αναθεωρητισμό
Το συνοδευτικό έγγραφο τριών σημείων «εγγυήσεων ασφαλείας», που προσφέρει εγγυήσεις τύπου ΝΑΤΟ για δέκα χρόνια. δεν διαθέτει τη νομική δομή, τη μονιμότητα και τις δεσμεύσεις διαλειτουργικότητας του Άρθρου 5. Τέτοιες χρονικά περιορισμένες εγγυήσεις, ιδίως από μια αμερικανική κυβέρνηση που ταυτόχρονα μειώνει τη στρατιωτική βοήθεια, δεν μπορούν να αποτελέσουν αξιόπιστη αποτροπή.
Κατά την άποψη μου, η αποτροπή πρέπει να έχει:
- Ικανότητα
- Βούληση
- Πειθός
Η τρέχουσα αμερικανική στάση δεν διαθέτει το πρώτο και το τρίτο. Το δεύτερο εξαρτάται από την πολιτική αστάθεια στην Ουάσιγκτον. Αυτό δημιουργεί ένα κενό αποτροπής που η Ρωσία μπορεί να εκμεταλλευτεί.
- Η βέλτιστη εναλλακτική λύση σε μια συμφωνία κατόπιν διαπραγμάτευσης της Ουκρανίας και η μεταβαλλόμενη δυναμική της συμμαχικής υποστήριξης
Η στρατηγική μόχλευση οποιουδήποτε διαπραγματευτικού μέρους προέρχεται από την ΒΕΔΣ (Βέλτιστη Εναλλακτική σε μια Διαπραγματευμένη Συμφωνία). Η ΒΕΔΣ του Ζελένσκι αποδυναμώνεται από την αναστολή της στρατιωτικής και οικονομικής υποστήριξης των ΗΠΑ, ιδίως της υποστήριξης από τις υπηρεσίες πληροφοριών, η οποία ήταν απαραίτητη για την ενεργοποίηση των δυνατοτήτων βαθιάς επίθεσης της Ουκρανίας κατά των ρωσικών υποδομών.
Όπως έχω τονίσει στο βιβλίο μου (Ο σύγχρονος πόλεμος), η συνέργεια μεταξύ των πληροφοριών, των πυρών μεγάλης εμβέλειας και της θαλάσσιας αναχαίτισης είναι απαραίτητη στις σύγχρονες συγκρούσεις. Η άρνηση των κρίσιμων για την Ουκρανία πληροφοριών των ΗΠΑ μειώνει την επιχειρησιακή της εμβέλεια και εμποδίζει την ικανότητά της να επιβάλλει κόστος στην υποστήριξη του πολέμου από την εφοδιαστική αλυσίδα της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών υποδομών.
Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι παρέχουν σημαντική δημοσιονομική στήριξη, αλλά προς το παρόν δεν διαθέτουν το βιομηχανικό και το εμπεριστατωμένο βάθος πληροφοριών που απαιτείται για να αντισταθμίσουν μια απόσυρση των ΗΠΑ. Οι περιορισμοί στην παραγωγή συστημάτων αεράμυνας, ιδίως των συστοιχιών Patriot, δημιουργούν άμεση ευπάθεια.
Έτσι, η ΒΕΔΣ της Ουκρανίας περιορίζεται όχι από έλλειψη αποφασιστικότητας αλλά από υλικές εξαρτήσεις.
- Χρονισμός, Στρατηγική Διάβρωση και το Κατώφλι του Πόνου της Μόσχας
Η αποδοχή του σχεδίου Τραμπ από τη Ρωσία δεν σηματοδοτεί εμπιστοσύνη αλλά ένταση. Η θεωρία της νίκης της Ουκρανίας, η οποία ασκεί σωρευτική οικονομική πίεση στη Ρωσία μέσω επιθέσεων σε κρίσιμες υποδομές- έχει αρχίσει να διαβρώνει την οικονομική σταθερότητα της Μόσχας. Θα χαρακτήριζα την έγκριση του σχεδίου από τη Ρωσία ως ένδειξη ότι ο πόλεμος επιβάλλει υψηλό συστημικό κόστος στο ρωσικό κράτος.
Ωστόσο, η ικανότητα του Ζελένσκι να αξιοποιήσει αυτή την πίεση εξαρτάται από τον χρόνο, κάτι που η επιβληθείσα προθεσμία για την Ημέρα των Ευχαριστιών έχει σχεδιαστεί για να εξαλείψει. Τα εξαναγκαστικά χρονοδιαγράμματα είναι μια κλασική διαπραγματευτική στρατηγική για να επιβληθούν παραχωρήσεις πριν ωριμάσουν πλήρως οι συνθήκες στο πεδίο της μάχης ή οι οικονομικές συνθήκες.
- Το στρατηγικό ρίσκο μιας συνάντησης Ζελένσκι-Πούτιν
Μια συνάντηση μεταξύ του Ζελένσκι και του Πούτιν, φαινομενικά για να συζητηθεί η πρόταση, ιστορικά αποτελούσε μια τακτική χαμηλού κινδύνου για το Κίεβο. Ο Πούτιν αρνείται επανειλημμένα ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Αυτή τη φορά, ωστόσο, η πρόταση ευθυγραμμίζεται στενά με τους πολεμικούς στόχους της Ρωσίας. Εάν ο Πούτιν αποδεχτεί μια συνάντηση, θα σηματοδοτούσε την πρόθεσή του να παρουσιάσει την Ουκρανία ως το αδιάλλακτο μέρος, επιτρέποντας έτσι στον Τραμπ να δικαιολογήσει τιμωρητικά μέτρα κατά του Κιέβου.
Από ναυτική-στρατηγική άποψη, αυτό θα αποδυνάμωνε περαιτέρω την ικανότητα της Ουκρανίας να αμφισβητήσει τον ρωσικό έλεγχο της θάλασσας ή να υπερασπιστεί τις παράκτιες ζώνες της.
- Η επιβίωση της Ουκρανίας εξαρτάται από την ενίσχυση συμμαχιών πέρα από τις Ηνωμένες Πολιτείες
Ένα από τα επαναλαμβανόμενα θέματα που έχω αναπτύξει είναι ότι τα μικρά κράτη της πρώτης γραμμής πρέπει να καλλιεργήσουν πολυεπίπεδες συμμαχίες. Η Ουκρανία πρέπει επομένως να εντείνει τη συνεργασία με την Ευρώπη και τους εταίρους της Ινδίας-Ειρηνικού όπως την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και ενδεχομένως την Ινδία, για να μετριάσει τους κινδύνους της πολιτικής αστάθειας των ΗΠΑ.
Η διπλωματική διαφοροποίηση είναι απαραίτητη για την ανοικοδόμηση της ΒΕΔΣ της Ουκρανίας και για τη διασφάλιση ότι οποιαδήποτε άρνηση του σχεδίου Τραμπ δεν θα αφήσει το Κίεβο απομονωμένο.
Συμπέρασμα: Μια καταναγκαστική πρόταση που υπονομεύει την περιφερειακή σταθερότητα
Από στρατηγική άποψη, η πρόταση των 28 σημείων δεν αποτελεί ειρηνευτικό σχέδιο, αλλά μια γεωπολιτική αναδιάρθρωση που εδραιώνει την ρωσική περιφερειακή υπεροχή, διαλύει την κυρίαρχη αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ουκρανίας και υπονομεύει τα κανονιστικά θεμέλια της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Ο Ζελένσκι δεν μπορεί να αποδεχτεί τέτοιους όρους χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τη μακροπρόθεσμη επιβίωση της Ουκρανίας.
Ωστόσο, η άρνησή τους απαιτεί μια ενισχυμένη ΒΕΔΣ, αυξημένη ευρωπαϊκή και ασιατική υποστήριξη και μια επείγουσα προσπάθεια για τη διατήρηση των στρατιωτικών και μυστικών δυνατοτήτων που στηρίζουν την αποτροπή της Ουκρανίας.
Το κεντρικό ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν ο Ζελένσκι θέλει να απορρίψει την πρόταση, που προφανώς το κάνει, αλλά αν μπορεί να το κάνει διατηρώντας παράλληλα την ικανότητα της Ουκρανίας να συνεχίσει τον πόλεμο και να διατηρήσει την κυριαρχία της.
Αυτός είναι ο στρατηγικός υπολογισμός στην καρδιά της δύσκολης κατάστασης του Κιέβου.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).
