Η ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΣΤΟ ΙΡΑΝ. (Για να κατανοήσουμε τις εξελίξεις)

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Β! ΜΕΡΟΣ

ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ

Αποσπάσματα απο το βιβλίο “ΟΙ ΠΕΡΣΕΣ. Απο την Περσέπολη στην Τεχεράνη” των Τζέφρυ Πάρκερ και Μπρέντα Πάρκερ.

Το πρώτο μέρος με τίτλο: ΚΥΡΟΣ ΜΕ ΧΡΥΣΟ ΧΑΒΙΑΡΙ. Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΧΑΙΡΕΤΙΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ., εδώ.

Ο τελευταίος σάχης εγκατέλειψε το Ιράν τον Ιανουάριο του 1979 επισήμως για παρατεταμένες διακοπές από τις οποίες όμως δεν επρόκειτο να επιστρέψει ποτέ. Πέθανε από καρκίνο στην Αίγυπτο μόλις έξι μήνες αργότερα.

Την 1η Φεβρουαρίου ο Αγιατολάχ Χομεϊνί ο οποίος είχε εξοριστεί από τον Σάχη για την ανατρεπτική του δράση επέστρεψε αεροπορικώς από το Παρίσι όπου είχε ζήσει τα τελευταία χρόνια της εξορίας.

Του επιφυλάχθηκε υποδοχή μεσσία με το πλήθος να φωνάζει «Ιμάμ αμάντ» («ο Ιμάμης ήρθε»). Έγινε αμέσως αποδεκτός ως ο αδιαφιλονίκητος de facto ηγέτης της χώρας. Ο στρατός αποσκίρτησε από τον Σάχη και στήριξε το νέο καθεστώς, ενώ σε όλη τη χώρα συγκροτήθηκαν επαναστατικές επιτροπές.

Η εξουσία περιήλθε τώρα στο σιιτικό θρησκευτικό κατεστημένο και σχηματίστηκε ένα Συμβούλιο της Επανάστασης στο οποίο κυριαρχούσαν οι κληρικοί. Την πρωτοκαθεδρία έναντι της κοσμικής Τεχεράνης αποκτούσε τώρα η ιερή πολη της Κόμ που ήταν από παλιά το κυριότερο κέντρο της αντιπολίτευσης στο καθεστώς του σάχη. Πού αντικλείδι Ο αντικληρικαλισμός του παλαιού καθεστώτος έγινε πολύ γρήγορα παρελθόν, ενώ οι αντιδράσεις στην επιστροφή του Ισλάμ και των ισλαμικών ιδεών ήταν αναιμικές.

Το Μάρτιο σε δημοψήφισμα για την μορφή της διακυβέρνησης που θα αντικαθιστούσε τη μοναρχία το 97% του εκλογικού σώματος τάχθηκε υπέρ της εγκαθίδρυσης της ισλαμικής δημοκρατίας.

Τον Οκτώβριο συντάχθηκε νέο Σύνταγμα το οποίο εισήγαγε κυρίως το διττό έλεγχο από πολιτειακούς  και θρησκευτικούς θεσμούς.

Τα μέλη του Ματζλίς (κοινοβουλίου) θα εκλέγονταν με τη λαϊκή ψήφο ενώ το Συμβούλιο της Επανάστασης το αποτελούσαν διορισμένοι κληρικοί. Ο Πρόεδρος θα εκλεγόταν άμεσα από το λαό αλλά υπήρχε άλλη μία κυρίαρχη μορφή, ο Ανώτατος Ηγέτης με πρώτο τον ίδιο τον Χομεϊνί. Ο ανώτατος ηγέτης είχε στα χέρια του τη μεγαλύτερη εξουσία στη χώρα καθώς υπερίσχυε τόσο του προέδρου όσο και του Ματζλίς.

Ταυτόχρονα έφερε και την ιδιότητα του Βιλαγιάτ-ε Φατίχ , φρουρού του νόμου, η οποία τον καθιστούσε επίσης επόπτη της ηθικής του έθνους. Αργότερα κατά την περίοδο της εξουσίας του ο αγιατολάχ ίδρυσε το δικό του Εκτελεστικό Συμβούλιο γνωστό και ως Συμβούλιο για τη διάκριση των συμφερόντων του Κράτους τα μέλη του οποίου διορίζονταν από τον ίδιο και συνέρχονταν υπό την προεδρία του. Στο συμβούλιο αυτό λαμβάνονταν και επικυρώνονταν οι πιο σημαντικές αποφάσεις.

Τον Ιανουάριο του 1980 πρώτος Πρόεδρος της ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν εξελέγη ο σοσιαλιστής Αμπόλ Χασάν Μπανί Σάντρ. Η νέα κυβέρνηση κινήθηκε γρήγορα στην κατεύθυνση της εισαγωγής θεμελιωδών αλλαγών ουσιαστικά σε κάθε πτυχή της ζωής της χώρας. Επιβλήθηκε ξανά η ισλαμική ενδυμασία όπως και άλλοι ισλαμικοί κώδικες και τα αστικά δικαστήρια τέθηκαν ξανά υπο τον έλεγχο του κλήρου. Έτσι επιβλήθηκε ξανά σε όλη τη χώρα η σάρια, ο ισλαμικός νόμος.

Η οικονομία τέθηκε υπό αυστηρό κρατικό έλεγχο και οι ξένοι που ασκούσαν τόσο μεγάλη επιρροή εκδιώχθηκαν. Η πετρελαϊκή βιομηχανία εθνικοποιήθηκε και πάλι και τον έλεγχο του συνόλου της παραγωγής του πετρελαίου ανέλαβε η νεοσύστατη Ιρανική Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου. Όλα τα ξένα συμφέροντα στη χώρα που είχαν γιγαντωθεί την περίοδο του Σάχη απαλλοτριώθηκαν. Η νέα δημοκρατία μετεξελισσόταν σε θεοκρατία με ισχυρό το ρόλο του κράτους και με την ανώτατη εξουσία να βρίσκεται εν τέλει στα χέρια ενός ανθρώπου. Σε έναν χρόνο ο αδύναμος Σάχης είχε δώσει τη θέση του στον πανίσχυρο ιμάμη Χομεϊνί.

Παρόλα αυτά στην αρχή εκδηλώθηκαν σοβαρές διχογνωμίες στην ηγεσία και ισχυρές αντιδράσεις απέναντι στον ίδιο τον Χομεϊνί. Ισχυρότερη αντιπολίτευση άσκησε το κίνημα Μοτζαχεντίν-ε-χάλκ οι Μοτζαχεντίν του λαού που την εποχή του Σάχη δραστηριοποιούνταν ως αντάρτικο κίνημα. Οι μουτζαχεντίν εμπνέονταν από ισλαμικές αλλά και μαρξιστικές αρχές και υποστηρίζονταν κυρίως από νέους και φοιτητές. Αποσκοπούσαν στην ίδρυση ενός κράτους με πιο βαθιά ιδεολογικά θεμέλια από ότι αυτό που επέβαλαν οι κληρικοί. Ο Χομεϊνί και οι οπαδοί του απεχθάνονταν τους μουτζαχεντίν και η μεταξύ τους σύγκρουση πυροδότησε σοβαρές βιαιότητες στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης.

Ο αριστερός πρόεδρος Μπανι Σάντρ, ο οποίος είχε διατελέσει μέλος του κόμματος «Τουντέχ» είχε συνδεθεί στενά με τους μουτζαχεντίν για αυτό ύστερα από την ήττα τους από τον Χομεϊνί αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα.

Στα τέλη του 1981 τον αντικατέστησε στην προεδρία Ο Αλί Χαμενεΐ ενώ πρωθυπουργός ανέλαβε ο Μιρ Χοσσείν Μουσαβί. Πολιτικά ισχυρός ήταν και ο πρόεδρος του Μαντζίς ο Αλί Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί που αργότερα θα διαδεχόταν τον Χαμενεΐ στην προεδρία.

Αυτές οι εξελίξεις σε συνδυασμό με την πρωτοκαθεδρία του ίδιου του Χομεϊνί καθόρισαν την ισορροπία ισχύος στο Ιράν τη δεκαετία του 1980 αλλά και αργότερα. Ο Χομεϊνί θεωρούσε το Ισλάμ μία θρησκευτική Ιδεολογία που θα αντικαθιστούσε τον μαρξισμό ο οποίος βρισκόταν στα τελευταία του στάδια.

Οι ηγέτες αυτοί εν πολλοίς συμφωνούσαν για τον πυρήνα του προγράμματος της Επανάστασης όμως δεν είχαν την ίδια ακριβώς στάση απέναντι αφενός στην ισλαμική και αφετέρου στην πρoισλαμική ιστορία του Ιράν.

Θα μπορούσε να γίνει λόγος σε γενικές γραμμές για την «σκληροπυρηνική» και την- σχετικά τουλάχιστον- πιο «φιλελεύθερη» τάση στους κόλπους του ισλαμικού Κράτους. Οι δύο αυτές τάσεις καθόριζαν τον βαθμό στον οποίο επιτράπηκε να συνεχιστούν ή ακόμα και να ενθαρρυνθούν οι προϊσλαμικές, κυρίως, μελέτες.

Εξαρχής αναγνωρίστηκε πλήρως ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του Ιράν καθώς και οι ιστορικές και θρησκευτικές διαφορές του από τον υπόλοιπο ισλαμικό κόσμο. Ωστόσο με δεδομένη την πρωταρχική σημασία του Ισλάμ και την εστίαση του ενδιαφέροντος σε ζητήματα κοινωνικής και οικονομικής φύσεως δεν δόθηκε αρχικά προτεραιότητα στην αρχαιολογική και ιστορική έρευνα.

Όταν γίνονται επαναστάσεις και εγκαθιδρύονται νέα καθεστώτα που προβάλλουν νέες ιδέες και ιδεολογίες τότε το παρελθόν θεωρείται στην καλύτερη περίπτωση ότι δεν αξίζει πλέον μεγάλη προσοχή και στη χειρότερη ότι εκπροσωπεί κάτι σατανικό. Και στις δύο περιπτώσεις κάθε σημάδι του παρελθόντος πρέπει να απαλειφθεί.

Όταν κάποια καθεστώτα όπως των Βουρβόνων στη Γαλλία και των Ρομανώφ στη Ρωσία ανατράπηκαν με τη βία από επαναστατικά κινήματα η συγκεκριμένη διαδικασία θεωρήθηκε σάρωμα των σκουπιδιών της ιστορίας.

Κι όμως υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε ότι ακολούθησε την ανατροπή αυτών των ευρωπαϊκών καθεστώτων και σε ότι ακολούθησε την ανατροπή των Παχλαβί. Το καθεστώς των Παχλαβί δεν το αντικατέστησε μία νέα Ιδεολογία που θα πρωτοδοκιμαζόταν στην πράξη αλλά μία παλιά θρησκεία με ιστορία πολλών αιώνων.

Στην περίπτωση αυτή δεν σαρώθηκε το παρελθόν αλλά το ένα παρελθόν αντικαταστάθηκε από ένα άλλο. Ενώ οι Παχλαβί για να δικαιολογούν τις ενέργειές τους επικαλούνταν το παρελθόν των Αχαιμενιδών, το νέο καθεστώς βασιζόταν στο ισλαμικό παρελθόν. Όπως ο Σάχης είχε αναζητήσει έμπνευση επιστρέφοντας στον Κύρο έτσι και ο Χομεϊνί αναζήτησε και εκείνος έμπνευση επιστρέφοντας στον Προφήτη Μωάμεθ. Το αποτέλεσμα ήταν στις δύο περιπτώσεις πολύ διαφορετικό όμως αυτή η επιστροφή στο παρελθόν ήταν κάτι θεμελιωδώς ιρανικό.

Η σιιτική ισλαμική παράδοση είχε γίνει οργανικό κομμάτι της ιρανικής ζωής ήδη από την εποχή του τελευταίου ορθοδόξου χαλίφη. Θεμέλιό της  ήταν η πεποίθηση ότι το χαλιφάτο αντλούσε τη νομιμότητα του από τη δυναστική διαδοχή των εξ αίματος απογόνων του Προφήτη. Επρόκειτο για τον «οίκο» ή τη φυλή του Προφήτη. Πεποίθηση, λοιπόν, των σιιτών ήταν ότι δικαίωμα να κυβερνούν το Ισλάμ  και, επομένως να γίνονται διάδοχοι ή χαλίφες,  είχαν μόνο τα μέλη της δυναστείας. Θεωρούσαν εξαρχής παράνομα τα χαλιφάτα των Ομεϋαδών και των Αμπασιδών. Η κυριότερη σιιτική τελετουργία επικεντρωνόταν στο μαρτύριο του εγγονού του προφήτη, του Χουσεΐν, του τελευταίου από τους ορθοδόξους χαλίφες κατά τον ιερό μήνα Μουχάραμ. Ιδιαίτερα σημαντική θεωρούνταν η 10η ημέρα του, η Ασούρα κατά την οποία ο Χουσεΐν δολοφονήθηκε από τους πράκτορες των Ομεϋαδών.

Μολονότι η σχετική πεποίθηση υπήρχε στο Ιράν όλα τα χρόνια της υποταγής του στο χαλιφάτο αλλά και αργότερα την εποχή των τουρκικών και μογγολικών εισβολών πρώτοι ανακήρυξαν τον σιισμό επίσημη εθνική θρησκεία το 1501 πέρασες Σαφαβίδες, η δυναστεία που αποκατέστησε την ανεξαρτησία της χώρας. Έτσι οι Σαφαβίδες εκλαμβάνονταν από την Ισλαμική Δημοκρατία ως πρότυπο για τη νέα τάξη πραγμάτων. Επικεφαλής του κινήματος για την αναζωογόνηση του σιισμού ήταν ο Μουτζταμπά Μιρλαουχί, οποίος μετά το 1945 είχε ιδρύσει το Φιντα’ιγιάν-ι Ισλάμ τους Πιστούς του Ισλάμ.

Ο Μιρλαουχί ήταν Εκείνος που εξήρε τον ρόλο της δυναστείας των Σαφαβιδών λαμβάνοντας τον τίτλο του Ναββάχ-ι Σαφαβί, του υπηρέτη των Σαφαβιδών.

Υπό το πρίσμα αυτό το σιιτικό Ισλάμ μπορεί να θεωρηθεί πρωτίστως ένα φαινόμενο εθνικό η εθνικιστικό όπως αποδεικνύεται ξεκάθαρα και από την αντίθεσή του στον καπιταλισμό και τον δυτικό επεκτατισμό.

Οι Σιίτες δίδασκαν για τον «Κρυφό Ιμάμη» ο οποίος θα επέστρεφε και θα εγκαινίαζε μία εποχή γνήσιας της ισλαμικής διακυβέρνησης. Τούτη την έννοια ανέπτυξε περαιτέρω ο Χομεϊνί για τον οποίο πολλοί οπαδοί του έφτασαν να πιστεύουν ότι εκείνος ήταν ο κρυφός ιμάμης.

Ο Χομεϊνί οραματίστηκε μία ισλαμική κυβέρνηση βασισμένη στέρεα στις διδασκαλίες του Κορανίου για αυτό και θεωρούσε ζωτικής σημασίας την ορθή ερμηνεία του Ιερού βιβλίου. Αυτό εξηγεί πόσο σημαντικός ήταν για τον ίδιο ο ρόλος του θεματοφύλακα της πίστης.

Ως ερμηνευτής του ισλαμικού νόμου μπορούσε να προσαρμόσει την ισλαμική διδασκαλία στο σύγχρονο κόσμο και να της προσδώσει ένα κοινωνικό μήνυμα. Και με αυτόν ακριβώς τον τρόπο το σιιτικό Ισλάμ μετασχηματίστηκε σε ιδεολογία.

Ως προς αυτό ρόλο μέντορα για τον Χομεϊνί έπαιξε Ο Αλί Σαριατί ο οποίος υποστήριζε ότι απάντηση στα δεινά του καπιταλισμού μπορούσε να δώσει το Ισλάμ και όχι ο κομμουνισμός.

Ο Σαριατί υποστήριζε επιπλέον ότι ο κλήρος είχε διαστρέψει το Ισλάμ ώστε να καταντήσει ένα δόγμα ενώ στην πραγματικότητα επρόκειτο για ιδεολογία. Αυτό συνέδεε το Ισλάμ με την ιδέα του «Τρίτου Κόσμου» και με την αντίσταση στη Δύση ιδιαίτερα την Αμερική η οποία έγινε ο Μεγάλος Σατανάς».

Το σιιτικό Ισλάμ συνέχισε να εξελίσσεται σε αυτό το πλαίσιο κατά τη δεκαετία του 1970, εποχή κατά την οποία η Ιδεολογία του κομμουνισμού έφθινε.

Όταν ο Χομεϊνί άρχισε τη δεκαετία του 1980 να προσαρμόζει τη θρησκεία στα συνθήκες του Ιράν, το προλεταριάτο της χώρας τη βρήκε πιο ελκυστική από το σοσιαλισμό ή τον κομμουνισμό και έτσι το Ισλάμ δεν δυσκολεύτηκε να παίξει ρόλο ιδεολογίας.

Η Ισλαμική Δημοκρατία όχι μόνον απέφυγε να απορρίψει το παρελθόν σύμφωνα με τα παραδοσιακά επαναστατικά πρότυπα αλλά έχτισε το νέο Ιράν πάνω στα θεμέλια του ισλαμικού παρελθόντος και ανέτρεξε στους Σαφαβίδες  χωρίς να τους προσεγγίζει ως δημιουργούς του σιιτικού Ιράν αλλά ως γέφυρα ανάμεσα στα πρώτα χρόνια του Ισλάμ και στη νεότερη εποχή.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 λόγω της έμφασης που δόθηκε στο Ισλάμ θα περίμενε κανείς ότι το προϊστορικό παρελθόν ιδίως η εποχή των Αχαιμενιδών θα αντιμετωπιζόταν όπως οι Βουρβόνοι και οι Ρομανώφ: θα καταδικαζόταν και κατόπιν θα βυθιζόταν στη λήθη σαν κάτι που ανήκει η αμετάκλητα στο παρελθόν. Όμως κάθε άλλο παρά αυτό συνέβη. Στο νέο Ιράν η αρχαία αυτοκρατορία κατέλαβε εξαρχής τιμητική θέση.

 

 

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα